Shqipëria arriti të ngjisë disa shkallë në industrinë e turizmit. Për vitin 2016, raporti i fundit i Këshillit Botëror të Turizmit dhe Udhëtimit (WTTC) na renditi në vendin e 96 nga i 120-i që ishim në vitin 2015 sa i përket kontributit total të turizmit ndaj Prodhimit të Brendshëm Bruto.
Për vitin 2017, shifrat janë pozitive, madje ritmi i rritjes së industrisë së turizmit është edhe mbi mesataren botërore, si për kontributin direkt (5.2%), ashtu edhe atë total (5.3%). Parashikohet të pozicionohemi më mirë sa u përket investimeve dhe më keq për nga eksporti i turistëve
Nga Elona Bedalli
Një lajm i mirë vjen për turizmin shqiptar, edhe pse zhvillimet politike nuk do ta lënë “të qetë”.
Shifrat dhe parashikimet e bëra nga Këshilli Botëror i Turizmit dhe Udhëtimit (WTTC) në raportin e fundit për vitin 2017, nxjerrin në pah faktin se industria do të shënojë ritme pozitive rritjeje pothuajse në të gjithë elementet bazë të marrë në vlerësim.
Sipas raportit, të hartuar për 185 shtete, Shqipëria në vitin 2016 renditet në vendin e 96 për nga ndikimi absolut i turizmit në Prodhimin e Brendshëm Bruto (PBB), në të 26-in për nga ndikimi relativ ndaj PBB-së, në vendon e 61-të për nga parashikimi i rritjes për vitin 2017 dhe në vendin e 26-të për periudhën afatmesme.
Të dhënat e WTTC-së tregojnë se kontributi direkt i turizmit shqiptar ndaj PBB-së u llogarit në afërsisht një miliard dollarë, ndërsa pritet që gjatë 2017-s, kjo shifër të rritet me rreth 5.2%, për të arritur në rreth 11% në 2027-n.
Edhe treguesit e tjerë të kësaj industrie, sipas raportit, janë në rritje.
Në vitin 2016, kontributi total i turizmit ndaj Prodhimit të Brendshëm Bruto llogaritet në rreth 3.2 miliardë dollarë ose rreth 26%. Për këtë vit, kjo shifër pritet të rritet me rreth 5.3%. Për vitin 2027 parashikohet që turizmi shqiptar të kontribuojë me rreth 33% ndaj PBB-së.
Punësimi është një tjetër tregues në rritje. Sipas WTTC-së, gjatë 2016-s, turizmi mbështeti direkt 85,000 vende pune (7.7% të totalit). Gjatë këtij viti parashikohet që kjo shifër të rritet me rreth 3.2% më shumë se në vitin paraardhës. Deri në 2027, numri i të punësuarve pritet të arrijë në 120,000.
Në total, gjatë vitit të kaluar numri i të punësuarve (direkt dhe indirekt) arriti në 267,000 ose rreth 24% e totalit. Gjatë këtij viti, kjo shifër do të mund të rritet me rreth 3.2%, sipas parashikimeve të WTTC-së.
Raporti tregon se vizitorët shpenzuan në total rreth 1.7 miliardë dollarë në 2016-n duke zënë rreth 56.1% të totalit të eksporteve. Kjo shifër pritet të rritet me rreth 5% gjatë këtij viti, ndërsa pas dhjetë vitesh, me rreth 6.2% për të arritur në rreth 3.4 miliardë dollarë.
Sa u përket investimeve në turizëm, WTTC bën të ditur në raportin e saj se gjatë 2016-s u llogaritën rreth 0.2 miliardë dollarë, ose rreth 7% e totalit të investimeve. Gjatë 2017-s, kjo shifër pritet të rritet me rreth 9.2%.
Në rang botëror, sipas WTTC-së, turizmi kontribuoi në krijimin e një në dhjetë vende pune ose rreth 292 milionë.
Industria në tërësi gjeneroi 7.6 trilionë dollarë gjatë 2016-s ose rreth 3.3% më shumë se në vitin paraardhës. Shpenzimet e turistëve zunë 6.6% të totalit botëror të eksporteve dhe rreth 30% të totalit të shërbimeve.
Në nivel botëror, WTTC bën të ditur se turizmi gjatë vitit 2015 arriti të gjenerojë 7.2 milionë vende të reja pune, ndërsa kontributi në PBB-në botërore u llogarit në rreth 7.2 trilionë dollarë. Ky raport përllogarit ndikimin e kësaj industrie në 184 vende të botës (24 rajone).
David Scowsill, president dhe CEO i WTTC-së, deklaroi se:
“Për të gjashtin vit me radhë, industria botërore e turizmit po njeh rritje të qëndrueshme dhe ka performuar më mirë se sektorët e tjerë, si shërbimet financiare, prodhimi, shitjet me pakicë apo edhe transporti. Kontributi direkt i turizmit ndaj PBB-së botërore parashikohet të rritet me 3.8% nga 3.1% që u llogarit për vitin 2016. Nga 185 vende të marra në shqyrtim, 116 parashikojnë që të kenë zhvillim të qëndrueshëm,
Turizmi është ai sektor që gjeneron 1 në 10 vende pune në ekonominë botërore. Deri në vitin 2027 do të mund të llogariten 380 milionë vende të reja, kontribut në rritje, si dhe më shumë mbështetje në dobi të mbrojtjes së natyrës, habitateve dhe biodiversitetit.
Raporti i Këshillit Botëror të Turizmit dhe Udhëtimit (WTTC) vëren se Shqipëria (referuar ecurisë së industrisë gjatë vitit 2016) pozicionohet ulët në renditje sa i përket kontributit në terma absolutë në krahasim me vendet e tjera. Sipas të dhënave vlera me të cilën (1 mld USD) industria e udhëtimit dhe turizmit kontribuon ndaj PBB-së e rendit Shqipërinë në vendin e 105, duke lënë pas Malin e Zi apo edhe Bosnjë – Hercegovinën, por jo vende të tilla si Italia, Greqia apo edhe Kroacia. Renditja përmirësohet disi kur sipas studimit i referohemi kontributit total në raport me PBB-në (vendi i 96-të). Edhe në këtë rast, pas kemi lënë vetëm Malin e Zi dhe Bosnjën, si vende të rajonit.
Për vitin 2016, edhe kontributi që turizmi dha në punësimin direkt e rendit ulët Shqipërinë, përkatësisht në vendin e 104
(85,000 të punësuar). Disi më mirë renditemi sa i përket kontributit ndaj totalit të të punësuarve (vendi 99), duke lënë pas Qipron, Bosnjën e Malin e Zi.
Kur vjen puna tek investimet në turizëm, Shqipëria zuri vendin e 116 në vitin 2016 sipas WTTC-së dhe të 83-in për eksportin e vizitorëve.
Por, nëse do t’i referohemi shifrave në përqindje
(kontributi relativ), sipas raportit të fundit të WTTC-së, renditja e Shqipërisë përmirësohet. Renditemi në vendin e 29 sa i përket përqindjes ndaj PBB-së (8.4%) për kontributin direkt, në vendin e 26 (26%), duke lënë pas vende si Greqia, Italia, Turqia, por më poshtë se Mali i Zi apo edhe Kroacia.
Në vendin e 32-të dhe të 27-të renditemi sa i përket kontributit direkt dhe total ndaj punësimit, duke lënë pas vende si Mali i Zi, Italia, Turqia, Bosnja apo edhe Çekia.
Sa i përket kontributit të turizmit ndaj investimeve kapitale, Shqipëria për vitin 2016, renditet në vendin e 75-të
(7% ndaj PBB-së), ndërsa është e 15-a për nga kontributi ndaj eksportit.
Por, çfarë parashikon WTTC për vitin 2017 (rritja reale si përqindje ndaj PBB-së)?
Në lidhje me kontributin direkt të turizmit ndaj PBB-së, Shqipëria renditet në vendin e 80-të (5.2%). Por, kjo shifër e pozicionon vendin pas Kroacisë (7.5%), Greqisë (7.5%), Malit të Zi (6.7%). Ndërsa për kontributin e turizmit ndaj punësimit, Shqipëria parashikohet të renditet në vendin e 95-të (direkt) dhe të 82-in (total) duke lënë pas vetëm Çekinë dhe Italinë.
Mjaft lart (vendi i 9) do të renditet Shqipëria për sa i përket investimeve në turizëm si përqindje ndaj PBB-së në 2017-n, por shumë herë më poshtë (117) në lidhje me eksportin e vizitorëve, duke lënë pas vetëm Turqinë e cila po vuan nga një situatë e rëndë politike, që pritet ta ndikojë jo pak industrinë.
Në terma afatgjatë (2017-2027), industria shqiptare e turizmit pritet të rritet me mesatarisht 6.2%.
Shqipëria vizitohet më shumë për kënaqësi
Qëllimi kryesor për të cilin vizitohet Shqipëria është kënaqësia dhe argëtimi e më pak për biznes. Të dhënat e WTTC-së tregojnë se rreth 70% e shpenzimeve për udhëtime (të huaja dhe vendase) bëhen për kënaqësi, duke i lënë biznesit rreth 29.9%.
Shpenzimet për udhëtime turistike për vitin 2017 pritet të rriten me 4.6% dhe me rreth 6.2% deri në vitin 2027.
Ndërsa shpenzimet për qëllime biznesi do të rriten me ritme më të larta. Për vitin 2017, është parashikuar që kjo shifër të jetë 6.5% dhe në rreth 6% deri në vitin 2027.
Turizmi i brendshëm gjeneron rreth 26.2% të kontributit direkt të turizmit ndaj PBB-së në vitin 2016, ndërsa të huajt rreth 74%. Për vitin 2017, turizmi vendas parashikohet të rritet me rreth 6%, ndërsa ai i huaj, me rreth 5%.
Industria e turizmit dhe udhëtimeve gjeneroi 1 në 10 vende pune në mbarë botën në vitin 2016. Industria u rrit me 3.3%, duke konfirmuar zhvillimin e qëndrueshëm për të gjashtin vit me radhë, thuhet në raportin e ri të Këshillit Botëror të Turizmit dhe Udhëtimeve (WTTC).
Raporti i ndikimit në ekonomi 2017, i cili është kryer në bashkëpunim me Oxford Economics, mori në studim 25 rajone dhe 185 vende.
Sipas të dhënave, industria botërore gjeneroi 7.6 trilionë dollarë duke zënë 10.2% të PBB-së. Në këtë shifër janë marrë në konsideratë ndikimet direkte dhe indirekte.
Gjatë 2016-s, sektori mbështeti një total prej 292 milionë vendesh pune.
Përveç kësaj, eksporti botëror i vizitorëve që përbën vlerën e parave të shpenzuara nga të huajt zuri 6.6% të totalit të eksporteve dhe pothuajse 30% të eksporteve të shërbimeve në total. David Scowsill, President dhe CEO i WTTC-së, tha:
“Ky është viti i gjashtë radhazi që industria e turizmit ka tejkaluar ritmin e rritjes së ekonomisë botërore në tërësi, duke reflektuar rezistencën e sektorit dhe dëshirën e njerëzve për të mos hequr dorë nga udhëtimet, për të zbuluar vende të reja, pavarësisht sfidave ekonomike dhe politike në të gjithë botën.
Rritja e vazhdueshme e sektorit nënvizon rëndësinë e biznesit të argëtimit dhe udhëtimit në zhvillimin ekonomik dhe krijimin e vendeve të punës në të gjithë botën”.
Azia Juglindore me 8.3% ishte rajoni me rritjen më të shpejtë të turizmit dhe udhëtimeve, si pasojë e zgjerimit të tregut kinez. Amerika Latine, me 0.2%, ishte rajoni me rritjen më të ngadaltë. Ndërsa disa vende performuan mbi mesataren botërore.
Rajonet e tjera regjistruarin rritje, përkatësisht: Azia Jugore (7.9%), Azia Verilindore (4.6%), Oqeania (4.4%), Karaibet (3.2%), Amerika e Veriut (3.1%), Lindja e Mesme (2.7%), Afrika Subsahariane (2.4%) dhe Europa (1.6%).
Në vitin 2017, industria pritet të rritet me 3.8%, duke gjeneruar rreth 7.9 trilionë dollarë. Kjo rritje është më e ngadaltë sesa parashikimi i mëparshëm, si rezultat i ngadalësimit të ekonomisë botërore dhe uljes së shpenzimeve të konsumit.
Gjatë dekadës së ardhshme, sektori parashikohet të rritet me një mesatare prej 3.9% në vit. Më 2027-n, ajo do të gjenerojë më shumë se 11% të PBB-së botërore dhe do të punësojë një total prej 380 milionë njerëzish. Një e katërta e të gjitha vendeve të punës të krijuara në dekadën e ardhshme do të mbështeten nga turizmi dhe udhëtimi.
Sipas Scowsill, perspektivat e ardhshme është e mirë, por sektori vazhdon të përballet me sfida. Ndikimi i terrorizmit dhe rritja e populizmit përbëjnë rreziqet kryesore. Vetë sektori ka nevojë urgjente për të adresuar ndikimin e rritjes së destinacioneve ndaj ndryshimeve klimatike. 2017-a është shpallur si Viti i Turizmit të Qëndrueshëm nga OKB-ja.
Shifra
7.6 trilionë dollarë kontributi i turizmit në 2016-n
10.2% e PBB-së botërore
292 mln vende pune; ose 1 në 10 vende krijohen nga turizmi
3.3% rritja në 2016-n
3.8% rritja e parashikuar në 2017-n
7.9 trilionë dollarë kontributi i turizmit në 2017-n
3.8% rritja mesatare deri në 2027-n
Pavarësisht shifrave pozitive që vijnë nga parashikimi i WTTC-së, ekspertët dhe operatorët turistikë në vend shprehin rezerva sa i takon ecurisë që do të ketë sektori i turizmit gjatë këtij viti. Për Zak Topuzin, kreun e sektorit hotelier pranë Shoqatës Shqiptare të Turizmit, shifrat e institucioneve shqiptare raportojnë shifra të tjera në lidhje me kontributin e turizmit ndaj PBB-së, kështu ajo është parashikuar të jetë në rreth 6%, ndërsa disa vite më parë ka qenë në rreth 9% ose rreth 1 mld euro. Sipas z. Topuzi, kontributi i turizmit ndaj totalit të ekonomisë ka ardhur në rënie. Sipas strategjisë së miratuar nga Ministria e Zhvillimit të Ekonomisë, Turizmit dhe Tregtisë dhe Sipërmarrjes parashikohet që deri në vitin 2020, kontributi ndaj PBB-së në total të llogaritet në rreth 6.6%.
Lojë me numra e quan këtë z. Topuzi, kryesisht me shifrat e turistëve. “Që një udhëtar të quhet vizitor duhet të paktën të qëndrojë 24 orë në destinacion. Qeveria numëron si turistë edhe ata që kalojnë tranzit, por edhe emigrantët, ndaj nuk ka sesi të mos raportohet rritje deri në 20%”, thotë z. Topuzi.
Por, këtij ritmi të parashikuar nuk i përgjigjet ai i akomodimit. Ne vazhdojmë të kemi rreth 67,000 shtretër, një kapacitet shumë i ulët për të përballuar një fluks në rritje.
“Kaq kapacitet akomodues ka edhe Maqedonia, e cila nuk mund të krahasohet me resurset natyrore që ka Shqipëria. Por, ajo ka investuar në akomodim. Hotelet nuk i ktheu në zyra. Ndërsa ne nuk kemi bërë asnjë investim. Mungojnë tërësisht investimet serioze në resorte turistike e janë të pakta njësitë akomoduese që ofrojnë standarde optimale”, – thotë z. Topuzi.
Sipas tij, problemi kryesor i turizmit shqiptar është sezonaliteti. Të gjitha vendet e rajonit shfrytëzojnë një turizëm gjithëvjetor, ndërsa ne nuk po arrijmë dot ta bëjmë këtë. “Numri i turistëve është në rritje edhe për shkak se Ballkani Perëndimor është kthyer në një trend dhe Shqipëria është një destinacion i detyrueshëm tranzitor për turet rajonale. Por këta nuk janë turistë që shpenzojnë, ata janë me paketa ekonomike. Ndikimin në turizëm e japin ata turistë që konsumojnë, që shpenzojnë. Nëse rajoni në pikun e sezonit, pra në dy muajt e verës operon me çmime mesatare që shkojnë deri në 100-200 euro nata, ne aplikojmë çmime 50-80 euro, sepse nuk kemi njësi akomodimi të ngjashme. Nuk kemi standarde shërbimi. Çmimet nuk përputhen me cilësinë. Rajoni është para nesh dhe zbaton të tjera standarde”, thotë z. Topuzi.
E si të mos mjaftonte kjo, këtë vit sezonit shqiptar do t’i duhet të përballet edhe me situatën politike në vend. Kjo situatë do të ndikojë. I gjithë sektori i turizmit e ka ngritur si shqetësim faktin se nuk duhet të mbahen zgjedhje në kohën e sezonit veror. Mbajtja e tyre ndikon te turizmi. Administrata në këtë periudhë nuk lejohet të marrë leje dhe ata janë konsumatorët kryesorë. Është target-grupi që shpenzon më shumë. Si rrjedhim, për të marrë standarde edhe në një kohë tjetër jashtë sezonit, ky grup preferon të marrë shërbim turistik jashtë”, thotë z. Topuzi.
Sipas tij, telashet e turizmit shqiptar janë të vjetra dhe mbarten vit pas viti në dy dekadat e fundit. Por, tashmë duhet zgjidhje dhe jo thjesht numërim turistësh e pastrim plazhesh në kohë sezoni.
Politika do të bëhet sërish pengesa kryesore e zhvillimit të qëndrueshëm. Zhvillimi i zgjedhjeve parlamentare në qershor do të bëjë që turizmi të ndihet në ngërç dhe të humbasë target grupin që shpenzon më shumë, që është administrata publike.
Drejtuesit e Shoqatës Shqiptare të Tur-operatorëve (ATOA) shprehen se një nga shqetësimet bazë për këtë sipërmarrje gjatë 2017-s pritet të jetë pikërisht mbajta e zgjedhjeve elektorale në qershor. Biznesi u ndie i zhgënjyer nga vendimi për t’i zhvilluar në këtë muaj, duke qenë se është kulmi i turizmit dhe marrja e rezultateve pozitive kërkojnë qetësi dhe vëmendje maksimale nga shteti.
Sektori do të vihet përballë edhe vështirësive që mund të sjellin flukset që do të ndikohen nga zhvillimet e jashtme. Nga ana tjetër kjo lidhet edhe me numrin e kufizuar të njësive akomoduese.
Problemet me sigurinë në Turqi kanë bërë që një pjesë e ofertës europiane të kanalizohet në Shqipëri. Hotelet kanë pohuar se kanë zënë kapacitetet për verën e 2017-s, por sipas biznesit, këto shifra do të mund të ishin dy apo trefish më të larta nëse puna do të ishte fokusuar te zhvillimi i rregullave të qarta të lojës.
Megjithatë për qeverinë, dy do të jenë sfidat kryesore: E para, është cilësia e shërbimit. Nëse kjo mungon, reflektimi mund të jetë negativ. E dyta, është kapaciteti që ka të bëjë me industrinë e mikpritjes. Kjo lidhet mbi të gjitha me sa tërheqës është vendi për investimet e huaja dhe vendase.
Ndërsa, sipas Luan Dervishej, ekspert në fushën e turizmit 2017-a, si një vit elektoral, mund të sjellë një kthim vëmendje të diskutimit publik dhe angazhimit politik dhe shanse për ridimensionim të programit të zhvillimit të turizmit për mandatin e ardhshëm qeverisës.
“Nga ana tjetër, duke qenë një vit elektoral, mund të ketë angazhime më të mëdha në investime dhe aktivitete në të dy nivelet, por dhe duhet të shmangen neglizhencat për hartimin dhe koordinimin e masave për mbarëvajtjen e sezonit.
Si përfundim, për vitin 2017 parashikoj se turizmi do të ndjekë trendin pozitiv, por dhe mund të ketë shans për një vëmendje në diskutimin publik për të vendosur menaxhimin me themel të tij për një të ardhme të qëndrueshme”, thotë z. Dervishej.
Ndërsa Nevila Popa, eksperte e turizmit, thotë se gjatë këtij viti do të zbatohen aktet nënligjore të ligjit të turizmit, si p.sh., ato të strukturave akomoduese që do të kenë një peshë mjaft të rëndësishme në cilësinë e produktit turistik që ofron Shqipëria. Sipas saj, bizneset e sektorit akomodues, punonjësit në hotele apo lloje të tjera strukturash akomoduese do të njihen me metodat më të mira dhe profesionale të punës, do të kenë mundësi edukimi në vazhdimësi për këtë fushë, konkurrenca do të jetë edhe më e shëndetshme, bizneset do të vlerësohen për të gjitha ato cilësi që përçojnë te vizitorët. Standardi gjithashtu do të ofrojë një çmim të drejtë në raport me cilësinë e produktit dhe kjo gjë është shumë e rëndësishme për përvojën e çdo vizitori në Shqipëri, por edhe për turizmin.
Një peshë jo pak të lehtë marrin aktet për udhërrëfyesit turistikë, sidomos me shtimin e numrit të kroçerave në Portin e Durrësit dhe Sarandës.
“Pyetja që na shtrohet përpara është: A kemi mundësi për gjithë këtë peshë të re që ka marrë turizmi në Shqipëri?
Pra sfida jonë e çdo viti në fushën e turizmit do të vijë duke u vështirësuar, pasi rritja e numrit të vizitorëve dhe e kohëqëndrimit të tyre kërkon gjithnjë e më shumë aftësi menaxhimi të biznesit, atraksioneve, aktiviteteve, destinacioneve e shumë të tjera. Gjithashtu, sfida do të lidhet me infrastrukturën, energjinë, pastërtinë, shërbimin etj.”, thotë znj. Popa.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.