Monedha e Turqisë është në rënie, eksportet e saj përballen me sanksione nga SHBA, inflacioni po rritet, por presidenti Erdogan është sfidues. Pra, çfarë po ndodh në vendin me 80 milionë banorë që është një aleat kyç i NATO-s?
Çfarë ka ndodhur me monedhën vendase turke?
Lira ra me një të pestën ndaj dollarit vetëm gjatë javës së kaluar. Por edhe para krizës aktuale, lira ishte monedha me rënien më të lartë në botë, duke rënë me gati 50% kundrejt dollarit në 12 muajt e fundit.
Pse po bie kaq shumë lira?
Ekonomia e Turqisë përballet me disa çështje shumë sfiduese. Ai po drejton një deficit të llogarisë korente, i kombinuar me nivele të larta të borxhit në sektorin privat dhe financime të rëndësishme të huaja në sistemin bankar. Inflacioni arriti një normë vjetore prej 15.9% në muajin korrik – më shumë se pesëfishi i normës mesatare për vendet e pasura – dhe huamarrja e qeverisë në monedhat e huaja është rritur në mënyrë të rrezikshme. Ka edhe frikë të një krize në sektorin e ndërtimit pas viteve të zhvillimit të saj, duke lënë bankat me borxhe në rritje.
Çfarë nxiti rënien e fundit?
Të premten, presidenti i SHBA, Donald Trump njoftoi se po dyfishonte tarifat e importit të SHBA për çelikun dhe aluminin turk. Pas konfliktit tregtar qëndron një përplasje rreth ndalimit të një pastori të krishterë ungjillor, Andreë Brunson. Pastori po përballet me akuza të spiunazhit dhe terrorizmit pas grushtit të shtetit të dështuar të vitit 2016. Raportet në Turqi thonë se SHBA ka caktuar një afat kohor për lirimin e Brunson këtë javë, edhe pse kjo nuk është konfirmuar nga Uashingtoni.
A është ky problem vetëm për Turqinë apo edhe për ne të tjerët?
Nuk gjykohet nga reagimi i tregjeve globale. Kjo rënie e monedhës vendase ndikoi në rënie të ndjeshme të tregjeve evropiane, me investitorët të shqetësuar për efektet në tregje3, veçanërisht në bankat e ekspozuara ndaj monedhës turke. Të premten, FTSE ra 75 pikë, ndërsa Dax e Gjermanisë mbylli ditën poshtë 2%.
A do të ketë një ndihmë financiare nga FMN?
FMN vlerëson se Turqia ka nivelin më pak të përshtatshëm të rezervave të ekonomive më të mëdha të tregut në zhvillim, gjë që e bën atë të prekshme ndaj sulmeve spekulative.
Por Presidenti Erdogan ka treguar rezistencë të thellë ndaj rritjes së normave të interesit për të mbrojtur monedhën dhe për të ulur inflacionin, dhe ka të ngjarë të mos kërkojë ndihmë nga bashkësia ndërkombëtare. Ndërkohë, ka shqetësime rreth ndërhyrjes politike në bankën qendrore “të pavarur”, veçanërisht kur presidenti emëroi dhëndrin e tij si ministër i financave.
Por a do të thotë kjo pushime më të lira?
Po. Sipas Indeksit të kostos së jetesës Numbeo, çmimi i një birre në Bodrum ka rënë nga 2.60 në 1.60 dollarë, ndërsa një çift tani mund të shijojë një vakt në një restorant të nivelit të mesëm me 50 % kosto më lirë.