Javen e kaluar bota, sidomos ajo financiare, u trondit prej lajmit te paimagjinueshem qe vinte prej Bankes Societe Generale. 7.1 miliard dollare amerikane te humbura ne banken e dyte ne France, banken qe prej kohesh i joshte klientet me sloganin “Black, red and rising” (“Kuq e zi ne ngritje”). Fajtori i deklaruar deri me tash eshte nje 31 vjeçar punonjes i bankes qe kryente veprime ne tregun e kontratave te se ardhmes (futures). Duke vepruar i vetem ai deklarohet se e mashtroi keqas banken. Nje nga mashtrimet me te medha te historise, deklaruan mediat. “Fajtori” u pushua; e gjithe linja e shefave te tij po ashtu u largua nga banka. Edhe drejtuesi ekzekutiv dha doreheqje e cila nuk u pranua. Te gjithe nxituan te thone se “fajtori” veproi i vetem dhe nderkaq policia ka bastisur banesen e tij dhe zyrat e bankes per te vijuar me hetimet. Dhe ku ndodhi kjo, pikerisht ne banken qe mbahej si krenaria e sistemit bankar francez per teknikat e investimit, te tregtimit dhe te administrimit te rrezikut dhe po ashtu edhe te kontrollit te rrezikut. Si u gjet mashtrimir Thjesht ne nje fundjave si pasoje e renies se konsiderueshme te tregjeve nderkombetare, renie e cila po vijon pas veshtiresive te krijuara si pasoje e problemeve ne tregun e huave dhene per klientet me rrezik te larte ne SHBA.

Societe Generale nuk eshte aq e panjohur per shqiptaret, jo per faktin se eshte nje banke e madhe europiane, por per faktin se pak muaj me pare bleu nje prej bankave shqiptare me kapital privat vendas. Me te drejte kjo hyrje ne tregun bankar shqiptar u pershendet per te pakten dy arsye: Se pari, tregon se sistemi bankar shqiptar po shfaq cilesi interesante dhe terheqese per banka qe jane lojtare te medha ne tregjet nderkombetare. Se dyti, vleresohet se prania ne Shqiperi e bankave nderkombetare apo europiane qe jane te medha dhe te degjuara kontribuon ne zhvillimin e shpejte te industrise bankare dhe ne qendrueshmerine e tij.

Por ngjarjet e fundit ne tregjet nderkombetare me krizen ne tregun e huave me rrezik, veshtiresite e likuiditetit qe manifestuan tregjet dhe humbjet qofte edhe nga mashtrimi qe po pesojne bankat e medha, duhet t’i vene ne mendime autoritetet rregullatore shqiptare. Eshte koha qe te mendohet me seriozisht dhe te çliruar nga euforia e “bankave me emer” per arkitekturen financiare ne tregun shqiptar. Eshte e qarte qe bankat e medha siç sjellin qendrueshmeri, po aq shpejt mund te sjellin edhe krize si pasoje e ekspozimit ndaj rreziqeve ne vendet e tyre apo tregjet nderkombetare. Tronditjet e tyre edhe nese duket se jane larg Shqiperise, perseri kane efekte qofte edhe anesore per ekonomine shqiptare. Megjithese me integrim relativisht te ulet, tregu bankar shqiptar dhe ai financiar ne teresi nuk i shpeton dot me krizave dhe veshtiresive nderkombetare. Me e pakta qe mund te ndodhe ne rastin konkret eshte zgjatja e periudhes pasive te Bankes Societe Generale ne tregun shqiptar, deri sa te sqarohet se çdo te ngjase me tej me memen e saj ne France.

Pra eshte mese e qarte qe per ekonomi te vogel dhe te brishte, me pak mundesi absorbimi te krizave nuk mjaftojne vetem emrat e medhenj per te siguruar stabilitetin. Arkitektura financiare duhet te kete nje kombinim me optimal midis te medhenjsh dhe te vegjlish, midis kapitalit te huaj dhe atij vendas , qe te sigurohet konkurrence dhe njekohesisht te kete edhe elementet e izolimit te problemeve, ne rast se ato ndodhin. Deri me sot nuk na ka munguar fati dhe sistemi bankar shqiptar nuk ka shfaqur probleme serioze. Edhe ne krizen e piramidave ne nje fare kuptimi ishim me fat pasi nuk u prek sistemi bankar. Prandaj sfida per te ardhmen qendron pikerisht ne pergatitjen e aftesive per te perballuar krizat e sistemit bankar. Dhe per kete duhet menduar qe sot ne kohe “paqeje”. Ketu do te kuptohet aftesia e vertete e autoriteteve rregullatore financiare shqiptare.