Taksimi progresiv i “Rilindjes”, dështim i paralajmëruar

Modeli i taksës progresive dhe Rilindja janë një binom që nuk duket se po qëndrojnë dot bashkë në këmbë, ku të dyja po shtyjnë njëra-tjetrën drejt dështimit.

Të ardhurat nga taksat në raport me PBB luhaten në ndryshime të vogla gjatë viteve, duke dëshmuar se fuqia e sistemit për të gjeneruar më shumë ka shteruar. Për vitin 2018, ato mendohet të arrijnë sa 27% e PBB-së, por edhe për vitet e ardhshme, megjithëse mendohet të ketë rritje ekonomike,vetë qeveria projekton se të ardhurat në buxhet do të qëndrojnë po në këtë shifër, të paktën në periudhën afatmesme.

Një nga shkaqet mbetet informaliteti. Modeli, në vend që të ngushtonte hapësirat, i rriti ato mes fashave të taksave. Rilindja provoi dy herë rresht ta shoqëronte modelin e saj të taksimit me aksione të forta anti-informalitet, por ju qas gabim problemit. Në fillim vendosi t’i përfshijë të gjithë në TVSH, edhe biznesin e vogël, që megjithëse është një përpjekje që duhet vlerësuar, ajo nuk tha rezultat.

Siç konfirmoi edhe FMN,në marrëveshjen e fundit të rishikuar me qeverinë shqiptare, kjo rrugë harxhoi energji, kohë dhe angazhoi shumë forca, por dha efekt të vogël. Kjo ishte e pritshme jo vetëm se kontributi i biznesit të vogël në taksa është modest në raport me pjesën tjetër, por edhe sepse ky aksion nuk u zhvillua në një mjedis mikpritës, të qetë dhe të barabartë për sipërmarrjen, që duhet të ishin edhe parakushtet për t’u plotësuar.

Rilindja, nga ana tjetër, krijoi të çara të mëdha. Skema e taksave me shkallë progresive, përveç shkallëve/fashave, u ça edhe më tej me përjashtime dhe favorizime nga taksat në disa sektorë, të cilët vinin në diskutim qëllimin dhe leverdishmërinë.

Qeverisja e taksave ka qenë në rastin më të mirë foshnjarake, duke konfirmuar edhe paqëndrueshmërinë e modelit. Ky konkluzion buron nga fakti që niveli i taksave është ndërruar shpesh dhe me gabime madje. “Amendimi vit pas viti i ligjeve fiskale ka cenuar progresin që qeveria shqiptare duhet të arrinte në drejtim të të ardhurave. Politika të tilla mund të shtrembërojnë alokimin e burimeve, të minojnë integritetin e sistemit tatimor, të dobësojnë bazën tatimore dhe të ndërlikojnë mbledhjen e të ardhurave”, vë në dukje Fondi Monetar Ndërkombëtar.

Me kohën është rrëzuar edhe miti i korrektësisë ndaj biznesit. Vit pas viti po akumulohen detyrime të pashlyera,duke e vënë sipërmarrjen në vështirësi serioze për likuiditet. Këto fakte, që konkludojnë në një performancë të dobët fiskale, dëshmojnë edhe se modelit i ka rënë edhe filozofia e tij.

U nis si një model që do të ndihmonte shqiptarët, me më pak të ardhura, por rëndoi “punën” dhe “trurin”e atyre që punojnë dhe prodhojnë më shumë, pa dhënë asnjë instrument që shpenzimet për konsum të mos uleshin përmes kreditimit të disa prej tyre.

Për pasojë,të gjithë vuajnë. Sot buxheti i shtetit nuk mund t’i mbështesë investimet publike as për vitet në vijim, më shumë se 5% të PPB (parashikim i vetë qeverisë), duke qenë një shifër e salduar në vite. Buxheti nuk ka mundësi as të alokojë më shumë në sektorët prioritarë si arsimi dhe shëndetësia, pavarësisht se projektohet nga vetë qeveria një rritje më e lartë ekonomike.

Të gjitha këto kanë një shpjegim. Taksa progresive i përdori si një model politiko-elektoral,por që në prapavijë të saj punoi vetëm për segmente interesash. Nëse Rilindja kërkon të rigjejë veten për të qeverisur më mirë, së pari ka nevojë të rishikojë filozofinë e modelit të taksave.