Që të arrijë në standardet normale në infrastrukturë, Shqipërisë i duhen të paktën edhe rreth 2.5 miliardë euro investime. Kjo shumë është analizuar si e tillë për të ndërtuar një port të ri në Shëngjin, Rrugën e Arbrit, Korridorin Blu nga Velipoja në Butrint, një aeroport të ri ndërkombëtar në Sarandë dhe linjat hekurudhore Tiranë-Durrës, Durrës-Vlorë dhe Durrës-Hani i Hotit.
Blerina Hoxha
Ndërtimi i Autostradës së Kombit dhe të asaj Tiranë-Elbasan, ribërja e disa akseve drejt pikave turistike dhe zonave kufitare nuk janë të mjaftueshme për të sjellë infrastrukturën shqiptare në standardet normale, pa pretenduar ato europiane. Edhe pse fondet do të jenë gjithnjë e më të pakta në këtë drejtim, pas kalasë së borxheve të krijuara në sektorin elektroenergjetik, një dosje e re me nevojat infrastrukturore kërkon më së paku 2.5 miliardë euro financime të reja. Strategjia është gati dhe në themel të saj janë Korridori Blu, një autostradë përgjatë bregut nga Velipoja në Butrint. Kryeministri Rama e prezantoi këtë projektide, në Konferencën e Berlinit për Ballkanin Perëndimor, si një nga projektet që mund të financohet nga Bashkimi Europian në kuadër të integrimit me financime nga (IPA). Rruga e Arbrit synohet që të realizohet me një model të ri financimi, me partneritet publik dhe privat të propozuar nga një kompani kineze. Ndërtimi i një aeroporti të ri ndërkombëtar në Sarandë dhe i linjave hekurudhore Tiranë-Durrës, Durrës-Vlorë dhe Durrës-Hani i Hotit, bashkë me një port të ri në Shëngjin plotësojnë konturet e infrastrukturës që i përgjigjen një zhvillimi normal ekonomik. Nga ana tjetër, lidhja e komuniteteve lokale me segmentet kryesore rrugore përmes rrugëve dytësore do të kombinohen sipas komponentëve ekonomikë dhe nevojave sociale. Në sektorin e transportit ajror, objektivi është liberalizimi i tregut, nëpërmjet të cilit synohet ulja e kostove të transportit ajror për qytetarët shqiptarë.
Porti i ri i Shëngjinit kushton 1.2 miliardë euro
Ky projekt ka për qëllim të zhvillojë një port të ri në Veri të Shëngjinit. Duke iu referuar studimit të fizibilitetit, ky port ka për qëllim të zëvendësojë Portin e Durrësit, si porti më i madh industrial në Shqipëri, dhe një nga më të mëdhenjtë në rajon, duke ndërtuar një kapacitet për të mbështetur jo vetëm nevojat kombëtare, por edhe ato të rajonit. Kapacitetet përpunuese janë parashikuar të jenë 60 milionë tonë mallra në vit, me qëllim që të përmbushen nevojat e Kosovës, Serbisë, Maqedonisë dhe më tej. Projekti përfshin lidhje multimodale për shkak edhe të pozicionit të tij. Kostoja e ndërtimit të këtij projekti është vlerësuar 1.2 miliardë euro. Për këtë projekt ka edhe një studim të fizibilitetit në dispozicion. Për shkak të rritjes së niveleve të tregtisë dhe industrializimit të vendeve të Ballkanit dhe më tej, trafiku në Adriatik është intensifikuar, duke imponuar nevojën e kapaciteteve më të larta të transportit detar. Me një vijë bregdetare prej 418 km dhe një pozitë gjeostrategjike, Shqipëria luan një rol të rëndësishëm në drejtim të lëvizshmërisë dhe ka potencialin e zhvillimit të portit më të madh në rajon. Për këtë, rajoni verior shqiptar ofron mundësi të madhe për zhvillimin e një porti të kësaj shkalle. Një projekt për rritjen e kapaciteteve të portit shqiptar është një aspekt i rëndësishëm i programit të qeverisë. Është vlerësuar se, Porti i Shëngjinit, që ndodhet në pjesën veriore të Shqipërisë, do të jetë porti më i afërt për Kosovën, Serbinë dhe vendet e tjera të rajonit. Bazuar në planin e zonës urbane të korridoreve të transitit nga Shqipëria të mallrave europiane në Ballkan, nënkupton një kërkesë minimale prej 40 milionë tonë mallra në vit. Porti i propozuar është i vendosur në një pozicion gjeografik që redukton distancën e detit dhe të tokës të rrugëve midis Europës dhe Ballkanit, dhe anasjelltas. Porti i ri i Shëngjinit është planifikuar për të modernizuar kapacitetet portuale shqiptare me kërkesat e një porti ndërkombëtar dhe funksionin. Për më tepër, Porti i ri i Shëngjinit është planifikuar të jetë porti më i thellë i Mesdheut, i aftë për përpunimin e të gjitha madhësive të anijeve dhe llojet e mallrave nga Europa në Ballkan dhe të jetë i aftë për përpunimin e minimumit 2.6 milionë kontejnerëve në vit. Ai do të jetë në gjendje të procesojë edhe mallra të lëngshme. Lidhjet e këtij porti me tre segmentet rrugore rrisin ndikimin e portit edhe në rajon. Segmenti i parë është Korridori Shqipëri-Kosovë-Serbi, ku ekziston një lidhje me Korridorin X. E dyta është autostrada Shëngjin–Shkodër, ku lidhja me Podgoricën siguron një lidhje transiti midis Malit të Zi dhe Europës Jugperëndimore. Segmenti i tretë, Tiranë-Bllatë (kufiri me Maqedoninë) është një tjetër segment potencial, i cili do të japë lehtësinë e qasjes në trafikun drejt Maqedonisë, duke ulur kohën e udhëtimit dhe koston, nga 173 km në 74 km. Rrugët apo infrastruktura e jashtme janë gjithashtu në dispozicion për të lidhur portet turistike me rrethinat e Shqipërisë dhe Ballkanit. Përshkrimi i mësipërm dëshmon se, për shkak të dimensionit dhe pozicionit strategjik. Porti i ri i Shëngjinit do të jetë në të ardhmen porti më i rëndësishëm në rajonin e Adriatikut për furnizimin me mallra nga Europa për rajonin.
Korridori Blu, mbi 400 milionë euro
“Korridori i kaltër” mbështetet edhe nga Observatori i Transportit të Europës Juglindore (SEETO). Ky korridor është pjesë e zhvillimit rajonal që synon të lidhë bregdetin e Malit të Zi me bregdetin grek. Duke filluar në Shëngjin dhe duke përfunduar në Butrint, kjo rrugë është domosdoshmëri për zhvillimin e turizmit, duke u dhënë turistëve qasje në zona të gjera bregdetare. I tërë projekti i rrugës pritet të ketë një gjatësi prej rreth 350 km dhe mund të ndahet në këto segmente duke filluar nga Veriu: Velipojë – Shëngjin,
Shëngjin – Patok, Patok – Durrës, Durrës – Divjakë, Divjakë – Seman, Seman – Vlorë, Vlorë – Dhërmi, Dhërmi – Sarandë, Sarandë – Butrint. Aktualisht ka një studim fizibiliteti dhe projekti paraprak në dispozicion për segmentin Velipojë – Shëngjin, ka një kosto të llogaritur prej 40 milionë dollarësh amerikanë. Për pjesën tjetër, nuk ka asnjë studim fizibiliteti në dispozicion. Mendohet që kosto e këtij projekti të jetë mbi 400 milionë euro. Ideja e projektit është caktuar si prioritet në Instrumentin e Paraanëtarësimit (IPA), çka shton shanset për financimin e tij në kuadër të integrimit në BE.
Rruga e Arbrit, 300 milionë euro
Në total, Autostrada ka vetëm 72 kilometra që lidhin Tiranën me Maqedoninë nëpërmjet Peshkopisë, që më pas jep akses në të gjithë rajonin. Aksi Bulqizë-Peshkopi, rreth 21 km, tashmë është finalizuar dhe 16 kilometra të tjera janë në ndërtim. Për shkak të çështjeve të financimit, segmenti tjetër prej 35 km nuk ka filluar ende. Financimi i plotë i këtij projekti kërkon një shumë prej 270-300 milionë eurosh, duke dhënë akses në rajone të varfra dhe nxitjen e zhvillimit ekonomik me vendet e rajonit të Lindjes.
“Rruga e Arbrit” fillon nga Unaza e Madhe e Tiranës, vazhdon përgjatë lumit të Tiranës në drejtim të lindjes, në Zall Dajt, Qafë-Murrizë, Ura e Vashës, Plan Te Bardhë, Qafë-Buall, Bulqizë, Ura e Qytetit, Zerqan, Ura e Cerenecit, Gjoricë dhe Bllatë, në kufi me Maqedoninë. Projekti i propozuar, i quajtur “fshati Dajti – Ura e Vashës”, përfaqëson pjesën e dytë të kësaj rruge. Ky seksion kalon nëpër një terren malor, në pjesën verilindore të Tiranës, e ka pikën e vet fillestare në pjesën verilindore të fshatit Zall Dajt dhe përfundon deri në afërsi të Bulqizës, pas kalimit të Ura e Vashës mbi lumin Mat. Sipas projektit të propozuar, rruga ka një gjatësi totale prej 26.8 km dhe do të ndjekë një linjë krejtësisht të re rrugore, e cila shtrihet në rajonin kodrinor-malor të pjesës verilindore të Tiranës. I gjithë dokumentacioni është në dispozicion bashkë me studimin e fizibilitetit.
Rruga Gjirokastër – Sarandë
Finalizimi i ndërtimit të këtij segmenti në pjesën jugore të Shqipërisë do të lidhë dy zona të rëndësishme urbane, duke shkurtuar kohën aktuale të udhëtimit. Punimet në segmentin e parë prej 16 kilometrash kanë filluar. Ndërkohë që janë bërë kontraktimet edhe për Kardhiq – Delvinë, segment prej 16 km që nuk ka filluar ende, por ka një studim fizibiliteti që parashikon një kosto prej 60 milionë eurosh.
Aeroporti i Sarandës
Projektideja konsiston në ndërtimin e një aeroporti në pjesën veriore të liqenit të Butrintit. Zhvillimi i idesë së projektit të aeroportit të Sarandës shkon në linjë me rritjen e kapacitetit të sektorit të aviacionit civil shqiptar dhe rritjen e qasjes në potencialet turistike të rajonit jugor shqiptar. Nuk ka një studim fizibiliteti në dispozicion. Ndërtimi i Aeroportit të Sarandës është i lidhur shumë ngushtë me mbylljen e suksesshme të negociatave me kompaninë koncensionare të Aeroportit të Rinasit, e cila ka ekskluzivitetin në fluturimet ndërkombëtare. Ministri i Transportit, Edmond Haxhinasto, është shprehur optimist për të arritur një marrëveshje të suksesshme me kompaninë që menaxhon TIA-n deri në fund të vitit.
Hekurudha, Tiranë – Rinas – Durrës, 50 mln euro
Ky segment hekurudhor, midis Tiranës, Durrësit dhe Rinasit lidh zonat më të populluara urbane në Shqipëri, duke e bërë atë një projekt tërheqës për zhvillimin e infrastrukturës. Ka një hekurudhë ekzistuese midis Tiranës dhe Durrësit dhe projekti i ri parashikon restaurimin e infrastrukturës aktuale dhe shtimin e segmentit të ri, Tiranë – Rinas. Kostoja totale për këtë segment prej 50 km është vlerësuar në 50 milionë euro. Ministria e Transportit ka një studim paraprak të fizibilitetit në dispozicion, por nuk ka projekt të detajuar.
Hekurudha Durrës – Vlorë, 100 milionë euro
Segmenti Durrës – Vlorë synon të kalojë afër të gjitha zonave industriale dhe tregtare, duke përfshirë 50 km, që pritet të kushtojnë 100 milionë euro. Studimi paraprak i fizibilitetit është në dispozicion për segmentin Durrës-Rrogozhinë. Por aktualisht nuk ka asnjë studim fizibiliteti në dispozicion për të gjithë segmentin ose një projekt të detajuar.
Hekurudha Durrës – Hani i Hotit, 100 milionë euro
Segmenti hekurudhor që lidh Durrësin me zonën industriale Milot, zonën e portit të Shëngjinit shkon direkt në kufi me Malin e Zi. Kostoja totale për segmentin Durrës – Hani i Hotit prej 105 km është vlerësuar në 100 milionë euro. Studimi paraprak i fizibilitetit është në dispozicion, por nuk ka studim të detajuar. Përdorimi i trenave të transportit të mallrave është në rritje për shkak të lidhjes me Malin e Zi, e cila shërben si lidhje ndërkombëtare në rrjetin hekurudhor për mallrat e eksport-importit. Hekurudha shqiptare po synon një program investimi që do të rivendosë hekurudhën gjatë një periudhe 8 deri në 10-vjeçare në kushte normale pune.
Ndërtimi i veprave, shumë pak mundësi
Paketa e projekteve 2.5 miliardë euro ka shumë pak gjasa të realizohet me këllqet e qeverisë shqiptare. Tani kur mali i borxheve në sektorin e energjetikës është shkarkuar në buxhetin e shtetit ka mbetur shumë pak hapësirë për të kanalizuar fondet drejt infrastrukturës. Për më tepër kur mirëmbajtja e rrugëve, një sektor i nënvlerësuar, aktualisht kërkon të paktën 40 milionë euro në vit. Tendenca në rënie e fondeve për zhvillimin e infrastrukturës shihet qartë në buxhetet vjetore të akorduara nga qeveritë. Në vitin 2012, shpenzimet kapitale kishte rënë në rreth 4.6 për qind të PBB-së, niveli më i ulët në mijëvjeçarin e ri. Shpenzimet operative dhe për mirëmbajtjen ranë gjithashtu. Që nga viti 2008, rreth gjysma e shpenzimeve kapitale janë destinuar për transportin, nga të cilat mbi 95 për qind shkuan për rrugë, duke lënë më pak se 5 për qind për portet dhe më pak se 0,5 për qind për hekurudhën. Shpenzimet për ndërtimin e rrugëve u rritën në vitin 2008 në 5.7 për qind të PBB-së, duke reflektuar investime të mëdha në autostrada. Buxheti në drejtim të infrastrukturës është përkeqësuar edhe më shumë në 2013, kur u dhanë vetëm 23 miliardë lekë nga 33 miliardë lekë të akorduara më 2013. Ndërsa në vitin 2015, pritet të akordohen jo më shumë se 29 miliardë lekë. Mirëpo edhe realizimi i këtyre fondeve ka qenë shumë i vakët këtë vit. Me këto ritme, ndërtimi i këtyre veprave do të kërkonte së paku 10 vite.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.