Teska nga 1 janari ka hyrë në fuqi ligji i ri i TVSH-së, deri në fund të vitit të kaluar nuk ishin të disponueshme ende për biznesin udhëzimet dhe rregulloret që mundësojnë zbatimin e tij. Grupet e interesit, të shqetësuara dhe konfuze. Rrezikohen kontratat e fasonistëve. Interpretimi i terminologjisë së panjohur, shkak për ndëshkime. Monitor disponon udhëzimin dhe publikon pjesë të tij…
Blerina Hoxha
Është provuar tashmë se, sa herë ndryshon legjislacioni fiskal, biznesi përballet me kosto shtesë që rrjedhin nga mosazhurnimi i saktë me zbatimin e rregullave të reja. Kjo pritet të ndodhë edhe në fillim të kwtij viti, pasi një paketë e re fiskale ka ndryshuar ligjet themelore të tatimeve dhe taksave, duke përfshirë edhe procedurat tatimore dhe një ligj krejtësisht të ri për Tatimin mbi Vlerën e Shtuar (TVSH).
Tani kur ligji I ri pwr TVSH-nw ka hyrw nw fuqi, bizneset janë konfuze pasi mungojnë udhëzimet dhe rregulloret që e bëjnë të zbatueshëm ligjin. TVSH është tatimi më popullor në vend që përfshin të gjitha linjat e tregut dhe siguron pjesën më të madhe të të ardhurave për buxhetin e shtetit.
Në muajin shtator, Parlamenti miratoi ligjin e ri të TVSH-së, por më shumë se sa ndryshimet sasiore në pagesën e tatimit, është bërë një përputhje më e madhe me legjislacionin që vendet e Bashkimit Europian praktikojnë për vjeljen e tatimit. Në këtë sens, ndryshimet ligjore nuk është se sjellin tatime më të larta, mirëpo terminologjia dhe formulimet ligjore mund t’i penalizojnë bizneset edhe për mos dije.
Ekspertët e fushës mendojnë se, mungesa e trajnimeve me biznesin, dhe më kryesorja udhëzimeve mbështetëse, do të krijojnë ngërçe në muajt e parë të zbatimit të ligjit. Aplikimi në praktikë i një ligji të ri, nisur nga precedentët e mëparshëm fillon me keqinterpretimin që nga administrata tatimore dhe më pas edhe nga biznesi. Për shkak të këtyre vështirësive, kjo periudhë shoqërohet edhe me një valë gjobash. Statistikat e apelimeve të biznesit për administratën tatimore tregojnë se, ankesat më të mëdha janë për penalitetet e padrejta gjatë zbatimit të ligjeve të reja.
Ndryshimi i legjislacionit fiskal vjen si një kosto në vetvete, që në Shqipëri nuk ka pasur një trajtim me bazë shkencore se sa e ndikon në të vërtetë aktivitetin e bizneseve. Por institucionet financiare ndërkombëtare, të tilla si FMN dhe Banka Botërore, kanë vënë në dukje se biznesi e ka të vështirë të ambientohet në ndryshimin e shpeshtë të legjislacionit fiskal. Për të minimizuar këto efekte, ata i kanë kërkuar qeverisë shqiptare që të hartojë politikat fiskale me vizion afatmesëm dhe për më tepër të ketë konsultime të gjera në biznesin para se këto ligje të hyjnë në fuqi dhe të nisin zbatimin praktik.
Fasonët: Mungesa e udhëzimeve, pengesë për kontratat
Të parët që kanë reaguar për vështirësitë që mund të krijojë zbatimi i ligjit të ri të TVSH janë fasonistët. Ana pozitive është se, do të kryhet rimbursimi i TVSH-së në blerje nga nënkontraktohet dhe rimbursimi do të bëhet me bazë risku. Ana negative është që do të vendoset TVSH në faturimet që nënkontraktorët do të bëjnë për punën e kryer. Kjo, sipas fasonistëve, do të asfiksojë sektorin, sepse kërkon bllokimin e një sasie të madhe likuiditeti nga ana e kontraktorëve kryesorë. Për pasojë, do të çojë në ndërprerjen e marrëdhënieve me nënkontraktorët brenda sektorit fason. Sipas ligjit të ri, kryerja nga nënkontraktorët e furnizimit të shërbimeve të përpunimit të mallrave joshqiptare, të destinuara për t’u rieksportuar për operacione nën regjimin e përpunimit aktiv, është furnizim i përjashtuar. Por ligji autorizon ministrin e Financave të përcaktojë me udhëzim dokumentacionin e nevojshëm, për zbatimin e përjashtimit. Për shkak të kësaj situate, duke filluar nga 1 janari 2015, sektori i regjimit të përpunimit aktiv do të jetë përballë disa të panjohurave, që vijnë edhe nga mungesa e akteve nënligjore. Edhe pse tanimë është koha e lidhjes së kontratave me nënkontraktorët, subjektet me aktivitet në fushën e veshjeve dhe këpucëve e kanë të vështirë të lidhin kontrata afatgjata, duke mos njohur asnjë dokumentacion plotësues, urdhër, udhëzim etj., të cilat vijojnë të mungojnë. Dhoma Kombëtare e Prodhuesve të Veshjeve dhe Këpucëve, u kërkon me urgjencë autoriteteve publike, sidomos atyre të DPT, të bëjnë gati udhëzimet përkatëse dhe të sigurojnë në mënyrën sa më të shpejtë të mundshme njohjen e sipërmarrjes me këtë akt. Mungesa e tij dëmton subjektet dhe ka krijuar një paqartësi edhe për investitorët e huaj.
Risitë e ligjit të TVSH
Ministria e Financave sqaron se, në dallim nga ekzistuesi, projektligji i ri i TVSH-së është më i plotë përderisa trajton një gamë të gjerë transaksionesh dhe i jep kuptim terminologjisë dhe qëllimit të çdo fjale apo koncepti të përdorur. Ka përcaktime dhe nocione të qarta, të cilat mungojnë në ligjin ekzistues, mungesa e të cilave krijonte konfuzion dhe linte vend për abuzim dhe evazion. Për shembull, për herë të parë, përcaktohen skemat e reja të aplikimit të TVSH-së si, mbi marzhin për agjentët turistikë, mallrat e përdorura, shitjet në ankande, etj. Ekspertët fiskalë në Ministrinë e Financave pohojnë se, mënyra se si është strukturuar ligji është qartësisht i aksesueshëm dhe i lehtë për t’u orientuar, pasi fillon me objektin dhe fushën e zbatimit, personat e tatueshëm, për të vijuar me transaksionet e tatueshme (konceptet për mallrat/shërbimet/). Në ligjin e ri përcaktohet qartë vendi i transaksioneve të tatueshme, pra kur transaksionet tatohen në Shqipëri, lindja e tatimit dhe kërkueshmëria e tij, vlera e tatueshme, shkalla që aplikohet, cilat janë përjashtimet nga TVSH-ja, dhe cilat janë eksportet apo furnizimet me shkallë zero të TVSH-së. Ligji i ri përcakton të detajuara rregullat e kreditimit të TVSH-së, kufizimet ose jo, për të vijuar më pas me rregullat e administrimit dhe të procedurës së deklarimit, pagesës, etj. Në përfundim, konkludohet me skemat e veçanta. Biznesi i vogël, në këtë draft, është konceptuar si një seksion më vete, ku përcaktohen të gjitha rregullat që duhet të zbatojnë personat e tatueshëm të biznesit të vogël, të cilët nuk janë të regjistruar për TVSH-në, për shkak se nuk e kalojnë pragun e regjistrimit për TVSH. Pragu i regjistrimit për TVSH-në do të përcaktohet me VKM. Qartësisht në një seksion më vete janë përcaktuar rregullat dhe modalitetet për këtë kategori subjektesh që nga momenti i regjistrimit me TVSH, çregjistrimi nga TVSH, kalimi si tatimpagues me TVSH dhe e kundërta, qarkullimi, rregullat për kreditimin e TVSH-së, etj. Gjithashtu risi në këtë projekt janë edhe skemat e llogaritjes dhe pagesës së TVSH-së mbi marzhin për agjencitë turistike, mallrat e përdorura, arin për investim, etj.
Vendi i furnizimit, qartësohen përcaktimet
Vendi i furnizimit, në ligjin e ri, ka një përcaktim më të qartë veçanërisht për vendin e furnizimit të gazit natyror nëpërmjet rrjeteve të shpërndarjes. Gjithashtu përcaktime më të qarta ka për vendin e furnizimit të shërbimit, kur kryhet nga një person i tatueshëm për një person të tatueshëm jashtë Shqipërisë (biznes-biznes) dhe për vendin e furnizimit të shërbimit kur kryhet nga një person i tatueshëm për një person të patatueshëm, biznes–individ. Gjithashtu vendi i furnizimit ka përcaktime më të qarta për shërbimet mbi pasurinë e patundshme, transportin, aktivitetet kulturore, sportive, artistike, shërbimet e kateringut, shërbimet me internet ndaj personave të patatueshëm, individi etj. Ekspertët fiskalë shpjegojnë se, udhëzimet duhet të rregullojnë zbatimin e saktë të përcaktimeve të reja. Ndaj çdo vonesë në publikimin e tyre e bën më të ndërlikuar zbatimin e ligjit.
Veprimtaritë që përjashtohen nga TVSH
Përjashtimi nga TVSH i veprimtarive në favor të interesit të përgjithshëm vijon për shërbimin postar publik, shërbimin shëndetësor dhe barnat, furnizime nga OJF për qëllime kulturore, sportive, fetare, për kujdesin ndaj fëmijëve, të rinjve, të moshuarve etj., dhe shërbimin arsimor. Ligji i ri përjashton gjithashtu nga TVSH sigurimet, shërbimet financiare, pullat postare e të ngjashme, lojërat e fatit, ndërtesat, toka, qiradhënia, sigurimi dhe risigurimi i çdo lloji do të jetë i përjashtuar nga TVSH. Furnizime me TVSH zero për eksporte mallrash e shërbime ndërkombëtare e të ngjashme me eksportet, furnizimet për organizatat ndërkombëtare, diplomatët, NATO etj. Është hequr përjashtimi nga TVSH-ja për furnizimin e shërbimeve të shtypshkronjave për gazetat, reklamat, furnizimi i gazetave, i revistave dhe i librave të çdo lloji.
Përjashtimet që përfshihen në TVSH
Përjashtimet në import të makinerive dhe pajisjeve për kontrata investimi apo për përpunimin aktiv, agrobiznesin, subjektet e biznesit të vogël, që janë në ligjin aktual, janë hequr. Gjithashtu është aplikuar përjashtimi për furnizimin e hekurit dhe çimentos për ndërtimin e HEC-eve. Është hequr përjashtimi nga TVSH për furnizimet e shërbimeve të destinuara për realizimin e fazave të kërkimit të operacioneve hidrokarbure, të kryera nga kontraktorët ose nënkontraktohet që punojnë për realizimin e këtyre fazave.
Lehtësohet hyrja dhe dalja në regjimin e TVSH-së
Ligji i ri u mundëson bizneseve të vogla që nuk përmbushin kriterin e xhiros vjetore për t’u përfshirë në TVSH vullnetarisht, duke përfituar në këtë mënyrë edhe nga kreditimi i TVSH. Gjithashtu bizneset që aktualisht janë në skemë, nëse nuk e realizojnë xhiron vjetore që kanë kusht për t’u përfshirë në pagesën e tatimit, automatikisht mund të dalin nga skema.
E drejta e kreditimit zgjerohet
Ligji i ri i TVSH-së zgjeron të drejtën e kreditimit të TVSH në fushën e marrëdhënieve ndërkombëtare. Përveç për eksporte, transport ndërkombëtar, furnizime për diplomatë, organizmat ndërkombëtarë, NATO etj., lind e drejta edhe për shërbimet ndërkombëtare (kur kryhen në vend i japin personit të tatueshëm të drejtën të kreditohen, ndryshe nga ligji aktual, ku ato trajtohen si të përjashtuara pa të drejtë kreditimi të TVSH). Nuk do të cenohet kreditimi i TVSH, për daljet jashtë përdorimit të mallrave apo aktiveve. Nuk kërkohet përfaqësues tatimor në Shqipëri për personat jorezidentë, jo vetëm kur kanë regjistruar degë në Shqipëri, por edhe nëse shërbimi është përfituar nga një person i regjistruar në Shqipëri. Parashikohet mundësia e njohjes së kreditimit të TVSH kur tatimpaguesit kalojnë nga subjekte pa TVSH në subjekte me TVSH, dhe anasjelltas, duke pasur parasysh kriteret për mosdiskriminimin dhe privilegjimin e pamerituar. Gjithashtu janë përcaktuar kufizimet e së drejtës së zbritjes, të cilat aktualisht kanë të drejtën e zbritjes. Te kufizimet e së drejtës së zbritjes janë shtuar shpenzimet e luksit dhe të përfaqësimit përtej normës së lejuar për njohjen e tyre si shpenzime të zbritshme, sipas ligjit që trajton tatimin mbi fitimin. Mirëpo edhe kjo normë e re ligjore kërkon saktësimin me udhëzim të ministrit të Financave.
Faturimi, rritet vlera
Parashikohet që vlera maksimale e veprimeve të shitjeve për konsum (jo për qëllime biznesi), kur kërkohet të lëshohet fatura, të rritet mbi 40.000 lekë nga mbi 20.000 lekë që është tani. Gjithashtu në elementet e faturës integrohen konceptet e faturës elektronike, notë debiti, notë krediti. Rregullohet lëshimi i faturës për furnizimet e shërbimeve financiare të përjashtuara nga TVSH. Dokumentimi i tyre bëhet siç përcaktohet nga autoritetet që mbikëqyrin këto lloj veprimtarish në marrëveshje me autoritetin tatimor.
Rimbursimi me bazë risku
Për rimbursimin janë mbajtur të njëjtat dispozita si në ligjin aktual. Pra kushtet vazhdojnë të jenë të njëjta, 3 periudha të mbartura, 400.000 lekë dhe 30 ditë për eksportuesit dhe marrëveshjet ndërkombëtare dhe 60 ditë për tatimpaguesit e tjerë. Bazuar edhe në eksperiencën franceze, në këtë projektligj, është parashikuar se në rast se ka arsye të justifikueshme, Drejtori i Përgjithshëm i Tatimeve, mund ta shtyjë këtë afat edhe me 60 ditë.
Skema e re për bujqësinë
Ndryshim për t’u theksuar këtu është rritja e normës së kompensimit të fermerëve nga 6% në 20% dhe kodi i fermerit është shndërruar në numër identifikimi. Skema aktuale e kompensimit të fermerëve me normën prej 6% nuk ka arritur të prodhojë rezultatin e dëshirueshëm në sektorin bujqësor për arsye të mosinteresimit të grumbulluesve apo përpunuesve të produkteve bujqësore për të aplikuar këtë skemë. Sipas një analize të Ministrisë së Financave, mosinteresimi lidhet me faktin se këta grumbullues apo përpunues kreditojnë TVSH prej 6% në blerjet e produkteve bujqësore (lëndë të para për ta) dhe faturojnë me 20% produktet e tyre finale, pra TVSH e pagueshme në administratën tatimore është 14%. Kjo normë e lartë e TVSH-së së pagueshme mendohet të ketë shërbyer si argument për moslëshim fature me TVSH nga kjo kategori tatimpaguesish. Kjo konfirmohet edhe nga të dhënat e administratës tatimore, sipas të cilave rezulton se për vitin 2013, TVSH e pagueshme nga sektori bujqësor ka qenë vetëm 35 milionë lekë. Bazuar në propozimin e Ministrisë së Bujqësinë, në këtë projektligj norma e kompensimit është rritur nga 6 në 20%, pikërisht për të neutralizuar efektin joinkurajues të normës prej 6%, duke prodhuar një skemë që ka në konsideratë si fermerin, edhe grumbulluesin dhe përpunuesin e produkteve bujqësore. Norma e kompensimit prej 20% barazon dhe neutralizon TVSH e pagueshme për grumbulluesin ose përpunuesin, duke inkurajuar këtë të fundit të lëshojë faturë me TVSH. Kjo skemë rrit interesin e fermerit për të marrë faturën me TVSH nga shitësi, si dhe bën praktikë marrjen nga fermeri dhe monitorimin nga strukturat përgjegjëse të skemave të subvencionit në bujqësi, të cilat kanë si kusht faturën me TVSH. Kodi i fermerit është shndërruar në numër identifikimi, i cili lëshohet nga organi tatimor për fermerët, për të evidentuar dhe për të siguruar zbatimin e skemës së kompensimit të fermerëve, duke u dhënë mundësi fermerëve të kryejnë edhe vetë eksporte të produkteve të tyre.
Agjencitë turistike, tatimi i marzhit
Regjimi për agjentët e udhëtimit, i cili ka për objekt agjentin e udhëtimit që vepron si ndërmjetës në emrin e tij dhe kujdeset për të realizuar udhëtimin për klientët. Organizatori i udhëtimeve turistike konsiderohet si agjent udhëtimi. Sipas përcaktimit të ligjit të ri, vlera e tatueshme e furnizimit të shërbimit në rastin e kësaj skeme është vetëm marzhi i agjentit të udhëtimit, e cila konsiderohet si diferenca ndërmjet çmimit total që detyrohet të paguajë klienti dhe vlerës reale që detyrohet të paguajë agjenti i udhëtimit për furnizimet e mallrave dhe shërbimeve të faturuara nga persona të tjerë të tatueshëm, për veprimet e kryera në përfitim të drejtpërdrejtë të klientit.
Tatimi i regjimeve të veçanta
Regjim i veçantë do të zbatohet edhe për shitjen e mallrave të dorës së dytë, punëve artistike, artikujve të koleksionit dhe antikuare. Kështu, për regjimin e ankandeve, vlera e tatueshme, për furnizimin e mallrave nën këtë regjim përbëhet nga vlera totale që i faturohet blerësit ofertues më të mirë nga ana e organizatorit të shitjes me ankand, duke zvogëluar vlerat neto që organizatori i shitjes me ankand i ka paguar apo do t’i paguajë porositësit. Kjo vlerë përbëhet nga diferenca midis çmimit të shitjes në ankand të mallit dhe vlerës së komisionit që organizatori i shitjes në ankand ka marrë ose do të marrë prej porositësit mbi bazën e kontratës komisionere për shitjen.
Ligji i ri i TVSH, efekti pozitiv në të ardhura 9 mln USD
Pavarësisht se, qëllimi e ligjit të ri të TVSH nuk ka për të sjellë në mënyrë direkte të ardhura shtesë, e ka arritur këtë qëllim nëpërmjet kualifikimit në TVSH të disa përjashtimeve që njihen në ligjin aktual. Por ka edhe disa minuse që vijnë nga përjashtimet e reja. Furnizimi i shërbimeve të sigurimit të jo-jetës që aktualisht trajtohen me TVSh me shkallën prej 20%, në këtë projektligj trajtohen, si furnizime të përjashtuara, dhe efekti negativ është 500 milionë lekë. Ministria e Financave pret që ky efekt të neutralizohet me të ardhurat nga taksa e primit. Për shërbimet ndërkombëtare, të cilat aktualisht janë të përjashtuara, në projektligjin e ri janë me 0%. Kjo do të thotë se, u rimbursohet TVSH në blerje. Kjo masë e re krijon një efekt minus në buxhet në rreth 200 milionë lekë. Në ligjin ekzistues nuk lejohen shitjet nën kosto, nëse malli shitet nën kosto, biznesit i kërkohet që faturën me TVSH ta paguajë në çmim kosto. Nga ky përafrim pritet efekt negativ, por mbeten vlerësim dhe nuk ka shifra fundore për minuset që mund të krijohen në të ardhura. Por buxheti në vitin 2015 pritet të përfitojë të ardhura shtesë nga heqja e përjashtimit të sektorit të kërkimit të hidrokarbureve në masën 1 miliardë lekë. Heqja e përjashtimit nga TVSH e produkteve “hekur” dhe “çimento” për ndërtimin e HRC-ve të vogla sjell një efekt shtesë në buxhet prej 90 milionë lekësh. Heqja e përjashtimit nga TVSH-ja në import të makinerive dhe pajisjeve për kontrata investimi me vlerë mbi 50 milionë lekë apo të lidhura me investime në sektorin e përpunimit aktiv, agrobiznes, subjektet e biznesit të vogël në masën është llogaritur të ketë të ardhura shtesë 300 milionë lekë. Në bazë të të dhënave të administratës doganore, për vitin 2013, janë rreth 1.2 miliardë lekë përjashtim nga TVSH për këto makineri dhe pajisje. Duke marrë në konsideratë shtesat dhe minuset që sjell në të ardhura zbatimi i ligjit të ri, bilanci mbetet pozitiv me 900 milionë lekë më shumë në buxhetin e vitit 2015.
Gjokutaj, ligji i ri ul kostot e zbatimit
Eduart Gjokutaj, ekspert fiskal, thotë se ligji i ri i TVSH ul koston e përmbushjes vullnetare të zbatimit të ligjit nga tatimpaguesit. Aktualisht kosto është në nivelin deri 6% të TVSH-së së mbledhur. Sipas tij, ligji i ri administron TVSH nëpërmjet menaxhimit të riskut duke përdorur instrumentet e e-taxation dhe parimit one-stop-shop duke u dhënë bizneseve më tepër akses në sistemin e TVSH dhe një informacion më të madh për transaksionet. Ai shpjegon se, mekanizmat që do të krijohen nga ligji i ri, do të angazhohen në kohë reale ndaj mashtrimit të TVSH. Fuqia zbatuese e ligjit lidhet ngushtësisht me modelin e ri të vlerësimeve të transaksioneve sipas parimit të çmimit të tregut në vend të parimit aktual të vlerësimit të transaksionit për ta nxjerrë në çdo rast me fitim. Gjokutaj pohon se, ligji i ri eliminon taksimin e dyfishtë të TVSH-së për transaksionet midis bizneseve në Shqipëri dhe atyre të vendosura në çdo vend anëtar të BE-së (parimi i destinacionit). Por, mbi të gjitha, synon një administrim më të mirë fiskal në mbledhjen e tatimit, pasi fuqia zbatuese e ligjit lidhet ngushtësisht me modelin e ri të vlerësimeve të transaksioneve, sipas parimit të çmimit të tregut në vend të parimit aktual të vlerësimit të transaksionit për ta nxjerrë në çdo rast me fitim.
Projektudhëzimi
Ndonëse rregulloret përkatëse për funksionimin dhe zbatimin e ligjit të ri të TVSH ende nuk janë gati, “Monitor” disponon një draftudhëzim që është në proces diskutimi me grupet e interesit. Duke qenë se ky draft ende nuk është zyrtarizuar, ai praktikisht nuk është i lejueshëm për t’u aplikuar nga biznesi. Formulimi i këtij udhëzimi, i cili në vetvete është shumë voluminoz dhe teknik, duhet të ishte e azhurnuar te bizneset para se ligji të nisë zbatimin, pohojnë shoqatat e biznesit. Kryetari i Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë vë në dukje se pikërisht mungesa e akteve nënligjore mund të bëhet shkak për keqinterpretime dhe penalizime të padrejta ndaj bizneseve. Administratorët e bizneseve kanë pohuar se, kanë mungesë njohurish për koncepte të veçanta të projektligjit. Pasi për herë të parë përdoren nocione të tilla si “person i tatueshëm”. Gjithashtu ka përcaktime të reja për vendet e furnizimit dhe sidomos për procedurat që duhet të aplikohen në rastet e kreditimit, kompensimit të TVSH. Grupe të ndryshme interesi, të tilla si aktivitetet në arsim, agjencitë e udhëtimit, ankandet publike etj., përfshihen në procedura krejt të reja me projektligjin e ri. Kështu që udhëzimi përfundimtar konsiderohet jetik. Nga ana tjetër, bizneset që janë duke kryer furnizime me praktikën aktuale, janë të paqartë se çfarë do të ndodhë me këto furnizime që shtrijnë efektet edhe pas nisjes së zbatimit të ligjit të ri. Sipas projekt-udhëzimit të Ministrisë së Financave, transaksionet në fushën e zbatimit të TVSH janë transaksione të tatueshme me TVSH në Shqipëri. Këto transaksione mund të jenë të tatueshme me TVSH sipas shkallës së TVSH-së së aplikueshme sipas ligjit, ose të përjashtuara nga TVSH kur ligji përcakton përjashtimin. Draftudhëzimi përcakton se, tatohen me TVSH furnizimet e mallrave të kryera kundrejt pagesës nga një person i tatueshëm që vepron si i tillë, furnizimet e shërbimeve të kryera kundrejt pagesës nga një person i tatueshëm që vepron si i tillë dhe importet e mallrave. Drafti thotë se, një nga kriteret që duhet marrë parasysh për sa i përket zbatimit të TVSH-së është vendi ku kryhet transaksioni. Për të përcaktuar vendin e furnizimit, për pasojë vendin ku aplikohet TVSH-ja, duhen dalluar: vendi i furnizimit të mallrave dhe vendi i furnizimit të shërbimeve. Draftudhëzimi thotë se, furnizimet e mallrave ose shërbimeve, vendi i furnizimit të të cilave është në Shqipëri janë furnizime të tatueshme me TVSH sipas shkallës tatimore të TVSH-së në Republikën e Shqipërisë, përveçse, kur ky ligj në mënyrë eksplicite i ka përjashtuar nga TVSH. Ndërkohë nëse vendi i furnizimit nuk është në Shqipëri, atëherë furnizimi i mallit ose shërbimit nuk është objekt i aplikimit të TVSH-së në Shqipëri. Për furnizime të tilla nuk përmbushet kriteri i vendit të furnizimit.
Shembujt
Përjashtim nga TVSH, shërbimet financiare
Një bankë ka dhënë kredi, e cila nuk është shlyer. Banka kryen veprime për mbledhjen e borxhit të saj, duke bllokuar në llogarinë e klientit shumën e kredisë së pashlyer dhe një komision shtesë (e ngjashme me veprimtarisë përmbaruese). Komisioni që banka përfiton nga llogaria e klientit në këtë rast është pagesë për mbledhjen e borxhit, e cila është e tatueshme me TVSH.
Qiradhënia
P.sh., një spital i jep me qira një universiteti skanerin e instaluar dhe të vendosur në një ambient të caktuar, të nevojshëm për zhvillimin e praktikës mësimore të studentëve. Në këtë rast, qiradhënia e pajisjes së fiksuar në mënyrë të qëndrueshme për shkak edhe të instalimeve të nevojshme që duhen për përdorimin e tij, është e tatueshme me TVSH-në.
Importi
Më 12 janar 2015, personi i tatueshëm ka bërë një import një aktiv investimi me vlerë të tatueshme prej 1.000 000 lekë. Në deklaratën e periudhës tatimore 201501 ai deklaron vlerën 1.000.000 lekë në kutinë importe mallra investimi dhe TVSH përkatëse prej 200 000 lekë.
Më 25 shkurt 2015, dogana e rivlerëson në rritje vlerën e tatueshme nga 1.000.000 leke në shumën 2.000.000 lekë dhe i kërkon personit të tatueshëm të paguajë detyrimin shtesë. Pagesa për shtesën e TVSH-së prej 200.000 lekësh bëhet më 5 prill 2015. Kjo vlerë shtesë e dokumentuar me dokumentin përkatës doganor do të regjistrohet në librin e blerjes së muajit prill dhe do të deklarohet në deklaratën e kësaj periudhe.
Zbritja e TVSH
Një shoqëri që tregton karburant i njihet si e zbritshme dhe nuk aplikohen kufizime për TVSH në blerje të sasisë së karburantit të blerë për t’u tregtuar. Ndërkohë nëse në ndërmarrje furnizohen me karburant edhe makinat që ndërmarrja ka në dispozicion për qëllime të veprimtarisë së saj, ajo në këtë rast kryen një furnizim. Në rastin kur karburanti përdoret për furnizimin e autoveturave të shoqërisë sipas nenit 9 të ligjit, ky është një furnizim kundrejt pagesës dhe shoqëria do të paguajë TVSH dhe ndërkohë për këtë furnizim nuk mund të zbresë TVSH në blerje, pasi i kufizohet e drejta për të zbritur TVSH-në për shpenzimet e karburantit për autovetura, bazuar në nenin 74, pika 1/b të ligjit.
Në rastin kur shoqëria furnizon me karburant automjetet e veta të ndërmarrjes, jo autovetura (p.sh. makina transporti të karburantit), në këtë rast shoqëria kryen një vetëfurnizim për të cilin sillet si shitës dhe si blerës. Faturën në shitje do ta regjistrojë me vlerat përkatëse ndërkohë që në blerje, e drejta e zbritjes është pjesore, pasi i kufizohet bazuar në nenin 74. Pika 1/a/ii, sipas së cilës e drejta e zbritjes së TVSH-së së vetëfurnizimit të karburantit i lind aq sa normativa e përcaktuar për veprimtarinë që kryen, në raport me qarkullimin e kryer. Meqenëse veprimtaria e shoqërisë kategorizohet si tregti, atëherë normativa e zbritjes së TVSH-së së karburantit është 3% e qarkullimit. Deri në këtë vlerë, i lejohet zbritja e TVSH-së.
Rastet kur fatura lëshohet nga blerësi
Një shoqëri e lojërave të fatit në televizion i shet biletat e lojërave nëpërmjet ndërmjetësve të saj me të cilët ka lidhur një marrëveshje. Është rënë dakord që ndërmjetësi të përfitojë 10% komision (përfshirë TVSH-në) të vlerës totale të biletave të shitura. Ndërmjetësi është person i tatueshëm i regjistruar për TVSH-në. Në fund të muajit, ndërmjetësi ka realizuar shitje të biletave në vlerë 100.000 lekë.
Komisioni që duhet të përfitojë ndërmjetësi është 10% x 100.000 = 10.000 lekë (përfshirë TVSH-në. Shoqëria e lojërave lëshon një faturë ku si shitës është ndërmjetësi dhe blerësi është vetë ajo. Në faturë llogarit përkatësisht:
Vlera e tatueshme 10.000/1.2 =8.333 lekë X 20% = 1667 lekë TVSH për t’u paguar.
Shoqëria i paguan ndërmjetësit në llogari bankare vetëm vlerën 8.333 lekë dhe i mban vlerën 1.667 lekë për ta paguar me deklaratën e TVSH-së për llogari dhe në emër të ndërmjetësit
Qarkullimi
Shembull
Një person i tatueshëm është regjistruar në QKR për të kryer veprimtari ekonomike si tregtar mallrash industriale. Personi i tatueshëm në fillim të aktivitetit të tij 1 janar 20xx, ka deklaruar qarkullim të pritshëm në vlerën 4.000.000 lekë. Kështu subjekti sipas nenit 117 të ligjit, është në kushtet e zbatimit të regjimit të bizneseve të vogla. Gjatë vitit kalendarik në fjalë, personi ka realizuar transaksionet si më poshtë:
Sipas nenit 121 të ligjit, vetëm për qëllime të TVSH-së, referuar treguesve të mësipërm, qarkullimi që do të merret parasysh si kriter krahasimi me kufirin minimal të regjistrimit për TVSH-në (p.sh. 5.000.000 lekë), për këtë person të tatueshëm është 3.800.000 lekë, dhe jo vlera 5.150.000 e cila është e ardhura faktike e shoqërisë për vitin kalendarik në fjalë. Kështu për sa kohë personi i tatueshëm ka një qarkullim më të ulët se kufiri minimal i regjistrimit në TVSH, ai do të vazhdojë të zbatojë regjimin e bizneseve të vogla për furnizimet e mallrave dhe shërbimeve që kryen.
Fermerët
Një fermer vreshtar i identifikuar si individi A.B., që kryen veprimtarinë si prodhues bujqësor në vreshtari, duke kultivuar (prodhuar) rrush, i shet rrushin shoqërisë X, një përpunuesi dhe prodhuesi verërash i regjistruar si person i tatueshëm për TVSH-në. Vlera e mallit të shitur nga fermeri A.B. për shoqërinë X është 30.000 lekë. Pra shoqëria X i detyrohet fermerit A.B. për vlerën 30.000 lekë.
Fermeri A.B. për të përfituar nga skema e kompensimit duhet të regjistrohet në drejtorinë rajonale tatimore për t’u pajisur me NIPT brenda dy ditësh pune. Drejtoria rajonale tatimore pajis me certifikatë NIPT-i fermerin, duke shënuar si emër “Fermeri A.B.” dhe NIPT-in që gjeneron sistemi.
Ndërkohë, përpunuesi i rrushit, shoqëria X, përpara se të lëshojë faturën e parë në emër të fermerit, duhet të njoftojë drejtorinë rajonale tatimore përkatëse që është aplikues i skemës së kompensimit të fermerit, duke i bashkëngjitur dhe marrëveshjen me fermerin. Personi i tatueshëm, në momentin që ka marrë furnizimin prej fermerit, përpilon faturën tatimore të shitjes me TVSH. Në të dhënat identifikuese, personi përgjegjës i blerësit që plotëson faturën në të dhënat e shitësit shënon emrin e fermerit sipas regjistrimit përkatës “Fermeri A.B.”; NIPT dhe të gjitha të dhënat e kërkuara sipas formatit të faturës.
Për sa i përket furnizimit në rubrikën përkatëse të faturës shënohen përkatësisht të dhënat e kërkuara mbi përshkrimin e mallit, njësinë dhe sasinë, çmimin për njësi, etj. Sipas shembullit ku vlera e furnizimit është 30.000 lekë, pra kjo është vlera që blerësi person i tatueshëm do t’i paguajë shitësit fermer, në faturë në vlerën e tatueshme do të shënohet vlera 25.000 lekë, në kutinë e TVSH-së do të llogaritet norma e kompensimit 20% e vlerës së tatueshme, pra 25.000 lekë x 20% = 5.000 lekë dhe vlera totale e furnizimit 30.000 lekë. Në faturë duhet të shkruhet dukshëm “Vetëfaturim i TVSH-së sipas regjimit për kompensim të fermerit”. Nëse fatura nuk ka këtë shënim, personit të tatueshëm X nuk i lejohet të zbresë TVSH-në e faturës. Fatura origjinale do të mbahet nga blerësi i produkteve dhe fermerit i jepet kopja e dytë e faturës.
Fusha e zbatimit
Shembull 1: Shërbimet e bëra nga një organizatë jofitimprurëse në dobi të komunitetit, shërbime të cilat mbulohen nga donacionet dhe jo nga pagesat që kryejnë ata që përfitojnë shërbimin, nuk përfshihen në fushën e zbatimit, pasi nuk janë shërbime të individualizuara.
Shembull 2: Kuota e anëtarësimit në një shoqatë prej 1000 lekësh që paguhet nga anëtarët. Kjo shumë nuk përkon me atë që presin anëtarët nga kjo shoqatë në këmbim, pra kuota e anëtarësimit nuk përfshihet në fushën e zbatimit të TVSH-së
Furnizimet e tatueshme
Një person i tatueshëm supermarket furnizon mallra ushqimorë. Në fund të vitit u shpërndan dhuratë punonjësve të supermarketit nga një shportë mallrash me vlerë 7.000 lekë për festat e fundvitit. Ky person i tatueshëm kryen furnizime të tatueshme sipas natyrës, pasi ai furnizon mallra ushqimorë të tatueshëm me TVSH. Ndërkohë mallrat që shpërndan si dhuratë për punonjësit, për qëllime të TVSH-së, konsiderohen si furnizim kundrejt pagesës dhe si të tilla konsiderohen transaksion i tatueshëm sepse ligji e përcakton të tillë.
Vetëfurnizimi
Një person i tatueshëm ndërton vetë një ndërtesë (magazinë) për ta përdorur për veprimtarinë tij të tatueshme. Përgjatë procesit të ndërtimit, ai deklaron si të zbritshme materialet e blera për ndërtimin dhe situacionin e punimeve të kryera për çdo muaj. Për vlerën e situacioneve llogarit dhe paguan TVSH. Personi i tatueshëm do ta përdorë vetë ndërtesën për veprimtarinë e tij të tatueshme. Në këtë mënyrë, ky person bën vetëfurnizim të punimeve të kryera për ndërtimin e ndërtesës për t’u përdorur për realizimin e operacioneve që i nënshtrohen TVSH. Një vetëfurnizim i tillë duhet të jetë objekt i TVSH-së.
Vetëfurnizimi aplikohet vetëm në rastin kur kemi të bëjmë me një furnizim të tatueshëm dhe për qëllime përdorimi të veprimtarisë së tatueshme.
Furnizimi i mallrave kundrejt pagesës
Shembull: Një shoqëri, e cila tregton karburant, për nevoja të mjeteve të ndërmarrjes së vet, kësaj shoqërie i nevojiten 500 litra karburant gazoil në një muaj për t’i përdorur për autoveturat e shoqërisë që ka në dispozicion. Sasia e karburantit të përdorur prej 500 litrash gjatë një periudhe tatimore për nevojat e autoveturave të shoqërisë do të trajtohet si furnizim kundrejt pagesës i tatueshëm me TVSH, për sa kohë e drejta e zbritjes së TVSH-së mbi karburantin e përdorur për autoveturat, është objekt kufizimi sipas ligjit.
Dhënia në përdorim e aktiveve të veprimtarisë
Në momentin e lidhjes së kontratës për marrjen e një shërbimi telefonie furnizuesi i shërbimit, i cili bën të mundur krijimin e infrastrukturës për kapjen e sinjalit prej përfituesit të shërbimit, në mënyrë që të garantojë që klienti i tij nuk e tjetërson kontratën për një periudhë të caktuar kohore (p.sh. një vit), i mban atij një garanci në vlerë të përcaktuar në kontratë. Vlera e kësaj garancie konsiderohet si pagesë e bërë në funksion të realizimit të shërbimit dhe, si e tillë, konsiderohet element i vlerës së tatueshme të furnizimit.
Ndërmjetës që veprojnë për llogari të një personi tjetër
Shembull: Një njësi shitje, e vendosur në një qendër tregtare, ka nevojë për shërbimin e pastrimit, pra ka nevojë të blejë shërbimin e pastrimit. Ajo kontakton me zyrën e administrimit të qendrës tregtare, e cila në rolin e ndërmjetësit për llogari të njësisë së shitjes, por në emër të vet, kontrakton një furnizues të shërbimeve të pastrimit dhe ia shet këtë shërbim njësisë për llogari të së cilës ndërmjetësoi. Zyra e administrimit të qendrës tregtare blen furnizimin e shërbimit të pastrimit dhe ia rishet këtë shërbim njësisë tregtare. Pra zyra e administrimit nuk i ka pajisjet dhe mundësinë që ta kryejë vetë pastrimin, por sillet sikur e kryen vetë.
Modalitetet e TVSH-së në ndërtim
Përkatësisht, në rastin e një investimi p.sh. një kinema, ose një qendër tregtare, kur kemi vetëfurnizim të objektit, duhet të jetë paracaktuar dhe të shprehet qartë në lejen e ndërtimit të objektit që, objekti në tërësi, ose një pjesë e tij, duke përcaktuar sipërfaqen përkatëse, do të përdoret nga shoqëria ndërtuese ose investitorë (sipas rastit), duke përcaktuar edhe veprimtarinë për të cilën do të përdoret sipërfaqja e ndërtuar. Ky kusht do të bëjë më të qartë dhe të besueshëm llojin dhe qëllimin e përdorimit të objektit të vetëfurnizuar për të cilin është zbritur TVSH-ja. Barra e provës për të provuar dhe për të plotësuar çdo kërkesë si më sipër është e personit të tatueshëm.
Transferimi i aktivitetit
Një veprimtari ekonomike ka plotësuar kushtet për t’u transferuar. Pjesë e aseteve është edhe një pajisje (makineri prodhimi). Makineria është blerë nga personi i tatueshëm A (transferuesi) më janar 2013. Personi i tatueshëm A në prill 2015 transferon veprimtarinë ekonomike te personi i tatueshëm B marrës i transferimit, i cili do të vazhdojë të kryejë veprimtarinë ekonomike si personi i tatueshëm A. Personi i tatueshëm B (marrësi i transferimit) në tetor 2016 mbyll veprimtarinë ekonomike. Pajisja nuk është shitur përgjatë procesit të likuidimit.
Personi i tatueshëm B duhet të rregullojë TVSH-në e zbritshme të pajisjes në momentin e mbylljes së veprimtarisë ekonomike. Afati 5-vjeçar i rregullimit të TVSH-së së zbritshme do të fillojë nga data e blerjes së aktivit te personi i tatueshëm A në janar 2013 dhe jo nga data e transferimit të veprimtarisë te personi i tatueshëm B, prill 2015. Kështu janar 2013 deri më tetor 2016, për qëllime të këtij rregulli, konsiderohen 4 vjet. Rregullimi i TVSH-së së zbritshme nga B për këtë pajisje do të bëhet për ¼ e TVSH-së që ka qenë zbritur për aktivin në momentin e blerjes së tij sipas faturave përgatesë tatimore.
Vendi i furnizimit të shërbimeve kundrejt një personi të tatueshëm
Shembull (marrësi i shërbimit është një person i tatueshëm në Shqipëri):
A, person i tatueshëm, i identifikuar për TVSH-në në Francë, i kryen një shërbim konsulence juridike mbi legjislacionin në Francë një personi të tatueshëm B, që ka vendndodhjen e qëndrueshme në Shqipëri. Vlera e shërbimit të kryer është 1000 euro. Bazuar në nenin 24, pika 1 të ligjit, vendi i furnizimit të këtij shërbimi është në Shqipëri në vendin ku marrësi B i shërbimit një person i tatueshëm ka vendndodhjen.
B, për vlerën e shërbimit të marrë sipas faturës, lëshon një faturë tatimore në të cilën sillet sikur e ka kryer vetë shërbimin për vete, në mënyrë që të bëjë të mundur të ngarkojë shërbimin e marrë me TVSH në Shqipëri prej 20%. Vlera e transaksionit llogaritet e konvertuar në monedhën shqiptare me kursin e ditës kur fatura lëshohet. P.sh., 1000 euro = 140.000 lekë x 20% = 28.000 lekë është vlera e TVSH-së. Kjo faturë regjistrohet njëkohësisht në librin e blerjes dhe atë të shitjes së personit të tatueshëm. Në faturë duhet të shkruhet “Autongarkesë e TVSH-së- reverse charge”.
Vendi i furnizimit të shërbimeve të realizuara nga ndërmjetësit
Shembull: Një ndërmjetës nga Kosova vepron në emër dhe për llogari të zonjës me iniciale A.B që banon në Maqedoni, te një transportues person i tatueshëm në Shqipëri, për realizimin e transportit të mallrave të apartamentit të zonjës A.B. nga apartamenti i saj në Vlorë te të afërmit e saj në Maqedoni. Vendi i furnizimit të shërbimit të transportit të mallrave që realizohet nga transportuesi, sipas nenit 28, pika a) është në Shqipëri në funksion të distancës së përshkuar. Shërbimi i ndërmjetësimit është gjithashtu i tatueshëm në Shqipëri, në të njëjtin proporcion.
Vendi i furnizimit të shërbimeve që lidhen me një pasuri të paluajtshme
Shembull 1 : Shërbimi i konsulencës për zbatimin e një skeme për pagimin e tatimit dhe që ka si qëllim blerjen e një malli të paluajtshëm, nuk konsiderohet i lidhur me pasurinë e paluajtshme dhe, për pasojë, nuk është i tatueshëm në vendin ku ndodhet malli i paluajtshëm, për të cilin është parashikuar blerja.
Shembull 2: Një person i tatueshëm në Shqipëri kryen një furnizim shërbimi vlerësim të një pasurie të paluajtshme, që është e vendosur në Kosovë. Pasuria e paluajtshme nuk ndodhet në Shqipëri, kështu që vendi i furnizimit të këtij shërbimi nuk është në Shqipëri. Personi i tatueshëm në Shqipëri nuk do të llogarisë TVSH në faturën e lëshuar për personin e tatueshëm në Kosovë për shërbimin e vlerësimit të pasurisë së paluajtshme. Ky person, që të justifikojë mosllogaritjen e tatimit, në çdo rast duhet të provojë dhe dokumentojë që shërbimi është kryer në Kosovë për një pasuri të vendosur atje.
Shembull 3: Një person i tatueshëm në Maqedoni i kërkon një agjencie imobiliare në Kosovë të ndërmjetësojë për marrjen me qira të një ndërtese për qëllime të një panairi në Shqipëri. Agjencia imobiliare në Kosovë i lëshon faturë shoqërisë në Maqedoni për shërbimin e ndërmjetësimit për qiramarrjen e ndërtesës në Shqipëri. Vendi i furnizimit të shërbimit për sa ka të bëjë me qiradhënien e një ndërtese pasuri e paluajtshme në Shqipëri është në Shqipëri kështu që Agjencia Imobiliare në Kosovë duhet të caktojë një përfaqësues tatimor në Shqipëri për të paguar TVSH-në për shërbimin në Shqipëri.
Shembull 4: Një shoqëri e vendosur në Greqi i kryen shërbimin e mirëmbajtjes së një pasurie të paluajtshme një personi të tatueshëm, shoqëri e vendosur në Shqipëri. Vendi i furnizimit të këtij shërbimi është në Shqipëri në vendin ku ndodhet pasuria e paluajtshme dhe vendi i tatimit është në Shqipëri. TVSH do të paguhet në Shqipëri nëpërmjet autongarkesës së TVSH-së, (reverse-charge) nga marrësi i shërbimit personi i tatueshëm në Shqipëri.
Shembull 5: Një person i tatueshëm A në Gjermani, i kontraktuar nga një person i tatueshëm B, i vendosur në Francë, i kryen këtij të fundit një shërbim projektimi mbi ndërtimin e një qendre sportive në Shqipëri. Personi i tatueshëm B është kontraktuar për kryerjen e këtij shërbimi nga Federata Shqiptare e lojërave me dorë.
Personi i tatueshëm B në Francë, pasi merr shërbimin prej shoqërisë gjermane A, ia faturon atë Federatës Shqiptare të Futbollit. Shërbimi i kryer është projektimi i qendrës sportive në Tiranë.
Vendi i furnizimit të këtij shërbimi, që ka lidhje me pasurinë e paluajtshme në Shqipëri, është në Shqipëri. Kështu Shoqëria Gjermane kërkohet të emërojë një përfaqësues tatimor në Shqipëri dhe të paguajë TVSH-në në Shqipëri. Shoqëria franceze gjithashtu emëron një përfaqësues tatimor në Shqipëri dhe paguan TVSH në Shqipëri për shërbimin që i furnizon federatës shqiptare. Në mungesë të emërimit të një përfaqësuesi tatimor përgjegjës për të paguar TVSH-në në Shqipëri është federata shqiptare e lojërave me dorë.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.