Ulja e buxheteve të reklamuesve në 2017-n ka “tërhequr” edhe agjencitë publicitare, të cilat në përgjithësi kanë raportuar rënie të të ardhurave.
Qarkullimi vjetor i 21 agjencive kryesore publicitare në vend ra me 16% me bazë vjetore në vitin 2017 (shiko tabelën: Të ardhurat e agjencive kryesore publicitare në vend, lekë). Të ardhurat totale të tyre ishin rreth 20 milionë euro, duke treguar se rreth gjysma e tregut të reklamave në vend kanalizohet përmes agjencive publicitare. Në rënie për të dytin vit radhazi ishin dhe fitimet, që për 22 agjencitë në total u tkurrën me 34% (16 prej tyre raportuan aktivitet në rënie).
Aktiviteti i agjencive është shumë i luhatshëm, në varësi të klientëve që mund të humbin, apo fitimit të të rinjve dhe qarkullimi vjetor i tyre paraqet luhatje të mëdha nga njëri vit te tjetri. Pjesa më e madhe e qarkullimit të tyre vjen nga blerja e hapësirave publicitare, por që sipas aktorëve të tregut, ka dhe marzhin më të ulët të fitimit, ndërsa më fitimprurëse janë shërbimet e tjera si krijueshmëria dhe prodhimi i spoteve, aktivitete të tjera marketingu etj., të cilat gjithnjë e më shumë kanë filluar të ofrohen nga agjencitë në vend.
Le Spot Group është operatori më i madh në këtë segment.
Të ardhurat e kompanive të grupit, sipas bilancit përmbledhës të Le Spot për vitin 2017, ishin 1.5 miliardë lekë (rreth 12 milionë euro), me rënie prej 18% në krahasim me vitin e mëparshëm. Ulja e buxhetit të marketingut të Vodafone, reklamuesit më të madh në vend, ka ndikuar në rënien e të ardhurave të grupit.
Kompanitë kryesore të saj janë Unlimited Media, Le Spot Production, Spot Communication, Optimum Media (indirekt), ndër më të mëdhatë në tregun e agjencive të publicitetit (shih tabelën).
Unlimited Media, Spot Communication dhe Ogilvy janë tre agjencitë publicitare më të mëdha në vend, që në 2017-n njohën rënie të të ardhurave, përkatësisht me 26; 7%; 16%, si rezultat i uljes së buxheteve të reklamave të klientëve kryesorë të tyre, Vodafone dhe Telekom Albania (klienti i Ogilvy).
McCann Tirana renditet e katërta, me ulje prej 7% të qarkullimit vjetor. Më pas vijojnë Le Spot Production (-11% rënie) dhe Landmark Communication, që ka arritur të ruajë të ardhura në nivele të njëjta me vitin e mëparshëm. Me rritje të shpejtë të aktivitetit në 2017-n ka rezultuar Gogel, që ka raportuar zgjerim të qarkullimit vjetor me gati 70%, performanca më e mirë në tregun në rënie të agjencive publicitare. Marrja e shërbimit të blerjes së hapësirës publicitare e një klienti të rëndësishëm si Albtelecom ka ndikuar në këtë ecuri.
Të ardhurat vjetore të agjencive të tjera janë më të ulëta se 1 milion euro. Kompanitë e vogla me rritjen më të shpejtë për 2017 janë Eggra Albania (43%), Trium Communication (88%), New Politics (31%).
Flet Konstantinos Panagiotoupoulos, CEO i OGILVY , njëkohësisht edhe Kryetar i Shoqatës Shqiptare të Agjencive të Komunikimit (AACA – Albanian Association of Communication Agencies)
2019-a pritet të jetë në të njëjtin nivel si viti 2018
Tregu i reklamave në 2019-n pritet që të jetë në nivele të ngjashme me vitin që sapo lamë pas, megjithëse treguesit e parë nuk janë shumë optimistë. Konstantinos Panagiotoupoulos, CEO i OGILVY , njëkohësisht edhe Kryetar i Shoqatës Shqiptare të Agjencive të Komunikimit pohon se në tregun tonë, të dhënat mbeten të pamjaftueshme për të sjellë një pamje të qartë dhe subjektive mbi zhvillimin e industrisë.
Z. Panagiotoupoulos përmend si zhvillim pozitiv krijimin e “Shoqatës Shqiptare të Agjencive të Komunikimit”, teksa objektivi kryesor i industrisë është të formojë dhe të përgatisë një terren të rregulluar dhe pjellor për investimet me shërbime të një cilësie të lartë
Ndryshe nga viti 2017, kur sektori i reklamës paraqitej dobët, viti 2018 tregoi një përmirësim, sidomos sa i takon reklamave televizive. Si e vlerësoni ecurinë e tregut?
Shpenzimet e reklamës dhe analizat e tyre janë një pjesë e rëndësishme e çdo sipërmarrësi biznesi, pasi furnizon me të dhënat e nevojshme, mbi të cilat çdo industri ndërton strategjitë, duke mbështetur operacionet e investimit dhe duke përcaktuar objektivat e përgjithshme të biznesit.
Ndryshe nga tregjet e zhvilluara, fatkeqësisht në tregun tonë, këto nivele të dhënash mbeten të pamjaftueshme për të sjellë një pamje të qartë dhe subjektive mbi zhvillimin e industrisë.
Për këtë arsye, ne ende nuk kemi informacionin e nevojshëm për performancën aktuale në tregun tonë. Një treg që paraqet disa karakteristika kyçe për tu konsideruar, si prania e një numri të madh mediash, performanca e të cilave nuk mund të analizohet në mënyrë të mirëfilltë në bazë të një analize të audiencës, si dhe me një fuqi blerëse të dobët. E gjithë kjo çon në një nivel të ulët dhe disproporcional të investimeve dhe aktivitetit të përgjithshëm nga kompanitë e ndryshme, që reklamojnë pasi nuk mund të shihet qartazi rikthimi i investimit të tyre.
Për t’ju përgjigjur pyetjes tuaj, në nivel investimi, evenimente si Kampionati Botëror janë të mjaftueshme për të bërë një ndryshim të madh nga viti në vit.
Çfarë pritet nga viti 2019?
Duke marrë parasysh një seri parametrash, si dhe të mjeteve të brendshme specifike, ne besojmë se viti 2019 pritet të jetë në të njëjtin nivel si viti 2018. Edhe pse, më lejoni të vë në dukje, që treguesit e parë nuk janë shumë optimistë.
Si po ndryshon sjellja e Reklamuesve?
Nuk mund të themi se sjelljet po ndryshojnë rrënjësisht nga viti në vit. Sigurisht një influencë e madhe po vjen nga trendet që po ndodhin në tregjet e zhvilluara. Si për shembull, zhvillimi i rrjeteve sociale dhe marketingut digjital në përgjithësi është diçka që besoj krijon disa pyetje, të cilat duhen menduar dhe më pas përgjigjur në një mënyrë ndryshe dhe të përshtaten me realitetin tonë, në mënyrë që të sjellin rezultate të rëndësishme në treg.
Si paraqitet Konkurrenca ndërmjet agjencive?
Konkurrenca jonë ndjek rrugët dhe sjelljet që mbizotërojnë tregun. Në këtë pikë, duhet të theksojmë, si një hap shumë pozitiv, krijimin e “Shoqatës Shqiptare të Agjencive të Komunikimit”, e cila ka si qëllim të bashkojë të gjitha pjesët e industrisë tonë, të formojë sjellje dhe procedura për të arritur suksesin tashmë të stabilizuar në vende si SH.B.A. dhe Evropë.
A pritet të hyjnë të Rinj në Treg?
Siç jemi të vetëdijshëm, ndryshimet po zhvillohen në tregun tonë me lojtarë të rinj që po hyjnë në lojë dhe me të tjerë që nuk janë pjesë e tij. Në përgjithësi, klima dhe kushtet e biznesit janë faktorët kryesorë që ndikojnë në shtimin e investimeve lokale ose të huaja. Ashtu si deklarojnë shifrat e projektuara, po presim një rritje modeste që do të ketë një ndikim në tregun e reklamës. Nga ana e industrisë tonë, objektivi ynë kryesor është të formojmë dhe të përgatisim një terren të rregulluar dhe pjellor për investimet me shërbime të një cilësie të lartë.
Shoqata
Duhet të theksojmë, si një hap shumë pozitiv, krijimin e “Shoqatës Shqiptare të Agjencive të Komunikimit”, e cila ka si qëllim të bashkojë të gjitha pjesët e industrisë sonë, të formojë sjellje dhe procedura për të arritur suksesin tashmë të stabilizuar në vende si SHBA dhe Europë
Flet Suela Shtylla, drejtore menaxhuese e McCANN Tirana
“Më shumë për më pak”, për ata që duan të mbijetojnë në këtë treg
Tregu i reklamave nuk pritet të shfaqë shenja gjallërimi në të ardhmen. Suela Shtylla, drejtore menaxhuese e McCANN Tirana, pohon se pjesa më e madhe e bizneseve nuk i kushtojnë vëmendje marketingut dhe komunikimit për vetë modelin e zhvillimit ekonomik në vend, ndërkohë që kompanitë reklamuese ekzistuese sa vijnë e tkurrin buxhetet. Ajo pret më shumë ndryshim të logove të reklamuesve ekzistues, sesa me prurje të shtuara në treg
Ndryshe nga viti 2017, kur sektori i reklamës paraqitej dobët, viti 2018 tregoi përmirësim, sidomos sa u takon reklamave televizive. Si e vlerësoni ecurinë e tregut?
Shqipëria, për mendimin tim, është ende në faza tranzitore, me modele ekonomike eksperimentale, impulsive ose arkaike dhe kjo reflektohet në tregjet tona kaotike, të pastrukturuara, të pambrojtura.
Kemi një elitë biznesi lokal, me pak përjashtime fatkeqësisht, ose në formate më bazike si fasonët ose faresfinore; nga bizneset familjare te konglomeratet e pakoordinuara pa ndonjë model ekonomik, të cilat ose janë zhytur në koston e mosprofesionalizmit të tyre, ose ato që vazhdojnë të kenë profit vetëm në sajë të patronazhit politik.
Këto biznese nuk e kuptojnë dhe as përpiqen të komunikojnë me klientin/konsumatorin. Nuk ka buxhete afatgjata të planifikuara dhe të strukturuara, politikat e tyre të komunikimit janë sporadike dhe shpeshherë qoka. Edhe ai i reklamës është një treg jo plotësisht i rregulluar, për të cilin ende nuk ka të dhëna të sakta, transparente dhe të certifikuara. Si rrjedhojë, është e vështirë të kemi analiza të detajuara dhe të besueshme.
Me siguri mund të thuhet ka pasur një tkurrje të përgjithshme të buxheteve reklamuese në Shqipëri në vitet e fundit. Ndër një sërë faktorësh që mund të kenë ndikuar në këtë përfundim, mund të përmendet edhe reduktimi gradual, por i qëndrueshëm, i buxheteve të marketingut nga sektori i telekomunikacionit, prirje e cila, në vija të përgjithshme, ka gjasa të vazhdojë edhe në të ardhmen e afërt.
Ndaj edhe disa dallime pozitive nga viti 2017 në 2018 në disa kategori të reklamës, mund të jenë luhatje të ndikuara nga faktorë të jashtëm, siç është edhe Kampionati Botëror i Futbollit, riaktivizimi i industrisë farmaceutike, aktivitete në bashkëpunim me Bashkinë, apo ndonjë ndodhi tjetër.
Çfarë pritet nga viti 2019?
Ajo me të cilën mund të flas me siguri janë pritshmëritë. Rënie dhe tkurrje, ndërsa për slogan kemi “më shumë për më pak”, për ata që duan të mbijetojnë në këtë treg.
Si po ndryshon sjellja e reklamuesve?
Ndërsa një pjesë e bizneseve ndërkombëtare kanë përjetuar tkurrje të buxheteve reklamuese, shpresa është te bizneset vendase. Në fakt, industria e reklamimit dhe komunikimit është shumë e lidhur me modelin ekonomik të bizneseve që përmenda më lart.
Një pjesë e bizneseve lokale funksionojnë në format më bazike pothuajse si pika shumice, të cilat nuk kanë një vetëdije për nevojën e komunikimit profesional. Është një proces evolutiv dhe edukativ i ndërlikuar, të cilin e kanë kaluar dhe vendet më të zhvilluara nga produkti, shpërndarja, çmimi te konsumatori, perceptimi dhe marka. Ne duhet ta kalojmë fazën e “shpikësve” të bizneseve dhe t’i marrim modelet e sprovuara nga vendet e zhvilluara. Jo vetëm t’u blejmë makineritë e fundit, produktet dhe shërbimet më të suksesshme, por edhe modelet e fundit të organizimit të biznesit.
Pjesa dërrmuese kanë probleme kapitali, mungesë tradite të proceseve të biznesit nga burimi, formatimi i produktit/shërbimit, ofrimi i tij dhe komunikimit me konsumatorin/klientin, nuk kanë buxhete afatgjata të planifikuara dhe të strukturuara, politikat e tyre të komunikimit janë sporadike. Gjatë viteve të fundit vërehet rritje e vetëdijesimit të bizneseve lokale për komunikim profesional, por kjo prirje është shumë e ngadaltë për të dhënë një ndikim të ndjeshëm në treg.
Kjo tablo është në kontrast me kompanitë dhe investitorët e huaj, që ecin me platforma dhe politika reklamuese 1-5-vjeçare. Por një pjesë prej tyre i kanë tkurrur buxhetet për arsye dhe faktorë të ndryshëm.
Gjithë këto zhvillime kanë ndikuar pa dyshim edhe median. Konkurrenca në televizionet shqiptare është ashpërsuar për një tortë që ka ardhur duke u zvogëluar. Ana pozitive është se kjo ka ndikuar në prodhimin e programeve më të mira për buxhete që sa vijnë e zvogëlohen. Nga ana tjetër, fushatat reklamuese dhe komunikimet e ndërlidhura në rrjetet sociale janë forcuar në kurriz të medias konvencionale. Një dukuri globale, e cila është pasqyruar edhe në Shqipëri, natyrisht si çdo risi ka një bum të portaleve me mangësitë e veta siç është, për shembull, targetimi i kufizuar i grupmoshave të reja.
Si paraqitet konkurrenca ndërmjet agjencive?
Konkurrenca mes agjencive reflekton atë mes bizneseve. Edhe këtu luan rol ndikimi politik, por jo gjithçka i duhet faturuar asaj. Në raste të tjera, ka gara të cilave u dihet fituesi pa nisur ende dhe ku politika nuk ka ndikim. Personalisht kam vite që shoh një fenomen që përsëritet, agjenci që mbijnë nga hiçi sa shfaqet një tender apo një klient me buxhet “lukrativ” dhe që po ashtu shpërbëhen sapo tenderi apo klienti përfundon ciklin. Ka dhe agjenci serioze, realisht pjesë të rrjeteve ndërkombëtare siç jemi edhe ne, të cilat bëjnë punë shumë të mirë. Kjo është një konkurrencë e shëndetshme.
Por pjesa e “agjencive të padukshme” në vëllimin total të buxheteve që shpenzohen për komunikim profesional mund të jetë më e madhe nga sa pritet, vështirësisht e verifikueshme dhe përgjithësisht jashtë radarit.
A pritet të hyjnë reklamues të rinj në treg?
Shpresojmë që diçka e tillë të ndodhë. Por me gjasa do të kemi më parë të bëjmë me ndryshim të logove të reklamuesve ekzistues sesa me prurje të shtuara në treg.
Flet Gerton Bejo, CEO i agjencisë VATRA
Kompanitë shqiptare të fokusohen te marketingu dhe burimet njerëzore
Për Gerton Bejon, CEO i agjencisë publicitare VATRA me aktivitet në Tiranë, Prishtinë e Shkup, bizneset shqiptare në përgjithësi duhet të kthejnë vëmendjen në përcaktimin e një buxheti vjetor për marketingun. Ai shton se kanalet më të besueshme për të çuar mesazhet te audiencat mbeten ende mediat tradicionale, që kapin një target audience të caktuar, por vitet e fundit interesi është rritur dhe për mediat online dhe rrjetet sociale.
Ndryshe nga viti 2017, kur sektori i reklamës paraqitej dobët, viti 2018 tregoi përmirësim, sidomos sa u takon reklamave televizive. Si e vlerësoni ecurinë e tregut?
Është e vërtetë që reklamat televizive thithin buxhetin më të madh të marketingut të shpenzuar nga bizneset. Mediat tradicionale vazhdojnë të shesin besueshmëri më të madhe nga mediat e reja, të cilat janë më pak të pakontrolluara. Rritja apo ulja e buxheteve për televizion dhe radio, është e lidhur me faktorë të tjerë dhe me zhvillime të ndryshme në vend, prandaj nëse kemi përmirësim, ky është një tregues që duhet të na bëjë ne si industri më optimistë.
Çfarë pritet nga viti 2019?
Duke qenë se përcaktimi i një buxheti vjetor për marketingun, vazhdon të mos jetë pjesë e kulturës së biznesit shqiptar në përgjithësi, ajo që pres është kthimi i vëmendjes në këtë aspekt. Buxhetet e marketingut së bashku me burimet njerëzore, janë ato që e pësojnë të parat, si pasojë e mosparashikimit vjetor. Këto shpenzime i lihen rastësisë, por në vitin 2019, kjo duhet të ndryshojë. Ndërgjegjësimi vjen duke u rritur, por ka ende shumë për t’u bërë dhe pres që nga ky vit e në vazhdim, kompanitë shqiptare të qartësohen dhe fokusohen më shumë në këta dy sektorë.
Si po ndryshon sjellja e reklamuesve?
Së pari, për shkak të ndryshimit të audiencave, teknologjisë dhe epokës në të cilën jetojmë, ndryshimi i sjelljes qëndron te kanalet e shpërndarjes së mesazhit dhe reklamave. Siç e thashë, kanalet më të besueshme për të çuar mesazhet te audiencat mbeten ende mediat tradicionale, që kapin një target audience të caktuar. Por është e pranuar që mediat online dhe mediat sociale, sa vijnë e bëhen rrugë të rëndësishme komunikimi me konsumatorët, gjithashtu në bazë të strategjive, produkteve e targeteve të caktuara.
Së dyti, çfarë e shoh mjaft pozitive është që më në fund, një pjesë e kompanive kanë qartësuar në strategjitë e tyre, rëndësinë e kontraktimit të agjencive të specializuara të marketingut. Ato biznese që e dinë vlerën e marketingut, janë ndërgjegjësuar se vetëm një agjenci kreative multidisiplinore mundet të ofrojë zgjidhjet e duhura dhe efikase për marketingun e tyre. Agjencia propozon koncepte të reja dhe i zbaton në kohën e duhur, jo vetëm për të ruajtur, por edhe për të shtuar vlerën e markës.
Për arsye kulture, një pjesë tjetër e bizneseve përdorin staf të brendshëm për nevojat e marketingut, duke besuar se shkurtojnë kostot, gjë që në fakt shpesh nuk rezulton pozitive si zgjedhje. Ndodh që, për shkak të shterimit dhe përsëritjes së ideve për të njëjtat produkte apo shërbime, të njëjtët njerëz që punojnë për marketingun brenda kompanisë, pas pak kohësh mund ta humbin produktivitetin. Roli i ekspertizës edhe në fushën e marketingut, pra kontraktimi i agjencive, sa vjen dhe vlerësohet, gjë që për mua është një ndër ndryshimet e mira të sjelljes së reklamuesve.
Si paraqitet konkurrenca ndërmjet agjencive?
Vë re se ka një mosrënie dakord mes ekspertëve dhe drejtuesve të agjencive. Numri i agjencive është rritur vitet e fundit në Shqipëri, por nuk është gjetur një gjuhë e vetme për të mbrojtur industrinë ku operojmë së bashku. Jemi konkurrentë që punojmë fort për rritje personale dhe cilësore, por kemi treguar që jemi të paaftë të punojmë së bashku si partnerë në industri. Një nga gjërat që shpresoj të ndryshojë këtë vit dhe në vazhdim, është që të gjithë bashkë të bëhemi më largpamës për të forcuar rregullat e lojës për interesin e përbashkët. Më vjen keq që nuk kemi forume serioze gjithëpërfshirëse apo më shumë evente, ku të marrin pjesë gjithë aktorët e tregut. Na duhet që talentin dhe kreativitetin, ta përkthejmë në një gjë më të madhe.
A pritet të hyjnë reklamues të rinj në treg?
Ne presim zhvillim të biznesit dhe rrjedhimisht, edhe shtim të reklamuesve të rinj, por kjo është në varësi të situatave makro dhe mikroekonomike në vend dhe në rajon.
Konstatimi
Numri i agjencive është rritur vitet e fundit në Shqipëri, por nuk është gjetur një gjuhë e vetme për të mbrojtur industrinë ku operojmë së bashku. Jemi konkurrentë që punojmë fort për rritje personale dhe cilësore, por kemi treguar që jemi të paaftë të punojmë së bashku si partnerë në industri
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.