Teksa ekonomia globale rritet, inflacioni çuditërisht është i qëndrueshëm. Gjithsesi, bankat qendrore po fillojnë të rrisin normat e interesit
Pak vite më parë, lajmet për ekonominë e Eurozonës kanë qenë shumë të këqija, madje deri në atë pikë sa thuhej se ajo vështirë se do ta rimerrte veten. Në ditët e sotme, janë të dhënat pozitive ato që po shkaktojnë hendek të madh, shkruan Financial Times.
Shifrat e fundit tregojnë se PBB-ja u rrit me 0.6% në tre muaj deri në fund të shtatorit (me një normë vjetore prej 2.4%).
Indeksi i Besimit Ekonomik të Komisionit Europian arriti nivelin e tij më të lartë në 17 vitet e fundit. Megjithatë, kur Këshilli drejtues i Bankës Qendrore Europiane u mblodh më 26 tetor, ai vendosi të mbajë të pandryshuara normat e interesit, afërsisht në zero, dhe të zgjerojë programin e blerjes së bonove (i njohur si Lehtësim Sasior) për nëntë muaj të tjerë.
Banka qendrore tha se do të ngadalësonte ritmin e blerjeve të bonove çdo muaj, deri në 30 miliardë euro (35 miliardë dollarë) nga janari. Por Mario Draghi, Drejtori i Bankës, nuk dha një datë të saktë për dhënien e Lehtësimit Sasior. Një sasi e lehtë parash do të jetë e domosdoshme, argumenton ai, derisa inflacioni të jetë në mënyrë të qëndrueshme në objektivin e BQE-së, prej 2%. Por shenjat për ta arritur këtë gjë janë shumë të pakta, pavarësisht fuqizimit të ekonomisë.
Inflacioni bazë, i cili përjashton çmimet e paqëndrueshme të ushqimit dhe energjisë, ra nga 1.1% në 0.9% në tetor, sipas të dhënave të publikuara disa ditë pas takimit të BQE-së. Situata e Eurozonës të 2010-12 ishin unike.
Por, në gjendjen aktuale, në të cilën ajo është më e lumtur si pasojë e një aktiviteti të fuqishëm, e një inflacioni më të ulët dhe të politikave për lehtësimin monetar, ajo ndodhet në të njëjtën gjendje me atë të shumë ekonomive të mëdha.
Pothuajse, pas një dekade ku normat e interesit kanë qenë në nivele të ulëta, ato banka qendrore që janë të prira për të shtrënguar politikat e tyre, natyrisht që edhe tërheqin një vëmendje më të madhe.
Komisioni i Politikave Monetare të Bankës së Anglisë ngriti nivelin e normës së saj të interesit nga 0.25% në 0.5% më 2 nëntor, rritja e parë që nga viti 2007. Në po të njëjtën ditë, Banka Popullore Çeke rriti normat e interesit për herë të dytë gjatë këtij viti. Ndërsa Rezerva Federale i mbajti të pandryshuara normat e interesit gjatë javës së kaluar. Ajo e rriti normën e saj të interesit në mars dhe në qershor të këtij viti dhe një rritje tjetër pritet edhe në dhjetor.
Në Turqi, Banka Qendrore, e cila është akuzuar nga Presidenti Rexhep Tajip Erdogan, i cili beson se normat e larta të interesit shkaktojnë inflacionin, vendosi më 26 tetor t’i mbajë normat e interesit në pritje. Megjithatë, në shumicën e ekonomive të mëdha, inflacioni bazë është nën objektivin dhe politika monetare po zbutet.
Banka Qendrore e Brazilit uli normat e interesit më 25 tetor nga 8.25% në 7.5%. Dy ditë më vonë, Banka Qendrore e Rusisë uli normën bazë të interesit, në 8.25%. Javën e kaluar, Banka e Japonisë votoi për të mbajtur të pandryshuara normat e interesit dhe për të vazhduar blerjen e aseteve në një vlerë prej rreth 80 trilionë jen (700 miliardë dollarë) në vit.
Këto ekonomi janë duke mbledhur të gjitha forcat e tyre. Është mister fakti që, në rrethana të tilla, inflacioni global është i ulët. Për të kuptuar më mirë se pse kjo po ndodh, merrni parasysh modelin që përdorin Bankat Qendrore moderne për të shpjeguar inflacionin. Janë tre elementë kryesorë: çmimi i importeve; pritshmëritë e publikut dhe shfrytëzimi i kapaciteteve, në ekonominë brenda vendit.
Le të fillojmë me inflacionin e importuar, i cili përcaktohet nga bilanci i ofertës dhe i kërkesës në mallrat e tregtuara në nivel global, si dhe ndryshime në kurset e këmbimit. Çmimet e mallrave kanë shënuar rritje të lartë në krahasim me vlerat e tyre në fillim të vitit 2016. Çmimi i naftës, i cili ra nën 30 dollarë për fuçi, tani ka shkuar në mbi 60 dollarë për fuçi.
Kjo ka shkaktuar një presion në rritje mbi inflacionin global, ku mund të përmendin atë të Eurozonës që është 1.4%.
Kur inflacioni është shumë i lartë, zakonisht në vende të tilla si Argjentina (ku është 24%) ose Egjipt (32%), që kanë tërhequr subvencione të kushtueshme të çmimeve dhe ku monedhat e të cilave kanë rënë ndjeshëm në vlerë, kjo gjë e bën mallin e importuar edhe më të pëlqyer.
Në Britani, rritja e çmimeve të importeve nga paundi më i dobët, e ka rritur me 0.75% inflacionin e këtij vendi duke e çuar atë në 3%. Një faktor tjetër ndikues në inflacion janë edhe pritshmëritë e publikut.
Bizneset do të jenë më të prira për të rritur çmimet dhe punonjësit do të konkurrojnë për paga më të larta, nëse ata besojnë se inflacioni do të rritet. Por edhe sot, nuk dihet se si janë krijuar pritshmëri të tilla.
Masat në dispozicion janë përgjithësisht në përputhje me objektivin e inflacionit të Bankës Qendrore në shumicën e ekonomive të pasura. Japonia është shteti që mund të veçohet dhe merret si shembull në këtë rast.
Ajo ka luftuar gjithmonë për të përmbushur objektivin e inflacionit prej 2%, sepse si firmat ashtu edhe punonjësit po kushtëzohen gjithnjë e më shumë nga pritshmëri për një normë më të ulët inflacioni. Gjithashtu, Kryeministri i Japonisë, Shinzo Abe, kohët e fundit u bëri thirrje kompanive që të rrisin pagat me 3% gjatë pranverës së ardhshme.
Duke lënë mënjanë efektet e përkohshme të çmimeve të importit, dhe pritshëmritë e publikut, ndikim tjetër i madh në inflacion është dobësia e ekonomisë.
Shkalla e papunësisë është një prej matësve më të përdorur të mungesës së tregut të punës. Teksa ekonomia i afrohet punësimit të plotë, mungesa e punëtorëve duhet të krijojë presion mbi pagat, gjë kjo që i bën kompanitë të vendosin çmime më të larta.
Në disa aspekte, tregu japonez i punës është aq i ngushtë sa ka qenë që prej viteve 1970. Shkalla e papunësisë e Amerikës, në 4.2%, është më e ulëta në më shumë se 16 vitet e fundit. Megjithatë, inflacioni ka qenë çuditërisht i dobët. Me fjalë të tjera, raporti ndërmjet papunësisë dhe inflacionit, i njohur si kurba Phillips, është bërë më pak i pjerrët.
Sipas një publikimi të vitit të kaluar nga Olivier Blanchard, i Institutit Peterson për Ekonomi Ndërkombëtare, u arrit në përfundimin se një rënie e normës së papunësisë në Amerikë do të ketë ndikim rreth një e treta më pak në rritjen e inflacionit, nëse do ta krahasonim me ndikimin që pati në mesin e viteve 1970.
Bankat Qendrore, të cilat shohin domosdoshmërinë e një politike monetare më të shtrënguar, janë të shqetësuara për zvogëlimin e hendekut të punës. Ka shenja paraprake të presioneve më të forta të pagave në Britani dhe Amerikë dhe dëshmi të forta të tyre në Republikën Çeke, ku rritja e pagave është mbi 7%.
Megjithatë, me pritshmëritë për një inflacion të qëndrueshëm, kurba e Phillips sugjeron që kostoja për Bankat Qendrore në inflacionin më të lartë të rritjes normës së interesit është mjaft e ulët. BQE-ja është një prej modeleve më të mira që mund të merret në konsideratë në këto raste.
Shkalla e papunësisë po ulet ndjeshëm, por gjithsesi mbetet e lartë, në 8.9%. Ka ende mundësi që ekonomia e Eurozonës të rritet në mënyrë të shpejtë, por pa e rritur inflacionin. Rutina e shurdhër e lajmit të mirë ka të ngjarë të vazhdojë. Kjo rutinë e lajmeve të mira mund të vazhdojë edhe për një kohë të gjatë.