Të bësh a të mos bësh biznes
Raporti i fundit i Bankës Botërore “Të bësh biznes 2017”, në pamje të parë ishte mjaft inkurajues për Shqipërinë, e cila ngjiti 32 pozicione, duke u renditur e 58-a. Por, e parë e shtrirë në kohë, vendi veçse doli nga gropa ku kishte rënë një vit më parë, kur u pozicionua 35 vende më poshtë. Dhe kjo erdhi kryesisht si rrjedhojë e një elementi të vetëm, të procedurave për marrjen e lejeve të ndërtimit. Në raportin e vitit të kaluar, kjo procedurë nuk ekzistonte për shkak të vendimit të qeverisë për të pezulluar përkohësisht dhënien e lejeve të ndërtimit, ndërsa këtë vit ky proces ka rifilluar. Treguesit e tjerë kanë pasur përmirësime të lehta, pa shënuar ndonjë rimëkëmbje mbresëlënëse.
Renditja e Bankës Botërore është veçanërisht thelbësore për investitorët e huaj, duke shërbyer si një referencë e rëndësishme në vendimin që ata marrin për të zgjedhur vendin e radhës ku do të zgjerojnë aktivitetin (në rastin kur kemi të bëjmë me investitorë ekzistues), apo të hapin një të ri (kur duan të bëjnë diversifikim portofoli në destinacione të reja).
Fatkeqësisht, pavarësisht përmirësimit me vetveten, në raport me rajonin, Shqipëria vijon të renditet e përkeqësuar. Pas nesh janë vetëm Kosova, një shtet i ri, ende i pakonsoliduar, dhe Bosnjë-Hercegovina, që ka probleme mjaft të mprehta administrative me dy entitetet. Maqedonia, Serbia dhe Mali i Zi, që konsiderohen si konkurrentët tanë direktë, kanë bërë shumë përpara këto vite, duke përmirësuar procedurat për nisjen e një biznesi, marrjen e lejeve të ndërtimit, regjistrimin e pasurisë, zbatimin e kontratave, zgjidhjen e paaftësisë paguese etj. Maqedonia, madje, e cilësuar shpesh si një reformatore kryesore, ka arritur këtë vit të ngjitet në vendin e 10, nga i 16-i që ishte një vend më parë. Pavarësisht konflikteve të vazhdueshme politike, shteti fqinjë ia ka arritur të ndjekë politika të qëndrueshme për investitorët e huaj në vite, duke i joshur edhe me skema subvencionimi e zona të lira tregtare. Janë të paktën tre investitorë të mëdhenj Johnson Contol, Lear dhe Capcon, të tre në fushën e industrisë mbështetëse të automobilave, që kanë shfaqur interes dhe për Shqipërinë dhe në fund, në një analizë kosto-përfitime kanë zgjedhur Maqedoninë, ndonëse vendi i shqiponjave ka pasur një avantazh të dukshëm gjeografik. Kjo rendje drejt Maqedonisë tregon se renditja e saj ndër 10 më të mirat nuk është rastësore.
Raporti “Të bësh biznes” është një studim i Bankës Botërore, që filloi të publikohej për herë të parë në vitin 2003 dhe synon që të masë kostot dhe rregullat e të bërit biznes në 185 shtete. Studimi prezanton çdo vit një analizë të detajuar të kostove, kërkesave dhe procedurave që një firmë private duhet të zbatojë dhe më pas krijon një renditje për çdo vend. Ai ka shërbyer dhe si një mjet i mirë promovimi për ato vende që veçohen çdo vit si më reformatorët. Mbi të gjitha, që prej publikimit të parë, studimi është bërë një prej më të njohurve të Bankës Botërore në fushën e zhvillimit të sektorit privat dhe vlerësohet se ka motivuar hartimin e shumë reformave rregullatore në vendet në zhvillim. Ai është përdorur nga akademikët, politikëbërësit, politikanët, ekspertët e zhvillimit dhe komunitetin e biznesit për të nxjerrë në pah pengesat burokratike dhe për të promovuar reformat.
Pikërisht për këto arsye, është referenca me vendet e tjera të rajonit, ajo që është më me vlerë për të parë se ku jemi dhe sa kemi punuar këto vite për të ulur pengesat burokratike dhe për të përmirësuar klimën e biznesit. Në pjesën më të madhe të treguesve, Shqipëria paraqitet më keq se rajoni, ku dominojnë lejet e ndërtimit, sigurimi i energjisë, pagimi i taksave, zgjidhja e kontratave etj. Absolutisht treguesi më i keq në rajon është zgjidhja e aftësisë paguese, ku Shqipëria është në vendin e 163, kur të gjithë shtetet e tjera fqinje e kanë këtë renditje midis 32 dhe 54. Një ligj i ri për falimentin prej dy vitesh po mbahet peng dhe nuk po arrin të gjejë rrugën e miratimit. Të gjithë këta janë tregues mjaft të rëndësishëm në vendimmarrjen e investitorëve të huaj, që vitet e fundit duket se nuk e kanë pasur të preferuar Shqipërinë (kujtojmë deklaratat dhe indekset e shoqatave të investitorëve të huaj muajt e fundit, që flisnin me tone të shqetësuara për klimën për të bërë biznes).
Shkurt, me përmirësimin e këtij viti, Shqipëria thjesht u kthye sërish në pikën zero, teksa ka një rrugë të gjatë përpara për të kapur fqinjët që, këto vite kanë ecur me vrap, ndërsa ne i kemi ndjekur me paterica.