Rrezikohet shtylla e stabilitetit financiar global
Pjesërisht, Trumpizmi është shprehje e lodhjes së amerikanëve që duhet të mbajnë një barrë të rëndë e cila e ka zanafillën 70 vite më parë. Donald Trump ka folur shumë më pak për dollarin sesa ka folur për të shmangur aleatët e NATO-s apo sesi të mashtrojë partnerët në tregti, shkruan The Economist.
Megjithatë, standardi i dollarit është një nga shtyllat më të rrezikuara të stabilitetit global.
Ashtu si edhe shumë aspekte të tjera të hegjemonisë amerikane, rritja e dollarit ka qenë më e rëndësishme sa edhe vetë globalizimi.
Në sistemin e Bretton Woods në sistemim e hartuar për botën e pasluftës, ekonomitë perëndimore i ndryshuan normat e tyre të këmbimit në varësi të dollarit, ku ky i fundit varej nga çmimi i arit. Pas thyerjes së këtij sistemi nga presionet inflacioniste të viteve 1970, dollari u bë më i rëndësishëm se kurrë.
Teksa ekonomitë hapën tregjet e tyre të kapitalit në vitet 1980 dhe 1990, flukset e kapitaleve globale filluan të vërshonin. Megjithatë, shumica e qeverive kërkuan të stabilizonin kursin e këmbimit. Ata filluan t’i menaxhonin normat e tyre të kursit të këmbimit duke marrë si bazë shtyllat e rezervave valutore të huaja.
Rezervat globale janë rritur nga 1 trillion dollarë në 1980 deri në më shumë se 10 trilionë në ditët e sotme. Si rezultat i kësaj, Amerika gëzon një pushtet të madh financiar dhe ajo mund të shkojë deri aty sa të shkaktojë një krizë tronditëse nëse redukton furnizimin me monedhën e dollarit.
Kur Rezerva Federale të përmirësojë politikën monetare, efektet do të ndihen në të gjithë ekonominë globale. Hélène Rey nga Shkolla e Biznesit të Londrës argumenton se pavarësisht nga asetet e tyre, shumë ekonomi kanë humbur kontrollin mbi politikën e tyre të brendshme monetare, si pasojë e efektit të Politikës Federale mbi urinë globale.
Liderët e ekonomive të tjera nuk bien dakord në këtë. Gjatë kulmit të Bretton Woods, Valeri Zhiskar d’Esten, ministri francez i Financave (më vonë u bë President), u ankuan për “privilegjin e tepruar” të gëzuar nga emetuesi i monedhës së rezervave në mbarë botën.
Përqendrimi i Amerikës në pasuritë e saj të jashtme është shumë më i lartë se sa fitimet e investitorëve të huaj në pasuritë e amerikanëve.
Kjo rrjedhë e të ardhurave nga investimet e lejon Amerikën të vazhdojë të blejë më shumë sesa ajo aktualisht prodhon, nga viti në vit, nga dekada në dekadë.
Kjo gjë duket se është kthyer në privilegj për Amerikën që duket më e uritur se kurrë. Një monedhë e mbivlerësuar dhe deficitet e vazhdueshme tregtare janë të mjaftueshme për konsumatorët e Amerikës, por njëkohësisht të dhimbshme për prodhuesit e saj. Akumulimi i rezervës së dy dekadave të fundit ka ecur paralelisht me deficitin e llogarisë rrjedhëse në Amerikë.
Importet janë rritur më shpejt se eksportet; vendet e reja të punës në industritë eksportuese nuk kanë qenë të mjaftueshme për të plotësuar nevojat. Vendosja e taksave nuk mund ta rregullojë këtë problem. Hendeku i llogarisë aktuale është produkt i flukseve themelore financiare dhe tatimit të importeve që do të shkaktojë vetëm rritje të dollarit.
Amerika e privilegjuar shkakton gjithashtu rritje të pabarazisë, sepse teksa punëtorët në fabrika humbasin punën e tyre, rritja e performancës së investimeve ia mbush kuletën më shumë amerikanëve. Duke qenë se të pasurit janë më pak të prirë për të shpenzuar një dollar më shumë se punonjësit e thjeshtë, ky ndryshim në burim krijon dobësim të kërkesës dhe ngadalësim të rritjes ekonomike, përveç rastit kur borxhi i konsumatorit rritet dhe të pasurit t’ia kalojnë fuqinë blerëse të tjerëve. Teksa çmimi i bonove të sigurta rritet, normat e tyre bien afër zeros, duke i lënë bankat qendrore me gjithnjë e më pak mundësi për të rritur ekonomitë e tyre sidomos kur ato mund të jenë në telashe.
Një epokë e re e artë
Një zgjidhje e mirë duket qartazi në horizont – dollari duhet ta ndajë gjithë këtë peshë edhe me monedhat e tjera. Por një prej kandidatëve, jeni kinez, pengohet nga limitet e shumta të tregjeve financiare kineze.
Roli i euros është i kufizuar nga rreziku ekzistencial politik dhe mungesa e obligacioneve të sigurta në këtë monedhë. Për më tepër, ekonomitë e mëdha të botërore kanë më shumë për të humbur sesa për të fituar, nëse merr fund hegjemonia monetare amerikane. Këtu mund të përmendim, tepricat e tregjeve të tyre, vlera e shtyllave të shumta të aktiveve në monedhën e dollarit, etj.
Historia sugjeron dy mënyra sipas të cilave z. Trump mund “të minojnë” rolin e dollarit. Bretton Woods falimentoi si rezultat i një krisjeje fatale: qeveritë ishin të dëshpëruara për dollarë, por teksa ishin të impenjuara në përfitimin e sa më shumë prej tyre, ranë në një inflacion, gjë kjo që e bëri këtë epokë të artë të paqëndrueshme.
Në mënyrë të ngjashme, duhet që përpjekjet e z. Trump për ta pozicionuar sërish Amerikën në vend të parë nëpërmjet shkurtimit të taksave dhe shpenzimeve mund të çojë në deficite buxhetore gjithnjë e më të mëdha, inflacioni do të rritet dhe asetet amerikane do të humbasin shkëlqimin e tyre. Amerika mund të ngjajë e njëjta me atë të viteve 1970, përsëri me çmime dhe norma interesi të larta, por e lirë, pa barrën e rëndë mbi supe. Do të ishte tragjike nëse mësimet e nxjerra gjatë rrjedhës së historisë që tashmë i përkasin të kaluarës të ndodhnin sërish.