Fitimet e firmave të mëdha të listuara përballen me deflacion dhe stanjacion
Ideja që përfitimet rriten ka ‘lëshuar rrënjë’ në botën e korporatave. Paga e shefave rritet në qoftë se ata rrisin fitimet për aksion. Menaxherët që pranojnë se firmat e tyre mund të tkurren, shihen si frikacakë dhe ‘nxirren nga tregu’. Huadhënësit supozojnë se ‘rrjedhjet’ e cash-it të firmave do të rriten, duke u mundësuar atyre të shlyejnë borxhet. Në një ritual të çmendur, analistët e Wall Street fillojnë shumicën e viteve duke parashikuar kolektivisht që të ardhurat për aksion do të rriten me norma dyshifrore.
Rritja aktuale ka qenë më e ulët, por ende ka pasur një ecuri impresionuese, mesatarisht 8% gjatë 30 viteve të fundit për indeksin e S&P’ 500 të firmave të mëdha amerikane. Edhe pasi kriza e viteve 2007-’08 goditi ekonominë globale, fitimet u ‘rimëkëmbën’ shpejt.
Ndoshta është pikërisht kjo arsyeja se pse realiteti duhet ende të qartësohet: bota e biznesit është në stanjacion. Shitjet dhe fitimet e anëtarëve të S&P’s 500 pritet të bien për tremujorin e dytë radhazi; për tre muaj deri në shtator ato janë parashikuar të shënojnë 3-5% më ulët se në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.
Fitimet në recesione janë të rralla, ndodhin vetëm një herë në çdo dekadë.
Përgjigjja ‘Panglossiane’(person që është tepër optimist) këtë herë pritet të fajësojë faktorët që ndodhin vetëm një herë, në këtë rast çmimet e ulëta të energjisë dhe një dollar të fortë. Ky i fundit ‘tkurr’ vlerën e të ardhurave të huaja pasi konvertohet në dollar amerikan. Mjerisht, ‘apatia’ e korporatave është një problem shumë më i thellë dhe më i përhapur se kaq. Konsideroni se gjysma e firmave të mëdha të listuara amerikane tashmë po shfaqin ‘tkurrje’ të fitimeve.
Edhe duke përjashtuar energjinë dhe dollarin, rritja e të ardhurave të S&P’s 500 është e ngadaltë. Shumë nga firmat e mëdha- Walmart, IBM, General Electric (GE) – përballen me ‘linja’ të sheshta ose në rënie. Ndërsa industritë tradicionale, nga hotelet e deri te televizioni, ‘shfryjnë’ se firmat e teknologjisë po ‘hanë racionin’ e tyre, edhe të ardhurat e industrisë së teknologjisë janë ‘të sheshta’, me preferencat e Alfabetit (e njohur dikur si Google) që i afrohen epokës së mesme.
Plogështia ndihet kudo. Fitimet për aksion në mbarë botën kanë ndalur rritjen, matur në dollarë. Në terma të monedhës vendase, rritja e shitjeve ka ngecur në Azi, është ngadalësuar në Europë dhe pritet të dështojë në Brazil. Më 16 tetor, Nestle, firma e dytë më e çmuar e Europës, tha se nuk do ta arrijë objektivin e kahershëm të shitjeve të saj këtë vit.
Në nivelin e gjerë të ekonomisë, shitjet e kompanive janë të lidhura ngushtë me rritjen e PBB-së nominale (që përfshin inflacionin). Pra, nuk duhet të na trondisë fakti që firmat po luftojnë duke qenë se deflacioni pason vendet e pasura dhe se rritja po ngadalësohet në botën në zhvillim. Pas dy dekadash të humbura, shitjet e firmave japoneze për aksion janë ende të ngjashme me nivelin e viteve 1990.
Për firmat perëndimore ekziston edhe dyshimi se metodat e përdorura për të prodhuar fitime gjatë epokës së artë ishin të paqëndrueshme. Kjo gjendje diskomforti është ‘komplikuar’ nga fakti se të ardhurat janë të larta në krahasim me dy piketat. Fitimet për aksion të S&P’s 500 janë 28% mbi mesataren e tyre dhjetëvjeçare. Dhe në Amerikë fitimet shtrihen në raport me PBB-në.
Që nga viti 1970, firmat amerikane kanë përdorur tre lëvizje të mëdha për të rritur fitimet.
Së pari, shumëkombëshet u zgjeruan jashtë vendit, me të ardhurat e huaja që furnizonin një të tretën apo diçka të ngjashme të rritjes së fitimeve afatgjata. Sot, megjithatë, duket se ekonomitë në zhvillim gjenden në fund të bumit të tyre 15-vjeçar. Së dyti, financat përfaqësonin një mbështetje vendimtare për fitimet në dy dekadat deri në vitin 2007, me industrinë bankare që u zgjerua me shpejtësi dhe firmat industriale të tilla si GE dhe General Motors që ndërtuan ‘banka të mëdha hije’(ndërmjetës financiar jobankar që siguron shërbime të ngjashme me bankat tradicionale komerciale).
Ashpërsimi i rregullores që nga kriza financiare do të thotë se kësaj aventure tashmë i ka ardhur fundi.
Së treti, pas viteve 2007-’08, firmat u mbështetën kryesisht në uljen e pjesës së fitimeve të tyre që e paguan në rroga. Por tani ekzistojnë aludime se pagat janë në rritje. Më 14 tetor, Walmart tha se pagat më të larta dhe kostot e trajnimit do të ulin fitimet e saj me 1.5 miliardë $, ose vetëm nën 10%, në vitin 2017.
Një javë më vonë, Chipotle, një zinxhir fastfood-esh i specializuar, fajësoi marzhet në rënie në shpenzimet e punës. Në qoftë se pjesa e të ardhurave të brendshme bruto të paguara në paga do të rritet përsëri në nivelin mesatar të viteve 1990, fitimet e firmave amerikane do të bien me një të pestën.
Të ballafaquar me stanjacionin, zgjidhja e shpejtë e problemit konsiston në riblerjen e aksioneve, të cilat do të arrijnë në 600 miliardë dollarë në vit në Amerikë. Ato janë një mënyrë legjitime për t’i kthyer kesh-in investitorëve, por edhe për të rritur artificialisht fitimet për aksion. IBM shpenzoi 121 mld dollarë në blerje mbrapsht gjatë dekadës së fundit, dy herë atë që shpenzoi në kërkim dhe zhvillimin.
Në tremujorin e tretë shitjet e saj ranë me 14%, ose 1% me përjashtim të lëvizjeve të monedhës dhe shitjen e aseteve. Big Blue duhet të kishte investuar më shumë në biznesin e vet. Walmart shpenzoi 60 miliardë $ në riblerje edhe pse mbeti shumë mbrapa Amazon në tregtinë elektronike.
Një alternativë radikale do të ishte të ‘përqafosh’ ‘apatinë’. Firma braziliane e investimeve 3G është bërë specialiste në blerjen e firmave të maturuara dhe reduktimin e asaj çka pretendon se është e tepërt. Shitjet në objektivin e saj më të fundit, Kraft, po bien në një normë prej 5% në vit.
3G është forca që qëndron prapa blerjes së propozuar prej 120 miliardë dollarë të prodhuesit të birrës SABMiller nga AB InBev. Vëllimet e InBev po tkurren në një normë prej 2%. Në Amerikë industritë e telekomeve, kabllove dhe sigurimit shëndetësor po konsolidohen. Qëllimi është krijimi i oligopoleve të dikurshëm.
Për biznesin si një i tërë marzhet e fitimit eventualisht mund të dëmtohen me rritjen e pagave.
Pavarësisht nëse kjo ndodh, sidoqoftë shumica e firmave do të vazhdojnë të ndeshen me linjat e larta statike. Sa u përket shitjeve dhe aktiveve, investimet kapitale në Amerikë të paktën kanë qenë të qëndrueshme dhe zhvendosja e prodhimit në Kinë dhe ndryshimet teknologjike mund të nënkuptojnë se norma ‘natyrore’ e nevojës për firma investuese ka rënë. Por ekziston një dyshim i vakët se një lloj tolerance në shpenzimet kapitale është e domosdoshme për t’i orientuar kompanitë e mëdha sërish drejt rritjes.
Pavarësisht obsesionit të tyre me rritjen ekonomike, firmat e mëdha të listuara duken si të paralizuara. Ato dëshirojnë shumë të zgjerohen, por gjithashtu duan të mbrojnë fitimet më të larta, të kufizojnë pagat dhe investimet, të ri-blejnë aksione dhe të disponojnë shuma të mëdha kesh-i në bilancet e tyre. Ajo çka mund të bëjë logjikë në nivel të firmës shkakton stanjacion përgjatë ekonomisë, e cila, nga ana tjetër, garanton se firmat do të shkojnë në stanjacion.
Sa kompani të mëdha do të përdornin fuqinë e vullnetit për t’i shpëtuar këtij kurthi të ‘mprehtë’?
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.