Zhvlerësimi i euros ndaj lekut i ka shkuar më së shumti për shtat qeverisë. Përgjatë këtij viti qeveria ka paguar 3.5 për qind më pak kur ka këmbyer lekë me euro për të shlyer këstet e borxhit të jashtëm. Aktualisht borxhi i jashtëm e i vendit është 504 miliardë lekë, ose 3,68 milionë euro.
Borxhi në euro i Shqipërisë ishte 2.1 miliardë euro në fund të 2016, duke zotëruar 70 për qind e totalit të borxhit. Vitin e kaluar qeveria uli ndjeshëm shpenzimet e shërbimit të borxhit e ndihmuar edhe nga normat e ulëta të interesit në tregjet ndërkombëtare. Vitin e kaluar pagesat për shërbimin e borxhit të jashtëm u ulën me 4.5%. Në total u paguan 10.7 miliardë lekë nga 11.2 miliardë që ishin paguar në vitin 2016.
Stoku i borxhit shtetëror i dominuar në monedhë të huaj është rritur nga 43.1% e totalit në vitin 2014 në 48.6% në vitin 2016, duke sjellë një rritje të moderuar të ekspozimit ndaj rrezikut të kursit të këmbimit.
Rritja e nivelit të borxhit në monedhë të huaj ka ardhur kryesisht nga mbështetja buxhetore e akorduar në kuadër të likuidimit të detyrimeve të prapambetura, garancia pjesore e bankës botërore dhe Eurobondi.
Ministria e Financave ka pohuar se financoi borxhin me hua në valutë në 3.6% mbi objektivin për shkak të kostove të favorshme që kanë rezultuar në tregun e jashtëm gjatë emetimit të Eurobond-it. Kjo rritje sipas Financave erdhi në kuadër të lehtësimit të mëtejshëm të presionit të huamarrjes në tregun e brendshëm dhe në kuadër të uljes së ekspozimit ndaj rrezikut të rifinancimit dhe rrezikut të normave të interesit.
Rreth 70.0% e portofolit në monedhë të huaj përbëhet nga monedha Euro, duke e bërë këtë portofol jo shumë të diversifikuar. Ministria e Financave ka analizuar se, ekspozimi i lartë ndaj kësaj monedhe nuk ka përbërë shqetësim pasi gjatë viteve të fundit monedha euro ka pasur këmbim të qëndrueshëm me lekun dhe së fundi ka pësuar ulje. Ndërkohë, monedha vendase ka pasur luhatje që arrijnë deri në 6.0% kundrejt monedhës USD, që është dhe monedha e dytë më e rëndësishme për sa i përket peshës në portofolin e borxhit.
Gjatë viteve të fundit kostot nga ndryshimet në kursin e këmbimit kanë qenë të moderuara. Kontribut në këtë aspekt ka lëvizja në kah të kundërt e monedhës EUR dhe USD, si edhe fakti që shumica e ripagesave të instrumenteve të borxhit të huaj janë të shpërndara gjatë në kohë dhe ripaguhen në disa këste.
Pavarësisht ekspozimit jo të lartë të portofolit në monedhë të huaj, në të ardhmen është shumë e rëndësishme që të bëhet kujdes me rritjen e mëtejshme të ekspozimit, pasi mund të ketë ndikim në uljen qëndrueshmërisë së borxhit dhe në aftësinë ripaguese të Shtetit për detyrimet në valutë, analizon Ministria e Financave. Raporti i borxhit në monedhë të huaj kundrejt eksporteve dhe rezervës valutore janë indikatorë shumë të rëndësishëm, të cilët vlerësojnë aspektin e mësipërm. Gjatë viteve të fundit këto dy raporte janë rritur duke treguar një rënie në aftësinë ripaguese në valutë.
Duke filluar prej vitit 2013 ritmet e rritjes së borxhit në monedhë të huaj kanë qenë më të larta se ritmet e rritjes së eksporteve dhe rezervës valutore. Megjithëse efektet e kursit të këmbimit kanë qenë të moderuara, në të ardhmen ekspertet rekomandojnë që është e rëndësishme që borxhi i jashtëm të rritet me ritme proporcionale me eksportet dhe rezervën valutore.
Ndikohen negativisht të ardhurat doganore
Dogana shqiptare aplikoi një kurs mesatar të këmbimit euro- lek në nivelin 137,68 lekë për vitin 2016. Për vitin 2015 këmbimi mesatar euro -lek ishte 140.02. Për efekt të zhdoganimeve, doganat aplikojnë një kurs mesatar mujor këmbimi që i referohet të dhënave zyrtare të Bankës së Shqipërisë. Por duke qenë se euro është zhvlerësuar me të paktën 3.5 për qind në harkun e një viti, doganat kanë marrë më pak të ardhura nga këmbimi i euros me lekun kur janë paguar taksat. Të njëjtit biznese për të njëjtat mallra këtë vit kanë paguar më pak lekë me të njëjtat euro se sa një vit më parë.
Aktualisht 63 për qind e importeve që vijnë në Shqipëri janë nga vendet e euros, por duke qenë se nafta importohet në dollarë, rreth 40 për qind e këtyre importeve vijnë në monedhën euro. Më 2016 importet ishin gjithsej 579 miliardë lekë nga të cilat mbi 365 miliardë lekë ishin nga vendet e euros. Por importet në euro llogariten të jenë rreth 40 ose rreth 250 miliardë lekë. Vlera e importeve të 2016 ka qenë rreth 8.7 miliardë lekë më të lira se ato të 2015, për shkak të rënies së euros në raport me lekun.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.