Doktori pacient!
Biznesi thotë se është i lodhur dhe ka arsye për ta besuar atë. Këtë numër, revista “Monitor”, përmes analizës së treguesve të vitit të kaluar dhe intervistave të drejtpërdrejta me aktorët më të rëndësishëm, vëren se në hyrje të këtij viti ka më shumë paqartësi së çfarë do të ndodhë, pasi ka shumë barriera të larta, që nuk e lejojnë të shikojë më larg dhe nuk janë krijuar prej tij. Investimet private do të jenë në rang të ulët në numër. Ndoshta mund të ketë volum kapital, por ky është lidhur me dy-tre ngjarje, siç është ndërtimi i TAP, por kjo nuk prek gjithë gamën e biznesit vendas dhe nuk garanton as punësim si në numër edhe në shpërndarje gjeografike. Një arsye e fortë lidhet me qasjen agresive që qeveria pati ndaj biznesit për të evidentuar informalitetin dhe luhatjet e shpeshta të taksave gjatë vitit që kaluam. Rënia e çmimeve në tregjet ndërkombëtare, me shumë siguri, do të ndikojë fort edhe xhiron e industrisë nxjerrëse në Shqipëri, ndërkohë që ajo përpunuese prej kohësh nuk është në gjendje konkurruese të fortë për shkak të teknologjisë së ulët. Ndërtimi është i penalizuar si nga rënia e investimeve publike, ashtu dhe nga ngushtimi i hapësirave për investime të reja nga pezullimi i lejeve. Bujqësia mund të jetë një burim i mirë, por ka risqe. Përballja e pambrojtur me ndryshimet klimatike, siç ndodhi së fundmi me përmbytjet, është një nga risqet që ka ekspozuar ndaj kostove jo vetëm prodhimin, por edhe buxhetin e shtetit. Por ka të tjera risqe më të përhershme si pronësia, mungesa e kapitalit, ndaj heziton të arrish në përfundimin se sektori mund të vihet në krye të rritjes ekonomike. Ndërkohë shërbimet janë të varura thellësisht nga aftësia konsumuese.
A mund të mbështetet zgjerimi ekonomik te rritja e konsumit?
Ka arsye të forta që taksat e reja për profesionet e lira, duke goditur shtresat e mesme, krahas atyre të dy viteve të kaluara (si TAP apo taksa e kalimit të pronësisë) prekin më të “aftët” për të konsumuar, duke futur, ndër të tjera, edhe tregun imobilar në një tjetër darë shtrënguese. Ndërkohë rritja ekonomike 3 për qind qoftë edhe 4 për qind, siç pretendon qeveria, është e paaftë për të ndikuar në rritje reale të të ardhurave personale. Kjo rritje do të vijojë të jetë anemike edhe vitet e ardhshme, pasi rikuperimi në nivelet e përpara krizës, sipas çdo analize, do kohë. Por çfarë duhet bërë. Biznesi po pret.
Të gjitha simptomat e dobësisë ekonomie janë të njëjta me ato të një viti më parë dhe tregon se sëmundja është po e njëjta dhe shëndeti i saj po mbahet nën regjimin e serumit. Por çështja nuk është vetëm pse ekonomia është në serum, por sa mund të qëndrojë kështu. Qeveria thotë se është drejt ringritjes por ajo vetë, në cilësinë e mjekut, nuk ka bërë shumë për të treguar se diçka do të ndryshojë, sepse së pari po tregon dëshpërimisht se nuk po arrin të mbledhë të ardhurat dhe së dyti nuk do t’i shpenzojë ato, duke bërë gjithnjë rregullime buxhetore me ulje, larg parashikimeve të saj të para. Kjo është dëshmi e pamundësisë së qeverisë për ndryshime të mëdha. Por nga ana tjetër, po tregon se edhe nëse do të mundet, qeveria ende nuk ka përcaktuar diagnozën, ose mendon se e ka gjetur, po nuk shikon se ai është vetëm serum dhe jo kurë. Luhatjet e shpeshta në politika ekonomike, politika fiskale në kundërshtim me politikat nxitëse, orientimi i investimeve publike jo në projekte me efekt multipikativ në ekonomi, janë shkaqet që e mbështesin konkluzionin e mësipërm.
Qeveria e ka të lehtë të bëjë shërimin, sepse biznesi ia ka treguar me kohë të gjitha simptomat. Ndaj deri sa të gjendet kura, ka vetëm pritje. Por kjo nuk mund të zgjasë. Perceptimi i qeverisë, se serumi është kura për pacientin, është shkaku i pasigurisë më të madhe të këtij viti.