Makro apo mikro: Çfarë ekonomie do të konsumojmë?
Ekonomia shqiptare po i ngjet një portokalli melëkurë tëshndritshme në dukje, por brenda e saj, edhe pse e plotë në formë,është e thatë, pa lëng. Kjo tharje e ekonomisë po vjen nga mungesa e dukshme e likuiditetit në ekonominë reale.
‘Monitor’ ekskluzivisht në këtë numër vëren një faktshumë tronditës. Shumë biznese të mëdha shqiptare e emra të njohur të tregut janë zhytur në borxhe që kanë kaluar kufijtë e të administrueshmes dhe po shkojnë drejt risqeve të larta të falimentit. Borxhi është bërë zinxhir sa nga njëri biznes në tjetrin, sa nga njëri sektor në tjetrin. Pesha e borxhit po teton t’i rrëmbejë me vete shumicën e bizneseve dhe pak prej tyre po mbajnë gjallë jo vetëm veten, por duken edhe si shansi i fundit i së gjithë ekonomisë.
Duke evidentuarborxhin e biznesit në raport me kapitalin e aksioneve, shkaqet që vëren janë të natyrave të ndryshme. Ato rrjedhin si nga pasojat e përgjithshme të krizës sëEurozonës, singa hapësirat ligjore që krijohen kursipërmarrësit e kanë më tëfavorshme të shtojnë investimin në biznes jo si shtesë kapitali, por si detyrim ndaj kompanisë, si nga shkalla e lartë e ekonomisë informaleashtu edhe nga shkaqe të lidhen mecilësinë e menaxhimit të bonuseve nga vetë sipërmarrësit.
Shkaqet kanë rëndësinë e tyre, por jo në këto moment aq saka rëndësi statusi i sipërmarrjes nëShqipëri. Ndaj theksuam që në krye të këtyre radhëve se ekonomia reale po i ngjet një kokërrportokallime vetëm lëkurën në dukje, që tregon se stabiliteti makroekonomik (pra lëkura) është i rëndësishëm kur luan rolin e një mjedisi që duhet për të ndihmuar dhe për të zhvilluar në siguri bizneset, dhe jo një qëllim në vetvete. Megjithëse Shqipëria ka një borxh të lartë, deficiti tregtar me luhatje, ka një kurs këmbimi të qëndrueshëm dhe rritje ekonomike ndonëse të vogël, si dhe përpjekje për ta miradministruar borxhin, kjo duket se nuk ështëe mjaftueshme. Sepse kopertinamakroekonomike nuk po ndihmon ekonominëreale, atë mikro(thelat e portokallit).
Biznesi shqiptar sot është në situatë të tillë që për të shlyer një borxh tëvjetër merr një borxh të ri?!! A nuk është ky instrument vrasës edhe për makroekonominë dhe çdo qeverisje. Pra problemiështë i njëjtë, po kaq i madh, por ndërsa për financat e shtetit ka një debat të nxehtë institucional e politik,madje dhe kushte të forta për t’i shëndoshur ato, kushte të tilla sa shpeshherë po ihyjnë në hak edhe sipërmarrjes, nuk ka një gjë të tillë për biznesin. Kur duhet tëishte e kundërta, sepse shëndoshja e biznesit prodhon edhe stabilitetinmakroekonomik por jo domosdoshmërisht ndodh e kundërta. Shqipëria po e vërteton këtë. Megjithatë të dalim jashtëkufijve të territorit e t’i referohemi dy fqinjëve tanë tipikë, Italisë dhe Greqisë. Ndonëse Italia ka të njëjtin problem të madh me deficitin dhe borxhin publik, në përgjithësi me financat publike të ngjashme me atë tëGreqisë, nuk pësoi fatin e Greqisë. Ekspertët vlerësojnë se Italinëpo e mban larg greminës, aftësia prodhuese dhe konkurruese e bizneseve italiane krahasuar me ato greke. Ky konkluzionështë i vlefshëm edhe për Shqipërinë. Sepse zhytja në borxhe e bizneseve përmes rrugëve formale dhe informale do të përkeqësonte situatën e tyre financiare, por do të edhe rëndonte risqet sociale nga njëra anë por, nga ana tjetër, do të pengonte zhvillimin eqëndrueshëm, përmes rritjes së aftësisë konkurruese në të ardhmenpër pasojë,edhe qëndrueshmëriafinanciare publike nuk do tëishte e garantuar. Sigurisht për të gjetur një rrugëzgjidhje,Shqipëria nuk kapse zgjedh mesShilës dhe Garibdës (Italisë dhe Greqisë) por ama duhet të mësoj se çfarëndodh prej tyre. Qeveria e sotme ende nuk e ka kuptuar se çfarë ekonomie do tëkonsumojë. Portokalli i shndritshëm vetëm nga jashtëështë vetëm njëprodukt vitrine por që dhe ai nuk konsumohet.