Gjendja e qetë në të cilën ndodhet inflacioni nënkupton që normat e ulëta të interesit janë ende “e vetmja gjë më e rëndësishme”
Fillimi i vitit 2017 dukej se do të shënonte një kthesë për politikën monetare globale. Rezerva Federale sapo kishte ngritur normën kryesore të interesit me një çerek pikë dhe pritej se do të shënonte edhe tre rritje të tilla këtë vit, ose ndoshta edhe më shumë, nëse një Kongres i ri Republikan do të binte dakord për shkurtimet e taksave me një President të ri Republikan, shkruan The Economist.
Në këtë rast, normat e ulëta të interesit nuk pritej të ishin mjeti i vetëm për sa i përket stimulit të politikës. Banka Qendrore Europiane (BQE) pritej të fillonte përfundimin e programit të lehtësimit sasior, ndoshta në mesin e vitit. Banka e Japonisë pritej të shkurtonte gjithashtu masat lehtësuese. Në shtator banka kishte vendosur një target për obligacionet dhjetëvjeçare me 0.0 për qind, gjë kjo që ndoshta do të kërkonte ulje të blerjeve të aseteve. Nga gjigantët globalë, vetëm Kina duket se kishte më shumë gjasa që t’i mbante kushtet e politikës së saj monetare aq të lirshme sa në vitin 2016.
Por aktualisht “ngushtimi” i lehtësimit sasior nga banka Qendrore Europiane duket i pamundur. Të dhënat e fundit treguan se inflacioni bazë u zvogëlua në 0.9% gjatë muajit prill, shumë më poshtë se objektivi i BQE-së që ta mbante atë nën por afërsisht me 2%.
Më 29 maj, Mario Draghi, Presidenti i Bankës Qendrore Europiane, iu drejtua Parlamentit Europian duke i thënë se banka ishte “shumë e bindur dhe e vendosur” se ka ende nevojë për “një shumë të jashtëzakonshme” të mbështetjes monetare.
Edhe në vendet e tjera, gjërat nuk po shkojnë plotësisht sipas planit.
Rezerva Federale i ngriti normat e interesit gjatë muajit mars dhe pritet që të veprojë në të njëjtën mënyrë edhe në muajin qershor. Shumë pak banka të tjera qendrore po ndjekin shembullin e saj. Në të vërtetë, disa të tjera i kanë ulur normat e interesit.
Presidenti i BQE-së, Mario Draghi nuk është i vetëm në këtë tërheqje.
Ritmi i blerjeve të Bankës së Japonisë nuk është se ka rënë shumë. Bilanci i këtyre tre bankave qendrore, në total, ende po zgjerohet.
Ato nuk kanë gjasa të fillojnë të tkurren deri në vitin 2019. Një masë e gjerë e kushteve monetare të botës së pasur e hartuar nga Morgan Stanley, që përfshin normat afatshkurtra të interesit, bonot e thesarit, çmimet e aksioneve dhe variablat e tjerë, sugjeron që politika monetare po bëhet gjithnjë e më stimuluese.
Karta e fundit (Asi nën mëngë) është ende Kina, por në një mënyrë krejt të papritur, huamarrja e bankave në fakt është ngushtuar. Por edhe atje, autoritetet nuk duan të shkojnë shumë larg.
Bankat qendrore janë duke bërë hapa të kujdesshëm, pjesërisht për shkak të inflacionit të ulët.
Normat kryesore të inflacionit janë rritur këtë vit, por kryesisht për shkak të çmimeve më të larta të naftës. Indekset e çmimeve bazë, që përjashtojnë kostot e luhatshme të ushqimit dhe të energjisë tregojnë një anë tjetër të historisë, krejtësisht ndryshe.
Norma bazë në indeksin e preferuar nga Rezerva Federale ra në 1.5% në prill, për shembull. Por politika monetare gjithashtu pasqyron rreziqet specifike për stabilitetin financiar në Amerikë, Europë dhe Kinë. Objektivat për arritjen e inflacionit dhe financave të qëndrueshme nuk janë gjithmonë të pajtueshme. Për shembull, norma e depozitave të BQE-së është negative: d.m.th., banka ngarkon me kosto bankat komerciale për mbajtjen e depozitave.
Rezultati është një kontroll mbi fitimet e bankave. Sipas BQE-së, ia vlen që të merret përsipër ky risk, duke pasur parasysh efektin pozitiv i normave negative në ekonomi,. Banka e Japonisë gjithashtu ka një normë depozite negative, por sillet në mënyrë më tolerante me bankat e tjera: politika e saj e “kontrollit të kurbës së bonove” siguron që normat afatgjata të interesit janë më të larta se ato afatshkurtra, gjë kjo që i ndihmon bankat të dalin me fitim.
Megjithatë, rreziku kryesor i vënë në dukje në shqyrtimin e fundit të raportit të Stabilitetit Financiar të BQE-së është një rritje e papritur e bonove të thesarit. Një tërheqje e nxituar e lehtësimit sasior mund të vendosë një ndryshim të tillë, veçanërisht në vende si Italia që ka një barrë të madhe të borxhit publik. Kjo është një arsye tjetër për BQE-në që të mos ndërmarrë hapa të shpejtë.
Në të kundërt, Kina, ku borxhi është rritur nga 150% e PBB-së në vitin 2007 në 280% në 2016, përballet me një rrezik më të vogël. Ajo është duke u përpjekur për të ulur rreziqet në sistemin financiar pa e ngadalësuar në mënyrë të padrejtë ekonominë. Banka Popullore e Kinës, që është banka qendrore, nuk e ka ngritur normën e saj të kreditimit njëvjeçar, që aktualisht është në 4.35%, me ato ritme siç e ka shtrënguar politikën monetare në të kaluarën.
Në vend të kësaj, ajo ka qenë më e shtrënguar në dhënien e likuiditetit afatshkurtër ndaj bankave. Normat e interesit shtatëditor në tregun ndërbankar të paqëndrueshëm janë rritur me rreth gjysmë pikë përqindje që nga shkurti, në rreth 3%. Qëllimi është të kufizohet financimi nga bankat e mëdha shtetërore të Kinës ndaj të ashtuquajturave “bankat e hijes” që përdorin tregun ndërbankar për të financuar huadhënien e rrezikshme.
Rregullatori i Bankës së Kinës e ka shtuar shtrëngimin. Ai ka refuzuar transaksionet e parregullta ose komplekse në tregun ndërbankar, si dhe për mjetet e përdorura nga bankat për të rritur influencën e tyre. Autoritetet janë përpjekur të kufizojnë dëmin potencial në ekonomi, duke u dhënë bankave likuiditet për huatë afatmesme, si dhe përmes financimit shtetëror për infrastrukturën nëpërmjet bankave të tilla siç është edhe Banka e Zhvillimit të Kinës.
Sipas të dhënave të nxjerra nga Morgan Stanley, kredia ka shënuar rënie, nga rreth 16% që ishte në 2016 në 14.5%.
Deri në fund të vitit, ajo mund të bjerë akoma, deri në 13%. Rritja e PBB-së do të ngadalësohet gjithashtu.
Por Rezerva Federale nuk po përballet aspak me një konflikt të tillë. Ajo është duke rritur normat e interesit për arsye standarde: të ulë inflacionin e tepërt. Rreziqet financiare nuk janë ndër shqetësimet kryesore të saj.
Në një fjalim të mbajtur më 30 maj, Lael Brainard, një anëtare i bordit të guvernatorëve të Rezervës Federale, vuri në dukje shqetësimin në lidhje me huadhënien në tregun e makinave dhe borxhin e korporatave. Por në përgjithësi, financimi ishte i qëndrueshëm, vazhdoi ajo më tej.
Çmimet e shtëpive janë në përputhje me çmimin e qirave, në dallim me situatën që ishte në mesin e viteve 2000. Tregjet e bursës janë të shtrenjta, por jo aq sa ishin në fund të viteve 1990.
Shqetësimi i saj kryesor nuk ishte se çmimet e kapitalit janë të buta por që inflacioni i dobët mund të vazhdojë ende. Ajo vuri në dukje se norma bazë është në rënie dhe se niveli i pagave nuk po shënon rritje.
Pjesa më e madhe e pjesëmarrësve të tregjeve presin që Rezerva Federale të rrisë intervalin e synuar në normën e interesit të saj më 16 qershor me një çerek pikë më shumë në 1-1.25%.
Investitorët janë të bindur se norma e fondeve shtetërore do të jetë vetëm 1.5% në fund të vitit 2018.
Nëse Rezerva Federale do të përmbushë parashikimin mesatar të komitetit të përcaktimit të normës së saj, atëherë norma duhet të jetë 2.25%. Por inflacioni i ngadaltë është një arsye mjaft e fortë për të reflektuar. Sidoqoftë, Rezerva Federale ka përgatitur terrenin për një reduktim të bilancit të saj, i cili pritet të fillojë së shpejti. Në këto kushte, Rezerva riinveston të ardhurat e obligacioneve të pjekurisë, por plani është që të lejojë një sasi të përcaktuar të atyre që të ikin.
Fillimisht, tavani do të vendoset në një nivel të ulët (më pak se 12 miliardë dollarë në muaj) dhe gradualisht do të rritet çdo tremujor. Ekonomistët në JPMorgan Chase mendojnë se zvogëlimi i bilancit të Rezervës Shtetërore me 1.5 trilionë dollarë, do të ndikojë në rritjen e bonove dhjetëvjeçare me 0.25%.
Por ka shumë mundësi që Rezerva Federale të ndërmarrë hapa shumë të ngadaltë, aq sa efekti do të jetë pothuajse i pakuptueshëm.
Duke qenë se planet ishin të përcaktuara, bonot e thesarit dhjetëvjeçare vazhduan të binin, duke arritur në 2.2%, nga niveli i fundit prej 2.6% i muajit mars.
Në pjesën më të madhe, rënia e bonove dhjetëvjeçare shoqërohet edhe me një bindje të fortë se normat e interesit afatshkurtra nuk ka gjasa të rriten, të paktën brenda një afati të shkurtër. Bankat qendrore janë të frikësuara për ngadalësimin e rritjes ekonomike globale të sinkronizuar dhe së bashku me inflacionin qetësues, ato nuk e shohin të nevojshme të marrin përsipër një risk të tillë.
Ato po blejnë sasi të mëdha asetesh: BQE dhe Banka e Japonisë po fitojnë më shumë; Rezerva Federale po riinveston ende. Me pak fjalë, askush nuk mund t’ia prishë humorin tregut të aksioneve në rritje. “Ata do të jenë aty për të na mbështetur”, është mesazhi që investitorët po kuptojnë nga bankat qendrore, shprehet David Riley nga BlueBay Asset Management. Tregjet e aksioneve globale janë të gjalla.
Kostoja e huamarrjes afatshkurtër dhe afatgjatë mbetet e ulët sipas çdo standardi. Dollari është tërhequr. Në terma më të gjera, kushtet financiare janë të lehta. Rritja globale është ende duke marrë shumë mbështetje nga bankat qendrore. Madje, shumë më shumë sesa pritej, në fakt.
*Në foto: Mario Draghi