Banka qendrore e Turqisë nuk do të shpjegojë se çfarë qëndron pas lëvizjeve të fundit në rezervat e saj në valutë të huaj – dhe kjo po i bën investitorët nervozë.
Lira u dobësua më shumë se çdo monedhë tjetër të enjten mes spekulimeve se banka qendrore po përdorte paratë e huazuara nga bankat komerciale në këmbime afatshkurtra, për të ‘fryrë’ shifrat e saj të rezervës valutore. Lira ra me rreth 2 për qind mes shqetësimeve në rritje para se të shqyrtojë disa prej këtyre humbjeve.
Ja një vështrim të shpejtë në atë që po ndodh:
Sa kushton Turqia në rezerva valutore?
Kjo varet nga ajo që numëron. Rezervat ndërkombëtare neto të përcaktuara nga Fondi Monetar Ndërkombëtar qëndronin në 28.4 miliardë dollarë në javë deri në 12 prill. Por banka qendrore thotë se është mashtrim të përqendrohet në shifrat neto dhe në vend të kësaj, u kërkon investitorëve të shohin rezervat e saj bruto, të cilat arrijnë rreth 98 miliardë dollarë.
Banka qendrore raporton shifrën më të ulët apo neto për shkak të një marrëveshjeje të financimit të mbështetjes, të nënshkruar nga Turqia me FMN gati dy dekada më parë, sipas Ibrahim Turhan, ish-zëvendësguvernator i bankës qendrore. Ai pajtohet që ka më shumë kuptim të përqendrohet në shifrën bruto, që përfshin shumën që huadhënësit komercialë vendosin në bankën qendrore si një kërkesë ndaj detyrimeve të tyre të dollarit. Përderisa turqit mbajnë kursimet e tyre në banka, atëherë një pjesë e tyre do të vazhdojë të mbahet në bankën qendrore, e cila mund t’i përdorë ato fonde në çfarëdo mënyre që e sheh të arsyeshme, shpjegoi ish guvernatori Turhan.
Pse investitorët kujdesen aq shumë për rezervat e Turqisë?
Turqia ka rreth 118 miliardë dollarë borxhe në valutë të huaj që maturohen brenda 12 muajve të ardhshëm. Do t’u duhet bankave të bankave qendrore për të përmbushur këto detyrime nëse rrjedha e kapitalit që financon ekonominë, ngadalësohet.
Investitorët e huaj tashmë kanë tërhequr 1.6 miliardë dollarë nga tregu i obligacioneve në lira këtë vit, mes turbullirave politike dhe ekonomike. Rënia e papritur e rezervave në mars nxiti rënien më të madhe të një dite të vetme, nga rënia e monedhës së vitit të kaluar. JPMorgan Chase & Co. rekomandon që investitorët të shesin lirën, duke nënkuptuar tërheqjen.
Pse investitorët kanë frikë se numrat e rezervave mund të jenë të fryra?
Banka qendrore e Turqisë filloi muajin e kaluar duke huazuar valutën e tepërt të huaj nga huadhënësit komercialë nëpërmjet ankandeve FX Swap, duke kredituar bankat lirshëm në këmbim. Që nga futja e këmbimeve, ka pasur një rritje të qëndrueshme në rezervat e saj, duke nxitur spekulime se paratë e huazuara po përdoreshin nga banka qendrore për të dhënë përshtypjen se rezervat e saj në valutë ishin në rritje, kur shumica e parave janë destinuar për të tjera përdorime.
Sa para po flasim?
Në tre javët e para pas futjes së swap-ave FX deri më 12 prill, rezervat neto u rritën me vetëm 20 miliardë lirë ose rreth 3.5 miliardë dollarë. Shuma që banka qendrore ka huazuar gjatë periudhës ishte nën 13 miliardë dollarë, duke lënë rreth 9 miliardë dollarë ‘të pagjetura’, duke supozuar se shuma e huazuar është reflektuar në rezerva një për një. Nëse është kështu, që rezervat neto të mbeten të qëndrueshme, banka qendrore do të duhet rikthehet te sëap çdo javë kur ato të skadojnë.
Pra, ku janë paratë?
Nuk e dimë. Kjo është përgjigja e shkurtër. Përgjigja më e gjatë është se shuma që banka qendrore mund të ketë përdorur për të shlyer borxhin e jashtëm të maturuar apo çfarë mund t’i ketë shitur kompanisë shtetërore të energjisë të Turqisë, e cila paguan për importet e gazit, nuk i shton këto sasi të mëdha.
Kjo ka çuar në spekulime se Banka Qendrore Turke po përdor arsenalin e saj FX për të mbështetur lirën. Megjithatë, Banka Qendrore është e detyruar të njoftojë ndërhyrjet në tregun valutor dhe nuk e ka bërë këtë. Sipas të dhënave të Bankës Qendrore, ndërhyrja e fundit e tillë është bërë më 23 janar 2014. Kjo i ka lënë investitorët të hamendësojnë nëse banka qendrore po ndërhyn në mënyrë indirekte. Tregtarët thonë se huadhënësit e shtetit kanë qenë në anën e shitjes së tregtisë së dollarit në javët e fundit.
Çfarë thonë investitorët?
Shumica e ekonomistëve thonë se banka qendrore turke i detyrohet investitorëve një shpjegim të plotë të asaj që duket të jetë një mospërputhje në të dhënat e rezervës valutore në valutë. Besueshmëria e tij tashmë është në pyetje pas presionit të përsëritur të presidentit Rexhep Tajip Erdogan, i cili ka ndërhyrë në politikat ekonomike gjithnjë e më shumë dhe ka sulmuar bankat për dhënien e udhëzimeve negative, raporton Bloomberg.
Për Win Thin, kreu global i strategjisë së monedhës në Brown Brothers Harriman & Co., saga e rezervave nuk është thjesht një çështje e transparencës mbi një pikë të dhënash të vetme. “Largimi i vërtetë është se kuadri institucional duket se po shkatërrohet më tej në Turqi”, tha ai.
/ Bloomberg News