Flet z.Ismail Beka, ekspert i njohur i bujqësisë
Situata me kultivimin e kanabis dhe kriminalizimin e ekonomisë është shumë kritike dhe ka marrë një zgjerim në gjeografinë e shpërndarjes nëpër Shqipëri.
Janë disa arsye kryesore, që favorizojnë këtë proces:
-Në radhë të parë, duhet të shikojmë me vëmendje gjeografinë, ku zhvillohet ky biznes:
Kultivimi i kanabis, edhe pse ka kërkesa të larta agronomike, për toka të mira dhe për shumë ujë për vaditje, si rregull nuk bëhet në sipërfaqe të tokës bujqësore në zonat e ulëta dhe të ujitshme, por bëhet në kushte të vështira të terrenit. Kryesisht në zonat e thella malore të vendit, në toka bujqësore të braktisura, livadhe e kullota, deri edhe siperfaqe pyjore, ku hapen toka të reja.
Pra kriteri i pare është “fshehtësia” (sa më larg pranisë së njerëzve dhe kontrollit të policisë).
-Së dyti: “humbja e gjurmëve të bizneseve të kultivimit”, edhe në rastin kur e zbulon dhe shkatërron policia, pasi kultivimi bëhet kryesisht në toka që nuk kanë pronare privatë me dokumenta të rregullta pronësore. Fakti që në zonat malore, përgjithësisht toka bujqesore nuk është ndarë sipas ligjit 7501, ka bërë që procesi i rregjistrimit të tokës bujqesore të ngelë shumë mbrapa, krahasuar me zonat e tjera rurale të vendit.
Në shumicen e rasteve pas aksioneve të policisë deklarohet se nuk janë zbuluar kultivuesit, pasi parcelat ku është mbjellë nuk kanë pronarë. Pra, kjo nxjerr nje pah një problem madhor, që ka sot Shqipëria, dhe veçanërisht zonat malore me çështjet e pronësisë mbi tokën dhe kontollin e territorit.
-Mungesa e reformës me pronësinë. Shumë përpjekje janë përqendruar këto vite në legalizimin e ndërtimeve pa leje dhe hipotekimin e pronave të tyre, kryesisht në zonat sub-urbane, apo rurale në zonat fushore dhe aspak progres me përfundimin e reformës së tokës bujqësore dhe regjistrimin e pronësisë në zonat malore.
Për kullotat, livadhet dhe pyjet, edhe pse kanë patur pronarë privat, kthimi i tyre tek pronarët është një proces i pamundur dhe shtyhet nga një mandat qeverisës në tjetrin.
-Një element mjaft i rëndësishëm është mungesa e vëmendjes për zonat malore, varfëria e zgjatur e popullsisë vendase dhe mungesa e mbështetjes për aktivitetet ekonomike.
Deri tani mbështetja e politikave bujqesore është përqendruar në bujqësinë e orientuar për treg në zonat e ulëta dhe nuk ka akoma masa mbështetëse në zërin e zhvillimit rural për zonat malore.
Bashkitë e reja, që kanë rezultuar nga reforma territoriale e vitit të kaluar, akoma nuk kanë marrë përgjegjësitë reale të administrimit të territorit te tyre, e aq më pak të zhvillimit të zonave malore.
Në këto zona edhe varfëria është shumë më e madhe dhe kundrejt një “pune të detyruar“ për banorët vendas, me paga të ulta, (por gjithsesi më të larta se të ardhurat që ato sigurojnë nga fermat e tyre).
Sipas jush, cilat do të jenë pasojat afatshkurtër dhe afatgjatë të mbjelljes masive të hashashit në ekonomi?
Shihni situatën me Lazaratin, Gjirokastrën, çfarë ka ndodhur. Të ardhurat e larta nuk e zhvilluan këtë komune, por përkundrazi e çuan në një falimentim.
Pasoja të tjera janë kriminalizimi në shkalle të lartë i shoqërisë, angazhimi i të rinjve në punë të kriminalizuara, largimi i vëmendjes nga shfrytëzimi i pasurive të rëndësishme natyrore të bimëve medicinale, largim i vëmendjes nga blegtoria dhe kultivimi i prodhimeve bujqësore.
Mbështetësit e kultivimit të këtij produkti pohojnë se të paktën ai është një burim i mirë i hyrjes së valutës në Shqipëri. Si e komentoni këtë qëndrim?
Midis hyrjes së valutës dhe të ardhurave të komunitetit ka një dallim shumë të madh.
Cilat janë sugjerimet tuaja për hapat e mënjëhershme që duhet ndërmarrë për orientimin e ekonomisë drejt një zhvillimi të qëndrueshëm?
Kjo nuk është vetëm çështje policore. Ka një mungesë të vëmendjes për zonat malore, shumë larg premtimeve të politikës. Sot ka një nevojë emergjente t’i rikthehemi me shumë përgjegjësi mbështetjes së alternativave ekonomike.
Le të marrim një shembull. Megjithëse Veriu dhe veçanërisht Dukagjini është ndër zonat më të ndjeshme për sa i përket kultivimit të kanabisit, kjo nuk ndodh në Theth, apo Valbonë, ku turizmi rural me sa duket është kthyer në një burim të qëndrueshëm të ardhurash.
Më kujtohet një histori me kohën e piramidave: Firmat që merreshin me huadhënien nuk i nënshtroheshin asnjë kontrolli finaciar dhe tatimor, duke i konsideruar si veprimtari.
Sot, kemi punë të papaguar edhe për policët të kthyer në “punëtorë bujqësie që korrin prodhimin dhe e djegin”. Kemi punë të papaguar të personave të ndryshëm, që me sa duket iu premtohet që do t’i marrin paratë në fund të korrjes.
———–
Fermerët: Hashashi përveçse po dëmton bujqësinë, po shkatërron të rinjtë
Nëse kultivimi i hashashit do të vazhdojë me ritmet e këtij viti, ky vend ka marrë fund, shprehet Dritan Sula nga Shoqata e Fermerëve ‘Agrogren Life’ nga Qarku i Beratit. Sulaj thotë se më e keqja e të gjithave janë efektet negative që ka kultivimi i kësaj bime te të rinjtë. Të joshur nga fitimet e larta që sjell bima e hashashit, rinia jo vetëm që nuk nxitet të punojë dhe të profilizohet në sektorë të tjerë përveç bujqësisë, por po lë edhe mësimet. Ka shumë gjimnazistë që kanë braktisur shkollën dhe punojnë në parcelat e hashashit. Nëse bima do të kultivohet me intensitetin e këtij viti edhe në vijim, pasojat do të jenë shumë rënda në njerëz, ndërsa bizneset serioze të bujqësisë do të konkurrohen nga ky lloj biznesi. Qysh këtë vit, disa ferma janë vënë në vështirësi për të punësuar punonjës të përkohshëm me pagesë pasi, oferta për të punuar në kultivimin e hashashit ka qenë më joshëse, tha Sula. Fenomeni po i dekurajon investitorët e rinj të bujqësi dhe sidomos ata që e kanë të lidhur jetën me fshatin. Më shumë mundësi, shpjegon ai, nëse hashashi do të mbillet si këtë vit, fushat do të mbeten djerrë pasi gjithkush do të mund të ndjekë leverdinë e momentit, por më shumë kosto.
Lutfi Çela nga Shoqata e Fermerëve në Postribë të Malësisë së Madhe tha se kultivimi i hashahit po ndikon negativisht zhvillimin e bujqësisë dhe blegtorisë tradicionale në zonë. Çela thotë se fuqia punëtore nuk është e motivuar për të zhvilluar kulturat bujqësore tradicionale. Sipas tij, krahu i punës në bujqësi po bëhet më i shtrenjtë pasi kultivimi i hashashit për momentin jep pagesa më të larta se puna në sera perimesh, pemëtari dhe blegtori. Çela tha se gjithashtu janë kufizuar kullotat për bagëtinë dhe blegtorinë, të cilat shquhen për cilësinë e mishit dhe të bulmetit. Do të ishte shumë më mirë që tokat dhe bjeshkët të ishin kullota për blegtorinë siç kanë qenë jetë e mot e jo të mbillen hashash tha Çela, duke komentuar se, kultivimi i bimës së hashashit është duke i krijuar një dëm serioz bujqësisë së qëndrueshme në vend.
Gjon Gjoni nga Komuna Kthellë e Qarkut të Lezhës tha se kultivimi i hashashit e ka zhvendosur dukshëm vëmendjen për të kultivuar perime në fushë. Ai tha se, fitimet nga hashahi janë më të larta se sa në bujqësi por vuri në dukje se kjo bimë është duke dëmtuar fëmijët. Të rinjtë po e pinë pa asnjë kontroll dhe gjithnjë e më pak po bëhen të dëgjueshëm, tha Gjoni.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.