Bankat qendrore të vendeve të pasura, nevojë për një objektiv të ri…
Sikurse fushat e tjera të politikave publike, bankat qendrore priret të ndjekin modën, shkruan The Economist. Nga kufizimet e rritjes së ofertës së parasë deri në kurset e fiksuara të këmbimit, bindjet janë rritur dhe zbehur herë pas here. Zbatimi i objektivit të inflacionit ka pasur jetën më të gjatë. Për gati tri dekada, bankat qendrore kanë pranuar se mënyra më e mirë për të stabilizuar ekonomitë është synimi për një objektiv fiks për inflacionin, zakonisht 2% për vendet me ekonomi të zhvilluar dhe pak më të lartë, ekonomitë e vendeve në zhvillim.
Kjo bindje është ende e paprekur në shumë ekonomi në zhvillim, ku inflacioni ka nevojë për t’u zbutur. Por, në vendet e pasura, kjo bindje ka filluar që të thyhet. Edhe këtë vit, bankierët e bankave qendrore u mblodhën së fundmi në festën e tyre në Jackson Hole, Wyoming. Në këtë takim, John Williams, kreu i Federatës së San Franciskos, ka shkaktuar një tronditje duke sugjeruar se ka ardhur koha për të rimenduar për atë çfarë bankat duhet të synojnë. Dhe ai ka të drejtë.
Arsyeja është se bankat qendrore po punojnë në një kontekst të ndryshëm që nga 1990-a, vitet kur mori formë doktrina e tanishme e inflacionit. Tani, inflacioni duket sikur qëndron poshtë niveleve të synuara sa edhe sipër tyre. Ashtu si dhe norma natyrale e interesit (e lartë 3.5%), inflacioni rregullon çmimet që balancojnë ofertën dhe kërkesën, kursimet në një ekonomi të fuqishme.
Por, inflacioni ka qenë poshtë synimit të bankierëve për vite. Dhe norma natyrale e interesit ka rënë në 1% ose dhe më pak, me shumë gjasa sepse plakja e popullsisë ka rritur kursimet, si dhe ulja e pritshmërisë së rritjes ekonomike ka pakësuar investimet.
Kjo ka rëndësi, pasi inflacioni dhe norma e ulët e interesit kufizojnë efektivitetin e levës politike tradicionale të bankave qendrore: caktimin e normave të interesit në afatshkurtër. Meqenëse normat nominale të interesit janë shumë e normës reale dhe inflacionit, bankat qendrore të vendeve të pasura nuk munden, nën regjimin e sotshëm, të presin që politikat e tyre mbi normat të rritem më shumë se 3% (qëllimi prej 2% të inflacionit plus 1% të normës reale). Kjo lë shumë pak hapësirë për të vepruar në momentin kur godet recesioni i ardhshëm. Në tre recesionet e fundit, Rezerva Federale uli normat në 675 pikë bazë, 550 pikë bazë dhe 512 pikë bazë (i referohet një njësie të përbashkët matëse të normave të interesit apo përqindjeve të tjera në financë).
Frika nga pamundësia e parashikimit të së ardhmes është shkaku kryesor i dyshimeve mbi objektivin e një inflacioni të ulët. Por, ka edhe të tjera të meta mbi qeveritë aktuale. Së pari, objektivi mbi një inflacion vjetor nuk i jep liri veprimi bankave qendrore që t’ia dalin në periudha në të cilat inflacioni ka qenë ose shumë i ulët ose shumë i lartë. Nëse bankat qendrore mund të premtojnë në mënyrë të besueshme një hov të inflacionit, do të jenë më të suksesshme sot në nxitjen e inflacionit të ulët. Së dyti, kur oferta tronditet, si p.sh. rënia apo ulja në çmimin e naftës e çon inflacionin dhe rritjen ekonomike në drejtime të kundërta, bankat qendrore përballen me një zgjedhje të rrezikshme se kujt t’i përgjigjen.
Si mund të rregullohen këto probleme? Një zgjidhje mund të jetë rritja e objektivit të inflacionit, le të themi në 4%. Nëse investitorët dhe konsumatorët besojnë se inflacioni do të kapë normën 4%, normat nominale të interesit rrjedhimisht do të rriten në 5%, po kështu nëse normat reale mbeten të ulëta. Por, bankat qendrore të vendeve të pasura kanë mbështetur me forcë objektivat e tyre për një kohë tepër të gjatë, saqë do ta kenë të vështirë të bindin publikun që të presë inflacion më të lartë. Një objektiv më i lartë do t’i lërë bankat qendrore me dilemën se kur rritja ekonomike dhe inflacioni do të ndryshojnë.
Opsioni radikal
Një opsion më radikal është që të zhvendosemi nga objektivi i inflacionit të gjithë njëherësh. Shumë ekonomistë shikojnë avantazhe në synimin e nivelit nominal të PBB-së, shumës totale të shpenzimeve në një ekonomi, përpara se të rregullojnë inflacionin. Një objektiv nominal i PBB-së do të lejojë ndryshime të përkohshme në inflacion. Rëniet do të zbuten nga pritja e stimulit të mëvonshëm për të fituar terrenin e humbur. Në kohë më të mira, rritja në PBB-në reale do të mundësojë pjesën e “luanit” në PBB-në nominale të kërkuar dhe inflacioni mund të zhytet dhe më poshtë.
Ndryshimi i objektivave nuk është një gjë që politikëbërësit e bëjnë lehtë; besueshmëria e tyre varet nga stabiliteti. Dhe, si në çdo regjim, një objektiv i PBB-së nominale ka të metat e tij. Dhe shumë pak, jo të fushës ekonomike, kanë dëgjuar për këtë koncept. Nuk do të jetë e lehtë arrish një konsensus për të. Por, do të jetë e drejtë të fillohet të veprohet. Objektivi 2% i inflacionit është i papërshtatshëm për vendet e pasura sot. Dyfishimi i tij do të sillte përmirësim, por synimi i PBB-së nominale do të ishte edhe më mirë. Është koha për një epokë të re…