Tregu i panaireve dhe ekspozitave tregtare në Shqipëri mbetet modest, me një qarkullim të ardhurash prej 10 milionë eurosh në vit. Aktorët e tregut raportojnë për një rritje të qëndrueshme, por në vlera minimale, ndërkohë që konsiderojnë si kufizues disa aspekte. Këto lidhen me mbivendosjen e panaireve dhe ekspozitave tregtare, spontanitetin e organizmit, mungesën e një strategjie unifikuese, vëmendjen e vakët të institucioneve publike dhe boshllëkun ligjor të rregullimit të sektorit. Ajo që cilësohet si etapë e re dhe e rëndësishme argumentohet me dy pika: e para busulla e re e eventeve duhet të orientojë më shumë drejt B2B profesionale dhe së dyti ka nevojë për bashkërendim të informacionit që iu transmetohet investitorëve potencialë.
Nga Nertila Maho
Tregu i panaireve dhe ekspozitave tregtare në Shqipëri qarkullon 10 milionë euro të ardhura në vit, sipas agjentëve që operojnë në të. Edhe pse një treg ende modest, ai raportohet të ketë rritje, një tendencë pozitive kjo, por që potenciali real duket se kufizohet nga mungesa e organizimit dhe spontaniteti i aktiviteteve, si dhe mospasja e një strategjie unifikuese.
Operimi në një mjedis të tillë duket se ka sjellë me vete mbivendosje të aktiviteteve, duke humbur ose duke zvogëluar efektin e tyre, denatyralizim të panaireve dhe ekspozitave në rastet kur organizatore janë institucionet shtetërore, pasi nuk ndiqen parimet kyçe, duke i organizuar ato “alla shqiptarçe” dhe në disa raste, duke marrë trajtën e show-t mediatik.
Duke u konsideruar si një pjesë integrale e sektorit të shërbimeve dhe që zë vend jo të vogël në buxhetet e marketingut të bizneseve, qëllimi final është përfitimi maksimal dhe ka tregues konkretë të matjes, siç janë lidhja e kontratave, forcimi i markës, krijimi i partneriteteve. Por cila është panorama që ka sot ky treg në vendin tonë.
Situata në tregun e panaireve dhe ekspozitave tregtare
Duke qenë një treg i vogël, që i drejtohet vetëm 2.9 milionë konsumatorëve, me një numër të kufizuar sipërmarrjesh, të cilat në shumë raste shfaqin mungesë të kulturës së ndarjes së buxheteve marketing edhe drejt segmentit të panaireve dhe ekspozitave tregtare, sfida reale e operatorëve që organizojnë këto evente, përveç rritjes së vlerës për biznesin, është edhe edukimi me këtë lloj nisme. Formati që ruan Shqipëria është ai “hibrid” pra panaire dhe ekspozita tregtare drejtuar dy grupeve: konsumatorë dhe biznese.
“Teksa në fillimet e veta, panairet u drejtoheshin kryesisht konsumatorëve, ndërkohë që priteshin të konsolidoheshin ndërmarrjet e strukturohej tregu, sot ka përpjekje të përgjithshme për të profilizuar drejt B2B, por gjithnjë, bazuar në linjën kohore të industrisë në Shqipëri, besimin te formulat tradicionale. Aktualisht zhvillohen ato që quhen Panaire me ‘dy shpirtra’, të cilat janë kombinim i të dy tipologjive: si drejtuar operatorëve ekonomikë dhe profesionistëve, ashtu dhe vetëm publikut të përgjithshëm dhe konsumatorit”, – vlerëson Eris Risto, Drejtore e Departamentit të Zhvillimit të Projekteve pranë Klik Ekspo Group. Gjithsesi, futja e aktorëve të rinj në treg, që vijnë nga një kulturë europiane apo globale e “importuar” nga kompanitë mëmë, ka bërë që biznesi të jetë më aktiv në aktivitete të kësaj natyre.
Konsolidimi i bizneseve shqiptare, nga ana tjetër, që kërkon partneritete potenciale, kanë zgjeruar numrin e aktiviteteve Business to Business (Biznesit për Biznes). E ardhmja, gjithsesi, është orientimi drejt një tregu më të madh, atij rajonal, pasi vetëm kështu impakti mund të maksimizohet. “Në Shqipëri, vitet e fundit vihet re një rritje e organizimeve B2B (business to business), me fokus sektorët strategjikë të ekonomisë, nevojës për zhvillimin e mëtejshëm të tregut rajonal si dhe bashkëpunimin rajonal, po ashtu për të stimuluar përthithjen e investitorëve të huaj që kanë interes në rajonin e Ballkanit Perëndimor”, – shprehet Aida Lutaj, Drejtore Ekzekutive e Expocity.
Për aktorët e tregut, qasja sot duhet të jetë gjithmonë e më profesionale. Kjo, sipas tyre, nuk do të thotë përjashtim të konsumatorëve, pasi në finale është pikërisht konsumatori boshti ku rrotullohet gjithçka, por stadi i ri i tregut të panaireve dhe ekspozitave tregtare duhet të jetë ai i maturimit dhe kristalizimit të një strategjie. Kjo ka nevojë edhe për një rol proaktiv të institucioneve shtetërore, që kanë në fushën e tyre të përgjegjësisë këtë treg.
Qendra Kombëtare për Organizimin e Panaireve dhe Ekspozitave dhe nevoja për një ligj
Nën varësinë e Ministrisë së Financave, sot ka një strukturë që njihet si Qendra Kombëtare për Organizimin e Panaireve dhe Ekspozitave. Është një strukturë e trashëguar nga ish-Ministria e Zhvillimit Ekonomik, Turizmit, Tregtisë dhe Sipërmarrjes. Mjafton të shohësh faqen e saj të internetit, për të kuptuar se ora ka mbetur në vitin 2016, kur është miratuar kalendari i aktiviteteve të vitit 2017. Që nga ajo kohë nuk ka më asnjë përditësim.
Askush sot nuk ka informacion se cili është fokusi apo puna që kryen kjo qendër në kushtet kur s’ka asnjë event të ri të njoftuar apo mbështetur. Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë e Tiranës ngre pikërisht këtë shqetësim.
“Në këndvështrimin e DHTIT, mjafton t’i referohemi organizimit të panaireve dhe ekspozitave, qofshin lokale apo ndërkombëtare, mendojmë se është imediate rregullimi ligjor i veprimtarive për panairet dhe ekspozitat. Përpjekjet e deritanishme, nga ana e qeverisë, nuk mund të konsiderohen të mjaftueshme, për vetë faktin edhe pse ekziston një Qendër Kombëtare për Organizimin e Panaireve dhe Ekspozitave, në varësi të Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë, ajo është inekzistente. Deri tani, për rregullimin e këtyre veprimtarive ka shërbyer VKM nr. 43, datë 17.01.1998 “Për organizimin e panaireve dhe ekspozitave tregtare”, i cili është ndryshuar edhe dy herë të tjera me VKM nr. 22, datë 21.01.1999 dhe VKM nr.438, datë 02.07.2004”, vlerëson DHTIT.
Po kështu, kjo Dhomë nënvizon se është e rëndësishme që në kushtet kur kemi një zhvillim të tregut dhe një dinamikë të re të tij, është e nevojshme që gjithçka të rregullohet me një ligj të ri që përfshin të gjithë specifikimet e nevojshme.
Panairet dhe ekspozitat tregtare profesionale, etapa e re e zhvillimit
Shqipëria ka sot një prezencë të disa tipologjive në aktivitetet që mbahen si për sa i përket panaireve dhe ekspozitave tregtare ashtu edhe forumeve të biznesit apo konferencave ekonomike. Aktorët e tregut vlerësojnë se ka ende vend për përmirësim sa u përket aktiviteteve me fokus profesional. Kjo e bën më të thjeshtë lidhjen e marrëveshjeve dhe bashkëpunimit të bizneseve me njëri-tjetrin dhe sigurisht sjell përfitime më të mëdha ekonomike.
Pjesa hibride që afron konsumatorin me një markë të re, produkt të ri, nuk mund të përjashtohet, por në këtë rast luan rol plotësues. Aktorët e tregut vlerësojnë se dy janë pikat kryesore që duhet të mbahen parasysh në funksion të rritjes së eventeve B2B. E para, konceptimi i një vizioni rajonal.
Të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor të marra veç e veç shfaqen dobët, por të gjitha bashkë kanë një numër të konsiderueshëm konsumatorësh, sipërmarrjesh dhe potenciali i shkëmbimit mes njëri-tjetrit është i lartë. Po kështu, duhet të shfrytëzohet momenti kur Ballkani po konsiderohet si një lidhje mes Azisë dhe Europës. Së dyti, ka nevojë për qartësim të informacionit që u transmetohet investitorëve potencialë për sektorët strategjikë. “Lind nevoja e koordinimit dhe unifikimit të informacioneve që ne duam t’u ofrojmë investitorëve të ndryshëm, mbi politikat, strategjitë, kuadrin ligjor, incentivat sipas sektorëve potencialë.
Po kaq e rëndësishme është edhe njohja me projektet konkrete që presin investitorë dhe partnerë biznesi. Pavarësisht përpjekjeve që po bën Ministria për Europën dhe Punët e Jashtme në kuadër të diplomacisë ekonomike, ka vend për të intensifikuar komunikimin me përfaqësitë tona diplomatike, për të krijuar një model të ri komunikimi dhe bashkëpunimi, bazuar në tregues të matshëm”, -vlerëson Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë e Tiranës.
Dhoma Amerikane e Tregtisë: Trinomi që mbështet biznesin
Dhoma Amerikane e Tregtisë iu përgjigj interesit të “Monitor” lidhur me formatet që zgjedh ky organizëm për të mbështetur bizneset anëtare të saj, si dhe forcimin e Business të Business. Sipas Dhomës Amerikane, konferencat ekonomike, forumet e biznesit dhe takimet B2B janë trinomi që siguron mbështetjen. “Dhoma Amerikane e Tregtisë është përfaqësuesja e një brandi të mirënjohur kudo në botë. Ajo e mbështet fuqinë e saj pikërisht në punën që bën për të zhvilluar klimën e biznesit në vend.
Dhoma Amerikane e realizon qëllimin e saj nëpërmjet zhvillimit dhe organizimit të aktiviteteve dhe forumeve, të cilat kanë në fokus diskutimin e politikave, procedurave, sistemeve rregullatore që rregullojnë veprimtaritë e biznesit, si dhe ndihmojnë në zhvillimin dhe trajnimin e biznesit mbi këto rregulla.
Format më të shprehura të përditësimit të komunitetit të biznesit me infrastrukturën ligjore dhe ekonomike, janë Forumet e Biznesit. Përmes këtyre Forumeve, Dhoma Amerikane informon dhe trajnon anëtarët e saj mbi ndryshimet ligjore, fiskale e procedurale dhe realizon sjelljen në tavolina të përbashkëta të bizneseve që ajo përfaqëson dhe titullarëve të institucioneve. Ato shërbejnë gjithashtu si mundësi rrjetëzimi mes pjesëmarrësve.
Për të zhvilluar politika biznesi, që u shërbejnë jo vetëm anëtarëve por gjithë komunitetit të biznesit, Dhoma organizon Konferencat Ekonomike. Në bazë të këtyre Konferencave, qëndrojnë raportet vendase si ABI (Indeksi i Biznesit i Dhomës Amerikane) dhe ndërkombëtare si “Doing Business in Albania”, të cilat vlerësojnë klimën e biznesit në vend dhe mënyrën se si biznesi dhe qeveria duhet të bashkëpunojnë për të rregulluar parametrat ekonomikë.
Të bësh biznes sot është një nocion që i çon bizneset edhe përtej kufijve të tyre. Për të lehtësuar këtë marrëdhënie, si dhe për t’i shërbyer idesë së një Tregu të Përbashkët Rajonal, që është vijëzuar shumë së fundmi, Dhoma Amerikane ka filluar të organizojë edhe Konferenca Rajonale. Në këtë kontekst, ka shërbyer shumë bashkëpunimi mes Dhomave Amerikane në rajon.
Bizneset e gjejnë rrugën e komunikimit kur vjen fjala për të bërë biznes. Por Dhomat e Tregtisë kanë për detyrë ta lehtësojnë këtë formë të komunikimit, duke e vendosur atë mbi baza profesionale. B2B, është një tjetër format i përdorur nga Dhoma Amerikane për të krijuar bashkëpunime sektoriale mes bizneseve në rajon. Takimet bilaterale me Kosovën, Maqedoninë dhe Malin e Zi kanë ndihmuar që bizneset të njohin homologët e tyre dhe të fillojnë të flasin dhe të operojnë bashkërisht mbi terma biznesi”, – vlerëson Dhoma Amerikane e Tregtisë.
Ministria e Bujqësisë: Në axhendën tonë të aktiviteteve dominon B2B
Ministria e Bujqësisë është një nga institucionet që angazhohet vazhdimisht në ekspozita tregtare apo panaire, ku në një pjesë të tyre është mbështetëse e në të tjera edhe organizatore. Në funksion të përmirësimit të infrastrukturës së marketingut dhe nxitjes së biznesit vendas janë realizuar 6 panaire ndërkombëtare dhe kombëtare, si dhe 7 aktivitete promovuese në vend gjatë vitit 2016. “Disa prej tyre kanë qenë, Green Week Berlin, MacFrut Itali, Terra Madre Day, Muajt e Bujqësisë Shqiptare.
Të gjitha këto aktivitete kanë pasur si qëllim promovimin e produkteve shqiptare të sektorit bujqësor, blegtoral dhe agropërpunimit, përmes pjesëmarrjes në panaire kombëtare dhe ndërkombëtare. Për vitin 2017, janë realizuar pjesëmarrje në dy panaire promovuese ndërkombëtare ‘Green Week’, në Gjermani dhe ‘Macfruit’, në Itali”, – vlerëson Ministria e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural. Peshën më të madhe të aktiviteteve, sipas këtij dikasteri, e zënë aktivitetet për promovimin dhe B2B, takime të prodhuesve/eksportuesve me blerës potencialë.
“Impakti që kanë këto evente për biznesin lidhet direkt me rritjen e tij, promovimin apo edukimin e konsumatorit me markën. Janë gërshetuar së bashku zhvillimi i bujqësisë me vlerat historike dhe turistike, janë promovuar dhe shijuar produktet më të spikatura të zonave të caktuara, janë promovuar subjektet e reja të agroturizmit të zonave ku janë organizuar aktivitetet”, – nënvizon ministria lidhur me efektin e eventeve. Nga ana tjetër, këto aktivitete konsiderohen si frytdhënës për aq kohë sa i kanë shërbyer njohjes së historive të suksesit në sektorë të ndryshëm të bujqësisë, blegtorisë, agropërpunimit dhe agroindustrisë.
Po kështu, është bërë e mundur njohja e prodhuesve me projektet më të reja të bujqësisë, përmes të cilëve, ata të mund të rrisin biznesin e tyre përmes granteve. Organizimi i takimeve (tavolina të rrumbullakëta), seminareve dhe simpoziumeve vlerësohet se ka sjellë rritjen e njohurive, apo edhe kontakteve ndërmjet prodhuesve dhe blerësve dhe, nga ana tjetër, si pjesëmarrësit ashtu dhe organizatorët kanë pasur shansin të kuptojnë dhe ballafaqojnë direkt me konsumatorët, me bizneset e tjera, shoqatat e ndryshme, produktet e tyre, në drejtim të njohjes së problematikës, si dhe mundësive kështu të rishikimit të objektivave dhe planeve për të ardhmen”.
Turizmi si sektor strategjik, pse Agjencia Kombëtare e Turizmit preferon B2B
Një nga institucionet më aktivë në pjesëmarrjen në panaire dhe ekspozita tregtare është Agjencia Kombëtare e Turizmit në kushtet kur turizmi konsiderohet një sektor prioritar. Leonard Maçi, përfaqësues i AKT, tha për “Monitor” se në vitin 2018, me miratimin e ministrisë, agjencia planifikoi 17 panaire ndërkombëtare të turizmit dhe një panair kombëtar të turizmit (Panairi Mesdhetar i Turizmit) i zhvilluar në Tiranë në muajin prill. Nga këto 17 panaire, deri tani janë organizuar 12 prej tyre, ndërsa të tjerat janë në proces organizimi deri në përfundim të vitit kalendarik.
“Panairet që organizon AKT shërbejnë si platformë mbështetje për subjektet private që paraqesin veprimtarinë e tyre në takimet me homologet respektive të vendeve ku shkojnë. Ndikimi i panaireve ndërkombëtare të turizmit është faktori kryesor në rritjen e shifrave të gjeneruara nga kjo industri. Takimet B2B janë tepër frytdhënëse për këtë fushë, pasi ofrojnë qasje të drejtpërdrejtë në vendosjen e marrëdhënieve midis tyre. Takimet B2B zënë vendin më të madh, me rreth 80% të tematikave të panaireve. Takimet B2C janë dhe ato tepër të rëndësishme, por nuk arrijnë asnjëherë të sigurojnë të ardhura dhe qëndrueshmëri në industrinë e turizmit”, vlerëson Maçi.
Flet Eris RISTO, Drejtore e Departamentit të Zhvillimit të Projekteve Klik Ekspo Group & Tirana International Fair
“Tirana lëngon mungesën e një qendre shumëfunksionale”
Shqipërisë i mungon sot një qendër kryesore për organizimin e Panaireve, Ekspozitave, Festivaleve Kulturore, Kongreseve e Konferencave Ndërkombëtare, ndërkohë që ka ende të pastrukturuar turizmin kongresual. Janë këto dy nga aspektet ku duhet të fokusohet vëmendja nga ana e aktorëve të tregut. Për Eris Riston, përfaqësuese e Departamentit të Zhvillimit të Projekteve pranë Klik Ekspo Group, sot Shqipëria dhe Ballkani mund të përfitojnë nga mundësia e kthimit në një fill përçues mes dy portave Azisë dhe Europës.
Sipas saj, sipërmarrësit eksportues nga Azia kanë shpeshtuar pjesëmarrjen në Panairet e Rajonit, Tiranë, Selanik, Beograd në të paktën 5-vjeçarin e fundit. Nga ana tjetër, nëse do të pretendohej organizimi i eventeve “Made in the Balkans”, Risto nënvizon se duhen mirëmenduar targetet B2B apo B2C, duhen filtruar tematikat dhe duhen hartuar fushata marketingu në nivele shtetërore.
Sa i strukturuar është sot tregu i organizimit të eventeve që i shërbejnë biznesit dhe konsumatorëve?
Si një domen i krijuar nga e para, “ab ovo” (nga gjeneza), janë vetë operatorët dhe veprimtarët e sektorit MICE (Meetings, Incentives, Conferencing, Exhibitions – takime, incentiva, konferenca dhe ekspozita) që e kanë krijuar dhe po e “mirëmbajnë” sistemin. Domeni i panaireve, konferencave, kongreseve dhe evenimenteve ndërkombëtare zë ende një parcelë modeste në tregun e shërbimeve me të ardhura që arrijnë mesatarisht 10 milionë € në vit.
Për të qenë realistë, kjo shifër është në proporcion me numrin e aktiviteteve dhe operatorëve të këtij sektori, rreth 10 Panaire Kombëtare dhe Ndërkombëtare, të programuara në vit, rreth 50 Kongrese e Konferenca ndërkombëtare, 20 Festivale, Kongrese e Mbrëmje Gala, të organizuara si nga operatorët privatë të sektorit, apo qoftë dhe institucionet publike, ambasada dhe ente të huaja, organizatorë eventesh.
Po ashtu, sipërfaqet neto të shfrytëzuara për ekspozim në shumicën dërrmuese të rasteve nuk i kalojnë 3.000 m2; ndërkohë që Panairi Ndërkombëtar i Tiranës (edicioni i 25-të në Nëntor) arrin në mbi 15 apo 20.000 m2, përfshirë dhe sipërfaqen e jashtme të shfrytëzuar dhe hollet paralele / alternative të ekspozimit (Pallati i Kongreseve, Muzeu Historik Kombëtar, Qendrat që po funksionojnë rishtas si ExpoCity).
Por numri gjithnjë në rritje i evenimenteve artistike me shtrirje ndërkombëtare, kongreseve të niveleve të larta, pritjeve ndërqeveritare (shpeshtuar me anëtarësimin në NATO, prag-pranimin në BE e të tjera arritje të pritshme qeveritare), festivalet e konferencat e njëpasnjëshme në kërkim të standardeve (edhe audiovizuale), janë shifra që ngulmojnë në zhvillimin e sektorit.
Ndërkohë, nëse do të flasim për tregun e eventeve komerciale, pesha që duhet të zënë Panairet dhe Ekspozitat Tregtare, është ajo dërrmuese. Panair do të thotë ekspozim dhe kulturë ekspozimi, përballje dhe shkëmbim informacioni, konkurrencë dhe përfitim nga konkurrenti, imazh dhe vazhdimësi imazhi, vëmendje dhe kërkim vëmendje nga vizitori e konsumatori.
Si qëndron raporti i Bussines to Bussines dhe Bussines to Consumer në eventet e organizuara dhe sa të pranishme janë ato me fokus thellësisht profesional?
Edhe pse një treg që i drejtohet vetëm 3 milionë konsumatorëve, me sektorë industrialë në zhvillim e sipër, Shqipëria gjithsesi ka mjaft nevojë për evente imazhi, informuese, promocion dhe krijim kushtesh për ballafaqime kompetitorësh apo ballafaqime blerës – shitës, për gara imazhi etj.
Teksa në fillimet e veta, panairet u drejtoheshin kryesisht konsumatorëve, ndërkohë që priteshin të konsolidoheshin ndërmarrjet e strukturohej tregu, sot ka përpjekje të përgjithshme për të profilizuar drejt B2B, por gjithnjë, bazuar në timeline (linjën kohore) të industrisë në Shqipëri, besimin te formulat tradicionale, aktualisht zhvillohen ato që quhen Panaire me “dy shpirtra”, të cilat janë kombinim i të dy tipologjive: si drejtuar operatorëve ekonomikë dhe profesionistëve, ashtu dhe vetëm publikut të përgjithshëm dhe konsumatorit.
Edhe në Panairet Ndërkombëtare të Klik Ekspo Group, raporti është plotësues më shume se përjashtues mes tipologjive, duke iu përmbajtur gjithsesi një serie rregullash dhe normash; avantazhi i këtij kombinimi është se vizitueshmëria në vend që të ndahet, dyfishohet, nga prania e buyers (blerës) profesionistë, brokers, dhe nga ana tjetër, konsumatori i mesëm apo blerësi që kërkon “leverdinë”. Konsumatori i mesëm, edhe pse jashtë fushës, është një “kontingjent” jo vetëm si blerës potencial që mund të jetë qëllimi bazë i vizitës, por edhe kontakt i mundshëm profesional me ekspertë të fushës (gjatë panaireve, ekspozuesit e mirorganizuar, planifikojnë edhe këtë lloj qasjeje me vizitorët që kthehen nga rastësorë në partnerë tregtarë të mundshëm).
Eventet B2B i drejtohen në mënyrë eksplicite vetëm operatorëve ekonomikë; ekspozuesi është prodhues apo distributor specifik apo plotësues të një industrie të caktuar; blerësi tipik, kontraktori, distributori bën gjithsesi pjesë në zinxhirin e segmentit komercial, që është objekt i promovimit, dhe prania e vizitorit kryesisht është tejet e filtruar (me ftesa të posaçme, me orare të caktuara).
Tek ne, ekzistojnë hibride në simbiozë me formulat e Atelieve të Biznesit apo Misioneve Tregtare, duke qenë se është ende e vështirë të thyhet mendësia e “Panairit” që do të përjashtonte vizitorin periferik.
Sa aktive janë institucionet shtetërore në nismën fillestare apo mbështetjen e këtyre eventeve dhe sa janë nisma të vetë organizatorëve të tregut?
Ndikimi i institucioneve shtetërore rrallëherë është nismëtar; shpeshherë është inkurajues po, mbështetës po, por fillesat dhe studimet e tregut vijnë patjetër si rezultat i punës kërkimore të organizatorëve: ata brumosin dhe u japin formë evenimenteve, me tematikat, targetet, partnershipet, e vlerat komplekse që mbartin.
Nga ana tjetër, nëse institucionet shtetërore do të merrnin përsipër të bëhen vetë organizatorë, pa i vënë në provë organizatorët përmes detyrimit të prezantimit të një projekti fitues, dëmi ka të bëjë me konceptin e eventit veçse show disa orësh, me vizitorë të painteresuar, etj.
Nevoja dikton edhe respektim kriteresh e standardesh ashtu si simotrat europiane të sektorit, zhvillim normal e jo kaotik, bazë ligjore e normativa të respektueshme njëlloj nga të gjithë aktorët e sektorit.
Në përpjesëtim me dimensionet e tregut përshtaten Kalendari i Panaireve dhe po ashtu hollet e ekspozimit, mendohen më thellë dobitë, të ardhurat dhe vlerat që i sjellin vendit organizimet ndërkombëtare, aftësohet vetë organizatori për t’u krijuar ekspozuesve dhe vizitorëve habitatin, krijohen valë pozitive në nxitje të konkurrueshmërisë së kompanive prodhuese, në kulturimin e vizitorit, në kultivimin, edukimin e formimin e sipërmarrësve për ta përfillur panairin si një mjet efikas dhe më ekonomik sesa çdo formë tjetër marketingu.
Panairet apo Eventet e Biznesit, nuk ndalen në ekspozimin e sheshtë, por kanë një prapaskenë të jashtëzakonshme, në të cilën aktorë janë edhe instancat shtetërore përmes incentivave të konkurrueshmërisë dhe ndërkombëtarizimit, nxitjes së eksporteve, por dhe përmes menaxhimit të lehtësive tatimore apo doganore, që nga regjimi i përkohshëm i importit të mallrave që ekspozohen, deri te njohja e rimbursimit të TVSH për shërbimet në vendet e origjinës, e kështu me radhë.
Çfarë mund të bëhet për ta përmirësuar këtë treg dhe për ta bërë më të fokusuar duke identifikuar më saktë target-grupet?
Sipas sondazheve të AUMA-s (Shoqata e Industrisë së Panaireve Tregtare Gjermane), përherë e kujdesshme ndaj të dhënave statistikore përfshirë dhe Shqipërinë, tregu dhe seleksionimi i tematikave të evenimenteve tregtare, udhëhiqet nga objektivat që ekspozuesit paravendosin, që sipas rendit të rëndësisë janë: përmirësimi i imazhit të ndërmarrjes; takimi me klientë të rinj; hedhja në treg apo testimi i produkteve të reja; këmbimi i informacionit, dhe përmbyllja e kontratave (edhe pse në fakt përmbyllja e kontratave mbart peshën kryesore në hartën e qëllimeve parësore të kompanisë, dhe shpeshherë, ndodh që Panairi të shërbejë si prezantim i parë i një join-venture të ri, memorandume bashkëpunimi, merging të kompanive, prezantim i logos së re të partnerëve etj.)
Po përhapet një opinion mes profesionistëve që Europa Perëndimore po e humb dalëngadalë rolin prej lideri apo qendërzimi të sistemit botëror të panaireve, kundrejt zonave emergjente si Kina, Rusia, India, Amerika e Jugut (mjafton të përmenden p.sh. dy polet kryesore si gjermanët e Hannover, Messe Munchen, apo italianët e Fiera Milano, kanë krijuar tashmë joint-venture në Shangai apo të tjera qendra nevralgjike të biznesit për të organizuar atje eventet.
Ndërkohë që organizatorët e Evropës Juglindore apo Ballkanit Perëndimor, po bëhen përherë e më tepër fill përçues mes dy portave: sipërmarrësit eksportues nga Azia kanë shpeshtuar pjesëmarrjen në Panairet e Rajonit, Tiranë, Selanik, Beograd në të paktën 5-vjeçarin e fundit.
Kur flitet për zhvillimin e industrisë së Panaireve dhe Ekspozitave në Shqipëri apo në të gjithë Ballkanin Perëndimor, duhen mbajtur parasysh një seri faktorësh gjeo-ekonomikë apo dhe gjeo-socialë: të marra veçmas apo individualisht, mbeten gjithsesi tregje të vogla në brendi, por nëse sistemi funksionon si një ingranazh i vetëm, ata u drejtohen mbi 20 milionë konsumatorëve.
Ndërkohe që nëse do të pretendohej organizimi i eventeve “Made in the Balkans”, duhen mirëmenduar targetet B2B apo B2C, duhen filtruar tematikat, duhen hartuar fushata marketingu në nivele shtetërore. Duhet nënvizuar gjithsesi, që prej kohësh tashmë, veprimtarët e rrjetit të organizatorëve të Panaireve në rajon, kanë qenë përherë aktivë për të shkëmbyer evenimente në bashkautorësi, transferime sallonesh tematike, evenimente itinerare, transferim ekspozuesish dhe vizitorësh të specializuar.
Cilat janë sfidat që hasni ju sot në treg dhe që kanë nevojë për vëmendje?
Panairet bëjnë të mundur çdo ditë nga pak, përjetimin e rëndësisë së shtrëngimit të duarve në marrëveshjet ekonomike, dhe se sa i rëndësishëm është ky instrument për të njohur kultura, shoqëri, tradita të një kombi, dhe një prej mjeteve më efikase për të hedhur poshtë barriera dhe ndarje mes popujve; kemi shembull gati organik të Panairit Ndërkombëtar të Tiranës, ku vihen pranë pavijonet shtetërore të kombësive të ndryshme, përtej çdo “besëtytnie” margjinalizuese.
Tirana, kryeqendra ekonomike, e lëvizjeve kulturore, e zhvillimit mediatik dhe manifestimeve promovuese, turizmit kongresor, e festivaleve të arteve pamore, të ekspozitave të Pikturës, Bienale të Artit, Festivaleve të Filmit, por edhe Panaireve dhe Ekspozitave tregtare, lëngon ende mungesën e një qendre shumëfunksionale.
Tirana mban edhe një herë primatin e organizimit të evenimenteve duke mbuluar rreth 70-80% të organizimit të tyre, në shkallë vendi: infrastruktura e kryeqytetit dhe kapaciteti për të mbuluar akomodimin e turizmit kongresor / dhe të evenimenteve, por Tirana ende nuk e ka Headquarter-in e saj të Panaireve, Ekspozitave, Festivaleve Kulturore, Kongreseve e Konferencave Ndërkombëtare.
Një tjetër sfidë që sjell zhvillim shumëplanësh, është ajo e strukturimit të Turizmit Kongresual; është një segment, që ashtu siç rezulton dhe nga studimet e fundit në këtë sektor të prezantuar nga Organizmat dhe Profesionistët e Industrisë MICE, është tërësisht strategjik për rritjen dhe zhvillimin e territorit. Vlerësohet në fakt se kongreset e mëdha, të karakterizuar nga shpenzime minimale për/frymë ndërkohë që turisti në mënyrë të konsiderueshme më të lartë, gjenerojnë një rritje ekonomike në territor, të barabartë me vlerën e të ardhurave që kontribuojnë në divulgimin (zbulimin) në nivel global e shikueshmërisë dhe reputacionin e qytetit pritës.
Turizmi kongresual bën të mundur, ndër të tjera, destazhonimin e flukseve të turistëve dhe të shtohen veprimtari plotësuese të ofertës turistike, duke zgjeruar inputet e drejtpërdrejta apo tërthorta, jo vetëm për Tiranën, por parë në një vizion me kënd të gjerë për mbarë Shqipërinë.
Flet Erand Rica, Advantage Austria Albania
“B2B, çelësi për rritjen e IHD-ve”
Të paktën 12 aktivitete Bussiness to Business ka planifikuar Advantage Austria Albania gjatë vitit 2018, ku një pjesë e tyre janë realizuar dhe të tjerat janë në pritje. Erand Rica, përfaqësues i AAA, tha për “Monitor” se ka një interes në rritje për takimet e kësaj natyre dhe se pjesa e organizimit ka qenë relativisht e thjeshtë, për shkak të interesit dypalësh të bizneseve.
Kjo pjesë cilësohet edhe si çelësi drejt rritjes së Investimeve të Huaja Direkte, por përpara se të ndodhë kjo, Rica nënvizon se ka nevojë që qeveria të shohë përmirësimin e standardeve në tregun e brendshëm të operimit.
Cili është fokusi i Advantage Austria në Shqipëri?
Advantage Austria është agjencia zyrtare ndërkombëtare e Austrisë për promovimin e tregtisë, dhe bën pjesë në Dhomën Federale Austriake të Tregtisë (WKO). Qëllimi i AAA, nëpërmjet rrjetit të saj prej 110 zyrave në 70 vende anembanë globit, është të promovojë tregtinë dhe të rrisë bashkëpunimin mes kompanive austriake dhe partnerëve potencialë të huaj. Përmes 800 punonjësve dhe 35 këshilluesve, AAA bën të mundur mbështetjen dhe koordinimin midis furnitorëve austriakë dhe partnerëve të biznesit. Çdo vit, AAA organizon 1200 evente, duke sjellë në kontakt të drejtpërdrejtë bizneset austriake me partnerë të huaj.
Një ndër këto 110 zyra është edhe AA Albania (AAA), e cila mund të cilësohet si porta kryesore për firmat austriake drejt partnerëve të biznesit shqiptar. Në një fjali, AAA është pika kyçe mbështetëse për bizneset austriake, për përhapjen dhe investimet e tyre në Shqipëri, si dhe pika kyçe këshilluese për bizneset shqiptare të interesuara për tregun austriak.
Sa të angazhuar jeni me aktivitetet B2B dhe cili ka qenë fokusi i axhendës së këtij viti?
Në vijim të qëllimit të AAA, të cilin ua parashtrova më sipër, për të bërë të mundur krijimin e urave të bashkëpunimit midis kompanive austriake dhe atyre shqiptare, vëmendje e veçantë i kushtohet takimeve B2B (Business to Business). Nëpërmjet tyre, mundësohet njohja e biznesit të interesuar në sektorin e vet të tregut, me parametrat e fundit ekonomikë nga Shqipëria ose Austria, klimën e përgjithshme ekonomike dhe të sektorit, ku biznesi operon me produktin/shërbimin e vet, si dhe njihet me biznese lokale që operojnë në të njëjtin sektor dhe mund të lidhin kontrata bashkëpunimi me kompanitë e interesuara austriake, e anasjellas.
Cilat janë vështirësitë që hasni në organizimin e këtyre takimeve B2B në vend?
Faktikisht do të mbeteni ndoshta të befasuar nga përgjigjja ime, por me organizimin e takimeve B2B, realisht nuk kemi hasur me asnjë vështirësi, pasi janë vetë kompanitë shqiptare ato që e dëshirojnë më tepër bashkëpunimin me homologët e tyre austriakë.
Natyrisht, nëse do flisnim për ndikimin e këtyre takimeve, dhe rezultatin e dalë prej tyre, pra nëse shumica e tyre kurorëzohen me sukses, dhe nëse suksesin e masim thjesht me lidhjen e një kontrate bashkëpunimi mes një kompanie austriake dhe një shqiptare, patjetër që këtu hasim në vështirësi për të folur e për të bërë një përmbledhje të saktë e të përgjithshme. Dhe kjo besoj se është e qartë për cilindo, duke parë zhvillimet e fundit politike dhe ekonomike jo vetëm në vendin tonë, por në mbarë rajonin e Ballkanit, e veçanërisht në vendet që janë në periudhë tranzicioni dhe në proceset e integrimit, të ashtuquajtura Vendet e Ballkanit Perëndimor ku dhe Shqipëria bën pjesë.
Megjithatë, Shqipëria ka bërë padyshim një progres të konsiderueshëm vitet e fundit drejt krijimit të një ekonomie të qëndrueshme, rritjen e infrastrukturës, rinovimi i disa aseteve kryesore publike, si dhe reformave të ndërmarra nga qeveritë dekadën e fundit në fushën e drejtësisë, sigurisë dhe krijimit të lehtësimit të barrëve fiskale dhe mundësimin e zhvillimit të biznesit pa teprica burokratike. Padyshim, mbetet ende për të bërë, dhe dikush mund të thotë se rruga është shumë e gjatë. Por unë mendoj se kjo rrugë nuk ka fund, as për vendet e zhvilluara të cilat gjithmonë janë në kërkim të reformave të reja dhe metodave inovative për të nxitur tregun e brendshëm dhe për të tërhequr investimet e huaja në vend.
Mendoj dhe besoj se Shqipëria ka hyrë dhe është drejtuar në rrugën e duhur, veçanërisht me përpjekjet që po bën me luftën e shpallur ndaj informalitetit, korrupsionit, përpjekjet për të reformuar sistemin e drejtësisë dhe atë administrativ etj. Të gjitha këto, janë një plus i madh për Shqipërinë në sytë jo vetëm të ndërkombëtarëve, të cilët ndjekin rrugën e integrimit të Shqipërisë drejt BE-së, por dhe të bizneseve të huaja, të cilat i ndjekin nga afër këto procese pasi ato iu ofrojnë siguri dhe besueshmëri për klimën ekonomike, duke iu garantuar parimet e konkurrencës së barabartë në rast investimi, garanci ligjore për të drejtat e lindura nga kontratat e lidhura, siguri për konkurrim të lirë në tenderë publikë, pa ndërhyrje përmes lidhjeve korruptive ose ndërhyrjeve nepotike në administratë, etj.
Përfitoj nga rasti, edhe një herë, të shpreh mendimin tim por dhe të disa partnerëve ndërkombëtarë, me të cilët AAA ka pasur rastin të njohë e bashkëpunojë së fundmi, se Shqipëria ka shënuar progres veçanërisht vitet e fundit. Është thjesht çështje kohe sa reformat e ndërmarra të përfundojnë dhe japin frytet e tyre. Ndërkohë, ajo që mbetet për ne, ndoshta do ishte një përqendrim pak më i madh në thithjen e investimeve të huaja, të cilat do të ishin një burim potencial jo vetëm të ardhurash për buxhetin publik, por dhe një mundësi e artë punësimi për tregun e të papunësuarve të Shqipëri.
Ndoshta këtu vlen të tërhiqet pak më tepër edhe vëmendja e qeverisë aktuale, e cila ka në dorë mekanizmat e duhur për të nxitur tregun e brendshëm, për t’u orientuar drejt standardeve ndërkombëtare dhe të krijojë më tepër lehtësi për bizneset e huaja për t’u orientuar, për t’u informuar dhe për t’u mbështetur në nisma e projekte konkrete në vendin tonë. Mendoj se Shqipëria i ka të gjitha mundësitë, burimet natyrore, ato njerëzore, nevojitet vetëm vullnet!
Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë e Tiranës
“Tregu i panaireve i parregulluar, ka nevojë për ligj të ri”
Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë vlerëson se ka nevojë për një ligj të ri që të rregullojë tregun e ekspozitave dhe panaireve tregtare në kushtet kur sot, ky aktivitet bazohet te një VKM e vjetër. Sipas kësaj Dhome, institucionet shtetërore të ngarkuara me detyrimin e kësaj fushe duhet të jenë më aktive, duke ndryshuar realitetin e sotëm ku Qendra e Panaireve dhe Ekspozitave nën varësinë e Financave është inekzistente. Lidhur me mungesat që shfaq tregu, DHTIT nënvizon se një pjesë të iniciativave dhe organizimeve i merr përsipër e vetme.
Si paraqitet tregu shqiptar në organizimin e aktiviteteve Bussines to Bussines (Forume, Ekspozita, Panaire tregtare apo evente me përmasa më të vogla). Roli i institucioneve shtetërore si paraqitet?
Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë në Tiranë, në përmbushje të misionit të saj, ndër të tjera siguron ofrimin e shërbimeve të dedikuara ndaj biznesit, në drejtim të krijimit të lehtësive për qarkullimin e mallrave dhe shërbimeve, promovimin e veprimtarive të tyre në evente kombëtare dhe ndërkombëtare, krijimin e mundësive të kontaktit me biznese të ndryshme, nëpërmjet organizimeve të takimeve dhe misioneve të biznesit në rrafshin ekonomik dhe tregtar, në sigurimin dhe vendosjen e lidhjeve të bashkëpunimit midis bizneseve me njëri-tjetrin, por edhe në gjetjen e tregjeve të reja dhe eksporteve.
Organizimi i panaireve dhe ekspozitave në vend, por edhe lehtësimi i bizneseve, për të marrë pjesë në panaire ndërkombëtare, është një prej shërbimeve të rëndësishme të Dhomës, në promovimin e biznesit shqiptar dhe krijimin e mundësive të tyre për t’u rritur, për t’u zhvilluar dhe për t’u zgjeruar në tregje të reja, për t’u njohur me teknologjitë e reja bashkëkohore, si dhe në përmbushjen e standardeve të kërkuara nga tregu global.
Kontributi në realizimin e misioneve të biznesit me partnerë ndërkombëtare në Shqipëri apo në vende të tjera të huaja me nismën e vetë Dhomës, apo si pjesë e delegacioneve qeveritare, ka sjellë për rrjedhojë mundësi konkrete për tërheqjen e investimeve të huaja në Shqipëri, si dhe bashkëpunimin e tyre me investitorët shqiptarë.
Mjafton t’i referohemi 6-mujorit të parë të vitit 2018, ku DHTIT ka organizuar 3 misione biznesi jashtë vendi; dhe 2 të tilla në Shqipëri, me sipërmarrës nga Malta, Spanja, Libia, Estonia etj. Suksesi i arritur në tetor të vitit të kaluar në organizimin e Tirana Business Matching/TB ku morën pjesë rreth 300 biznese shqiptare dhe të huaja, tregon domosdoshmërinë dhe nevojën e pasjes së formateve të tillë.
Apo në fushën e organizimit të panaireve dhe ekspozitave ku tashmë DHTIT ka krijuar brandin e saj për organizimin e tyre: “Work & Study”, Panairin e Fëmijëve, “Shqipëria në Punë”, Farmaceutikës etj., tregojnë se sipërmarrja e kërkon një qasje të tillë. Në kuadër të takimeve dhe intensifikimit të bashkëpunimit ndërkombëtar me homologët tanë nëpër botë, si dhe me sipërmarrës të huaj në formate të ndryshme, si takime, B2B etj., konstatohet mungesa e një informacioni të qartë dhe paketave mbi strategjitë sektoriale, potencialet dhe resurset që vendi ynë ofron për tërheqjen e IHD-ve.
Roli i institucioneve shtetërore, i ministrive të linjës apo dhe agjencive të specializuara si AIDA, AKT, AKBN etj.) të përfshirë në procesin e promovimit të vendit në tërësi është mjaft i rëndësishëm. Mbi të gjitha, lind nevoja e koordinimit dhe unifikimit të informacioneve që ne duam t’u ofrojmë investitorëve të ndryshëm, mbi politikat, strategjitë, kuadrin ligjor, incentivat sipas sektorëve potencialë. Po kaq e rëndësishme është edhe njohja me projektet konkrete, që presin investitorë dhe partnerë biznesi.
Pavarësisht përpjekjeve që po bën Ministria për Europën dhe Punët e Jashtme, në kuadër të diplomacisë ekonomike, ka vend për të intensifikuar komunikimin me përfaqësitë tona diplomatike, për të krijuar një model të ri komunikimi dhe bashkëpunimi, bazuar në tregues të matshëm si p.sh.: me numrin e misioneve të biznesit në Shqipëri; me numër investitorësh që shfaqin interes për të investuar në Shqipëri; me hapje pavijonesh për promovim të produkteve shqiptare; me organizime të info day dedikuar Shqipërisë; dhe për të promovuar potencialet reale të Shqipërisë etj.
A është ky treg i mirorganizuar dhe i strukturuar siç duhet apo ka një zhvillim spontan, çfarë mund të bëhet më mirë?
Veprimtaritë e panaireve dhe ekspozitave shërbejnë si një instrument për promovimin e shitjeve, të produkteve dhe shërbimeve, sigurisht duke pasur për qëllim kryesor marketingun e mallrave dhe shërbimeve të ekspozuara. Për më tepër, këto veprimtari evidentojnë raportet mes operatorëve tregtarë që ndërveprojnë në treg dhe prezantojnë në njëfarë mënyre stadin e tyre të zhvillimit industrial e teknologjik. Panairet dhe ekspozitat shërbejnë si një informacion i dobishëm për vetë sipërmarrjen që i ndihmon për të përmirësuar njohuritë e tyre mbi tregun, për t’u njohur me tendencat e reja të tij, për të vlerësuar situatën e konkurrentëve ose, edhe për të krijuar kontakte mes tyre.
Në këndvështrimin e DHTIT, mjafton t’i referohemi organizimit të panaireve dhe ekspozitave qofshin lokale apo ndërkombëtare, mendojmë se është imediate rregullimi ligjor i veprimtarive për panairet dhe ekspozitat. Përpjekjet e deritanishme, nga ana e qeverisë, nuk mund të konsiderohen të mjaftueshme, për vetë faktin edhe pse ekziston një Qendër Kombëtare për Organizimin e Panaireve dhe Ekspozitave, në varësi të Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë, ajo është inekzistente.
Deri tani, për rregullimin e këtyre veprimtarive ka shërbyer VKM nr. 43, datë 17.01.1998 “Për organizimin e panaireve dhe ekspozitave tregtare”, i
cili është ndryshuar edhe dy herë të tjera me VKM nr. 22, datë 21.01.1999 dhe VKM nr.438, datë 02.07.2004. DHTIT, prej kohësh, ka kërkuar hartimin e një ligji të veçantë që rregullon organizimin e panaireve dhe ekspozitave tregtare. Hartimi i një ligji të tillë duhet të jetë në përputhje me “acquis communautaire”.
Ky ligj duhet të synojë rregullimin e tregut të këtyre veprimtarive, përfaqësimin dinjitoz të Shqipërisë në panairet ndërkombëtare dhe, “në këmbim”, u kërkon organizatorëve të plotësojnë kushtet dhe standardet ndërkombëtare. DHTIT është e mendimit, se në kuadrin e hartimit të një ligji të tillë, qeveria duhet t’ia delegojë kompetencën për organizimin e panaireve dhe ekspozitave Dhomave të Tregtisë dhe Industrive.
Sa frytdhënëse janë këto lloj eventesh, çfarë sjellin ato për bizneset?
Në këndvështrimin e DHTIT, këto lloj eventesh janë të parashikuara në ligjin Nr. 9640, datë 9.11.2006 “Për Dhomat e Tregtisë dhe Industrisë”, ku përcaktohet qartë roli i DHTI në organizimin dhe/ose pjesëmarrjen në panaire dhe ekspozita me karakter vendor, kombëtar dhe ndërkombëtar, mbikëqyrjen në zbatimin e rregullave të pjesëmarrjes në panaire ndërkombëtare jashtë vendit nga subjektet tregtare, që përfaqësojnë vendin tonë në këto panaire.
Në veçanti, këto lloj eventesh janë tepër të dobishme për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme, sidomos për bizneset start-up që i ndihmon ato për t’u njohur me kërkesat e tregut dhe se si pozicionohet produkti i tyre në një treg konkurrues. Mbi të gjitha, pavarësisht se çfarë mund të prodhojnë ose të shesin, veprimtaritë si B2B, panaire dhe ekspozita etj., i ndihmon menaxherët e këtyre kompanive se si të ndërtojnë dhe të mbajnë marrëdhëniet e komunikimit dhe bashkëpunimit me klientët ose partnerët e biznesit.
Shërbejnë për të krijuar marrëdhënie apo marrëveshje afatgjata, duke respektuar afate strikte në këtë proces shkëmbimi tregtar me klientët. Përveç rutinës së përditshme, menaxherët mësojnë që t’i kushtojnë një pjesë të kohës së tyre marrëdhëniet me klientët, komunikimet profesionale në rolin e blerësit apo të shitësit, duke ju mundësuar atyre krijimin e një database për partnerët e biznesit.
Duke mbajtur një proces komunikimi të ndërsjellë në fund të fundit ju shërben për njohjen dhe ndërkombëtarizimin e tyre, për rritjen e konkurrueshmërisë së produkteve dhe shërbimeve, për t’u bërë pjesë e rrjetit në nivel rajonal dhe më gjerë.
Flet Aida Lutaj, Drejtore Ekzekutive Expocity Albania
“Tregu të funksionojë si ekosistem”
Klima që mbizotëron në tregun e ekspozitave tregtare është disi konfuze dhe kjo duhet të ndryshojë, duke mos mbivendosur aktivitete. Për Drejtoren Ekzekutive të Expocity Albania, Aida Lutaj, përmirësimi mund të arrihet vetëm duke bashkëpunuar të gjitha palët.
Sipas saj, tregu funksionon si ekosistem dhe vetëm kur secila pjesë luan siç duhet rolin e saj mund të arrihet në një rezultat të suksesshëm. Lutaj nënvizon se orientimi duhet të jetë drejt Business to Business të profilizuar, duke sjellë kështu një përfitim më të lartë dhe më të qëndrueshëm.
Sa i strukturuar është sot tregu i ekspozitave tregtare që i shërbejnë biznesit dhe konsumatorëve?
Sektori i ekspozitave tregtare nuk është i strukturuar dhe nuk ka pasur qasje të strukturuar ndonjëherë në Shqipëri. Prezantohen evente të ndryshme nga organizatorë, institucione, dhoma, sipas axhendave përkatëse, por nuk ka një entitet që të rregullojë sektorin. Ekziston QKP, por nuk jemi të qartë për rolin që do të ketë në vijim. Është në interes të sektorit të ekspozitave tregtare, të ketë një entitet/shoqatë që të mbrojë interesat e sektorit me përfaqësues nga institucionet publike, sektori privat (qendër dhe organizatorë), dhomat. Kjo jo vetëm për interesa të aktorëve të veçantë, por sepse ekspozitat tregtare luajnë rol të rëndësishme në zhvillimin e tregut rajonal, tërheqjen e investitorëve të huaj potencialë, zhvillimin e mëtejshëm ekonomik, si dhe shkëmbimin e informacionit rreth trendeve të fundit.
Sektori i ekspozitave tregtare duhet të funksionojë si ekosistem dhe duhet të ketë ndërveprim të frytshëm ndërmjet të gjithë aktorëve kryesorë publikë dhe privatë. Gjithashtu, mirë do të ishte të mos kishte “trade fairs” apo ekspozita tregtare (që prekin të njëjtin sektor) të lançuara brenda të njëjtit afat, sidomos kur flasim për sektorët strategjikë të ekonomisë: turizmi, energjia, agrobiznesi etj.
Nëse QKP do të merrte një rol aktiv, nuk duhet të lejonte ekspozita tregtare brenda të njëjtit afat. Kjo dëmton sektorin, sepse nuk maksimizon ndikimin e asnjërit event, por gjithashtu dëmton edhe bizneset që kanë pritshmëri të tjera, si rezultat dëmtohet edhe perceptimi i këtij sektori më tej. Flasim për një sektor që sjell përfitime ekonomike, edhe në nivelin makro.
Si qëndron raporti i Bussines to Bussines dhe Bussines to Consumer në eventet e organizuara dhe sa të pranishme janë ato me fokus thellësisht profesional?
Në Shqipëri, vitet e fundit vihet re një rritje e organizimeve B2B (business to business), me fokus sektorët strategjikë të ekonomisë si dhe nevojës për zhvillimin e mëtejshëm të tregut rajonal, bashkëpunimin rajonal, si dhe për të stimuluar përthithjen e investitorëve të huaj që kanë interes në rajonin e Ballkanit Perëndimor. Organizime të tilla nxisin shkëmbimin e informacionit rreth trendeve të fundit, krijimin e mundësive për partneritete të reja dhe bashkëpunime, si dhe kolaudimin e marrëveshjeve të reja.
Sa aktive janë institucionet shtetërore në nismën fillestare apo mbështetjen e këtyre eventeve dhe sa janë nisma të vetë organizatorëve të tregut?
Nga pikëpamja e Expocity Albania, në ato raste kur kemi kërkuar mbështetje institucionale dhe kemi këmbëngulur, kemi pasur mbështetje për nismat e fokusuara në sektorët strategjikë, me fokus ekspozitat tregtare sektoriale, përmendim këtu veçanërisht:
Tourism Fair Tirana (në bashkëpunim me Ministrinë e Turizmit dhe Mjedisit dhe AKT, që ka qenë një event i suksesshëm dhe do të vijohet më tej me edicionin e tretë në prill 2019), Energy Expo & Forum, ku kemi mbështetës Ministrinë e Energjisë dhe Infrastrukturës (këtë vit prezantojmë edicionin e dytë më 5-6 tetor), etj.
Ka mbështetje nga institucionet përkatëse, nëse ka një propozim për një koncept të mirë dhe të realizueshëm, por duhet të këmbëngulet në këtë pikë.
Çfarë mund të bëhet për ta përmirësuar më tej tregun e organizimeve të ekspozitave tregtare?
Së pari, duhet qartësuar roli i QKP. Duhet të vendosen një sërë kriteresh bazë për entitetet/subjektet e kualifikuara për të lançuar një “trade fair”, apo ekspozitë tregtare. Nuk duhet të ketë mbivendosje të ekspozitave tregtare me fokus sektorial, sidomos organizimet që prekin sektorët strategjikë të ekonomisë.
Ka një mungesë të theksuar të pritshmërive dhe vlerave B2B që ofrojnë platforma të tilla, si maksimizohen vlerat që mund të gjenerojë një shoqëri, nga një pjesëmarrje në një ekspozitë tregtare.
Po kështu, është nevoja e lançimit të “workshops” dhe trajnime për të kuptuar vlerat e organizimeve të tilla, si dhe mënyrat se si prezantohet një biznes/shoqëri dhe si mund të gjenerojë partneritete dhe bashkëpunime nga një pjesëmarrje e tillë. Ka agjenci institucionale, apo edhe organizata të huaja, të cilat kanë departamente të caktuara me fonde, për dërgimin e SME-ve në panaire ndërkombëtare ndërkohë që këto SME/shoqëri, jo gjithmonë kanë staf të trajnuar për të maksimizuar rezultatet e pjesëmarrjes në evente të tilla. Pra këto fonde që shpenzohen nuk arrijnë të gjenerojnë vlerë të prekshme. Përvoja e pjesëmarrjes në panaire ndërkombëtare është informuese dhe e domosdoshme në disa raste, sidomos nga personat vendimmarrës në shoqëri të ndryshme, por kjo nuk eliminon nevojën që ekziston për t’i krijuar këto platforma komunikimi dhe organizime panairesh dhe ekspozitash tregtare në vend.
T’i largohemi konceptit që duhet të marrim pjesë vetëm në organizime ndërkombëtare jashtë Shqipërisë dhe t’i lançojmë këto evente ndërkombëtare në Tiranë dhe të gjejmë mënyrën për t’i bërë ato tërheqëse për pjesëmarrësit rajonalë e internacionalë. Organizimet e huaja janë të mira për shkëmbim përvoje, njohurish, zhvillimet e fundit, por në vijim këto platforma komunikimi duhet të krijohen brenda rajonit dhe specifikisht në Tiranë. Në lidhje me pikën paraardhëse, për tërheqjen e bizneseve të huaja, për rastet kur ka kërkesa për investime, është mirë që të ketë paketa investimesh dhe lehtësi që janë konkurruese me vendet e tjera të rajonit.
Cilat janë sfidat që hasni ju sot në treg dhe që kanë nevojë për vëmendje?
Ballkani karakterizohet nga një frymë më pak bashkëpunuese se vendet Perëndimore. Sektori i ekspozitave tregtare funksionon si ekosistem, pra duhet të ketë ndërveprim ndërmjet qendrave, organizatorëve, dhomave dhe institucioneve publike që mbulojnë sektorë të veçantë, si dhe organizatave ndërkombëtare, apo shoqatave të ndryshme.
Natyrisht, këto janë marrëdhënie që duhet të ndërtohen e përmirësohen më tej.
Tregu karakterizohet nga një klimë konfuze, pasi prezantohen evente të ndryshme që emërtohen “panair” (nga entitete të ndryshme, në disa raste edhe jo të profilizuar për organizime të tilla) por që nuk janë ekspozita tregtare të mirëfillta dhe emërtohen në mënyrë të gabuar. Kjo krijon një nocion jo profesional për sektorin, dhe penalizon në pjesëmarrjen e kompanive të huaja.
Por cili është qëllimi i mirëfilltë i organizimeve të tilla? Nëse bëhet një organizim në vende publike, si për shembull në rrugë, nuk mund të quhet “trade fair”, ndoshta “festival” apo “street fair” do të ishte një emërtim më i përshtatshëm. Këto tërheqin një numër vizitorësh, edhe kalimtarë të rastësishëm, shpeshherë edhe kalimtarë që nuk kanë një interes specifik në atë çka po ndodh. Pra nëse bëhet një analizë, në fund të organizimit, thjesht numri total i vizitorëve nuk është i mjaftueshëm si indikator suksesi, duhen statistika të tjera, të cilat vlerësojnë suksesin e organizimeve të tilla.
Për organizimet business-to-business, më tepër interes kanë vizitorët e profilizuar me fokus sektorin specifik, që kërkojnë një informacion të caktuar dhe takime me përfaqësues të shoqërive pjesëmarrëse. Këta vizitorë, edhe pse mund të jenë më të pakët në numër, kanë vlerë të shtuar për shoqëritë pjesëmarrëse, nëse mbyllet në një marrëveshje biznesi. Kjo ka vlerë edhe për platformën organizuese dhe shoqëritë ekspozuese.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.