Paradoksi i moratoriumit të ndërtimeve
Vendimi i qeverisë për të ndalur ndërtimet e reja në të gjithë Shqipërinë, ngado që ta rrotullosh, të përshfaq vetëm paradokse. Paradokse ca të mëdha e ca të vogla që, në rastin më të mirë, duken qesharake për mënyrën sesi qeveria pretendon të rregullojë një problem, që nuk duhet fshehur, ai ekziston dhe në rastin më të keq, të çon drejt qëllimeve të tjera që rrinë të padukshme, pas pretekstit të kontrollit mbi territorin.
Kjo qeveri nuk do të ishte ajo që duhej të merrte një vendim të tillë për një arsye morale dhe konsekuence politike. Socialistët në opozitë, për tetë vitet e kaluara, ishin kundër moratoriumit të mjeteve të lundrimit, që është i ngjashëm me moratoriumin e ndërtimeve për shkak të motiveve të njëjta: se paaftësia e institucioneve për të pasur kontroll nuk mund të viktimizojë një sipërmarrje, çka në fakt është edhe themeli i një ekonomie të lirë tregu. Nejse, nuk ia vlen të ndalesh shumë në këtë argument, pasi bjerrja e bazës morale të qeverisë në këtë vendim është çështja e saj.
Shqetësimi është se ky vendim i kalon caqet e një formacioni politik, duke prekur ndjeshëm të gjithë ne të tjerët me paradokset që ka pjellë, e këtu nuk qeshet, por duhet menduar thellë.
Ndalimi i ndërtimeve të reja prek të gjithë zinxhirin e sipërmarrjes shqiptare të lidhur me këtë sektor, që nga prodhimi e tregtimi i lëndëve të para për materiale ndërtimi, industritë e tjera si prodhimi i dyerve, dritareve, prodhimeve elektrike e hidraulike etj. Kur pritej që këtij sektori të dërrmuar nga kriza financiare e të futur keq në zinxhirin e borxheve t’i jepej frymëmarrje, ndodh e kundërta.
Së dyti, preken ndjeshëm deri në zgrip të familjes të ardhurat. Mjaft hekurpunues, muratorë, shtrues pllakash, punëtorë krahu, elektricistë që marrin porosi e kryejnë shërbime ndaj kompanive të ndërtimit e kanë të sigurt që të paktën për një vit nuk mund të kenë punë shtesë dhe familjet e tyre tashmë janë të rrezikuara në varfërinë e tyre.
Këto dy çështje janë më delikate, pasi dëmi i krijuar nuk mund të rikuperohet lehtë, pasi të dyja këto kategori si biznesi, veçanërisht ai i vogël/i mesëm i përfshirë në zinxhirin e ndërtimit ashtu edhe individët, nuk kanë luksin e kursimeve afatgjatë siç mund ta kenë, le të themi banka, që edhe ato preken nga rreziku i mosdhënies së kredive të reja, duke bërë që efekti negativ të jetë më afatgjatë.
Është edhe një aspekt tjetër që paradoksalisht vendimi i qeverisë prek individët. Ai lidhet me të drejtën për të zgjidhur i lirë. Ndalimi i ndërtimeve të reja do të thotë minimalisht 50 mijë çifte të reja që krijohen çdo vit në Shqipëri, ta kenë të kufizuara zgjedhjen e blerjes së një apartamenti të ri. Me këtë moratorium do të blejnë atë që u dikton qeveria. Ata nuk mund ta kenë ndërkohë as të drejtën të refuzojnë një banesë nëse ajo nuk plotëson kriteret dhe më e rënda, në shumë raste, nuk të japin as pronësinë (hipotekën). Dhe të tilla në Tiranë e të gjithë Shqipërinë ka plot. Kjo gjendje e provokuar prej moratoriumit potencialisht provokon edhe rritje çmimi dhe fut ekonominë në qerthuj të gabuar.
Por paradoksi i vendimit i kalon edhe caqet ekonomike e tenton të duket diskret për qëllimet. Qeveria e limiton vendimin deri në fund të zgjedhjeve të vitit të ardhshëm. Por a mundet që brenda një viti të arrihet kontrolli i dëshiruar mbi territorin, kur për shumë vite e vite nuk është mundur të realizohet diçka e tillë. Kush siguron se pas zgjedhjeve nuk do të përsëritet e njëjta situatë, edhe pse ata që do të vijnë nuk do të kryejnë të njëjtat “gabime”. S’besojmë se Kryeministri Rama apo çdo ministër vullnetmirë i qeverisë të këtë kohën të shkojë e të kontrollojë me sytë e tij çdo ndërtim që do të bëhet këtej e tutje?! Po, në fund të fundit, pse qeveria ka kaq shumë besim se formacioni politik i saj i majtë do të fitojë edhe lokalet e me këtë pretekst vatha e majtë do t’i bindet të parit. Të dhënat tregojnë se rreth 50% e lejeve në të gjithë Shqipërisë jepen për ndërtim në Tiranë. A është kjo në fakt një betejë politike për drejtimin e kryeqytetit që socialistët mendojnë se ia kanë vjedhur dhe kërkojnë t’ju kthejnë demokratët të njëjtën monedhë, duke menduar çmendurisht se vetëm ata dinë t’i bëjnë punët mirë në këtë vend? Ka një fakt tjetër që të bën të dyshosh. Asnjë nga ndërtuesit, nominalisht apo përmes shoqatave, nuk kundërshtuan. A thua ata nuk e kanë pasur aksesin në media e që nuk i kemi dëgjuar. Një vendim që i penalizon çuditërisht i ka çuar drejt të pranuarit në heshtje. Ç’ka të bën të mendosh se të dyja duhet të kenë një përftim më afatgjatë. E vetmja që ka kundërshtuar është Bashkia e Tiranës. Ndoshta nuk është kështu, por paradoksi i moratoriumit ka çuar drejt një deduksioni tjetër. Fituesit janë, kërkohet viktima. Deri tani, ne po shkojmë të vetëm qytetarin, atë që kërkon të punojë e të ndërtojë jetën.