Zgjedhje pa zgjidhje!

Ethet e fushatës tashmë kanë filluar, me premtimet që sa vijnë e shtohen çdo ditë nga të gjitha palët, sidomos nga ajo qeverisëse. Si asnjëherë tjetër, këto zgjedhje e gjejnë vendin në një moment delikat, kur ekonomia e vendit është goditur rëndë nga pasojat e pandemisë, që ka shkundur gjithë botën. Të gjithë vendet po përpiqen të gjejnë një rrugëdalje me sa më pak pasoja, ndërkohë që një studim i fundit në rang global gjeti se 86% e njerëzve duan ndryshime domethënëse që ta bëjnë botën më të drejtë dhe më të qëndrueshme pas COVID-19.

Mungesa e vizionit afatgjatë dhe përqasja afatshkurtër ka qenë handikapi më i madh i politikës në dekadat e fundit. As kriza e fundit, që e gjeti vendin të papërgatitur për të absorbuar goditje të paparashikuara, nuk duket të ketë shërbyer për reflektim. Përkundrazi, sinjalet janë se politika e vjetër as është shkundur dhe as po përpiqet të ndryshojë. Imazhi, ai i rremë sigurisht, vjen para gjithçkaje. Politikat e ndjekura vijojnë të jenë thellësisht populiste, pa pyetur për pasojat dhe zhbalancimet që do të sjellin në të ardhmen (sikurse ka ndodhur ngaherë). Faktet sa vijnë e shtohen:

Në ndryshimin e pushteteve të vitit 2013, krijimi i detyrimeve të prapambetura, që la qeverisja demokrate, u trumbetua si problem kryesor për t’u zgjidhur. Një marrëveshje dhe hua me Fondin Monetar Ndërkombëtar e më pas një sërë strategjish me asistencë ndërkombëtare, tentuan jo vetëm të zgjidhnin këtë problem, por edhe të krijonin parakushtet që kjo situatë të mos përsëritej më. Por me afrimin e zgjedhjeve, kjo duket e pashmangshme.

Vetë përfaqësuesit aktualë të financave e pohojnë se krijimi i detyrimeve të prapambetura është kthyer tashmë në një problem serioz. Shumë projekte po çelen këtë vit, për të vazhduar në 2021-shin, që përkon dhe me vitin zgjedhor. Faturat e arbitrazhit janë një tjetër kosto e shtuar. Në total, niveli i detyrimeve nuk është çudi që të kalojë edhe 70 miliardë lekëshin e 2013-s!

Politikat fiskale po vijojnë të jenë përçarëse, duke vazhduar me krijimin e xhepave të favorizimet diku dhe të diskriminimit gjetiu, duke nxitur kësisoj garën për shmangie dhe evazioni fiskal. Heqja e taksave për të vegjlit pritet të stimulojë dhe më shumë evazionin, teksa ata do të tentojnë të rrinë gjithmonë në këtë fashë, ndërsa të mëdhenjtë do të tentojnë të ndahen e ridimensionohen për t’u bërë të vegjël.

Kujtojmë që vetë financat, katër vitet e fundit, i kaluan duke rishikuar ligjet, në mënyrë që të mbyllnin rrugët e evazionit që vetë kishin krijuar nëpërmjet gropave ligjore. Ndërsa qeverisja lokale vetëm sa gjeti rrugë për të kompensuar rënien e të ardhurave që ajo merrte nga taksat e biznesit të vogël, duke shtuar detyrimet lokale. Pabarazia tatimore është një tjetër pasojë e kësaj politike, teksa të punësuarit me të ardhura të larta paguajnë deri në 23% tatim mbi të ardhura, duke i nxitur shumë prej tyre të dalin nga skema dhe të regjistrohen si biznes i vogël. Nga ana tjetër, të gjithë të dypunësuarit, nga 1 janari, do të paguajnë më shumë, pasi paga e tyre do të tatohet si një e vetme. Edhe rritja e pagës minimale, që shoqëroret edhe me atë të pagës maksimale, është një tjetër kosto e shtuar.

Të punësuarve me paga të ulëta po u premtohet zgjidhja magjike, nëpërmjet rritjes së fortë të pagës minimale, nga 26 në 30 mijë lekë. Në një vend ku mesatarisht rreth 30% e të punësuarve janë në këtë fashë dhe ku paga minimale është avantazhi kryesor konkurrues, sidomos për eksportuesit, pasojat te sipërmarrjet do të jenë të forta. Të gjitha teoritë ekonomike e vënë theksin te shtimi i produktivitetit si parakusht për rritjen e pagave.

Ndaj dhe theksi duhet të ishte te politikat mbështetëse që sipërmarrja po i kërkon me këmbëngulje prej muajsh, për të krijuar përparësi të reja konkurruese, përpara se t’i godasë direkt në avantazhin e vetëm që ata kanë. Kjo lëvizje, që synon të bëjë politikë, duke ia faturuar biznesit kostot në këtë moment delikat, rrezikon të kthehet në një bumerang në këtë periudhë krize të gjithanshme e të përbotshme, duke krijuar premisa për më shumë shkurtime nga puna.

Fushata zgjedhore duket sikur ka filluar, thua se votimet të ishin muajin që vjen. Dëshmi kjo se deri në prillin e ardhshëm, në vijim pritet që ajo të bëhet edhe më agresive me premtime pas premtimesh, siç jemi mësuar tashmë. Por, për sa kohë që do të vijojmë të kemi vetëm zgjedhje pa zgjidhje, shmangie përgjegjësish dhe transferim të barrës te bizneset dhe tatimpaguesit, kriza vetëm do të thellohet dhe dalja prej saj vetëm sa do të bëhet më e largët.