Xhavit Curri, ekspert fiskal, ish-drejtor i Tatim-Taksave
Përgatitja dhe prezantimi i projektligjit të ri “Për Tatimin mbi Vlerën e Shtuar”, mund të vlerësohet si një përpjekje e mirë dhe serioze për përafrimin e plotë të legjislacionit tonë fiskal me legjislacionin e Bashkimit Europian.
Ligji ekzistues “Për TVSH”, megjithëse i hartuar dhe i implementuar në përputhje me modelin më modern të tij, realisht në disa çështje nuk është plotësisht i përafruar me Direktivën e Gjashtë të Bashkimit Europian.
Projektligji nga ana teknike është përgatitur me kujdes, por ai nuk sjell asgjë të re për sa i përket kuadrit të politikave tatimore në Shqipëri.
Pra ai nuk prek çështje të tilla të politikave tatimore të vendit që kanë të bëjnë me shtrirjen e fushës së përjashtimeve nga TVSH, me zgjerimin e gamës së artikujve që trajtohen me zero për qind TVSH,
me reduktimin e nivelit të TVSH për një gamë artikujsh sensitivë të përdorimit të gjerë etj. Pavarësisht se ndjeshmëria dhe pritshmëria publike për këto heshtje është rritur dukshëm.
Për sa i përket çështjeve që kanë të bëjnë me politikat tatimore, mendoj se ato më sensitivet për të cilat do të duhej të jepej një zgjidhje tjetër nga ajo çka është dhënë, mund ishin të mëposhtmet:
1. Projektligji i ri nuk sjell asgjë të re në trajtimin fiskal të sektorit të ndërtimit, duke ruajtur pothuajse të paprekur skemën aktuale të aplikimit të TVSH në këtë sektor.
Pra ai do të vazhdojë të trajtojë shitjen e ndërtesave dhe të tokës si furnizime të përjashtuara nga TVSH dhe procesin e ndërtimit si furnizim të tatueshëm me normë normale (20 për qind) të TVSH.
Mendoj se një gjë e tillë, gjatë implementimit, mund të krijojë probleme që do të godisnin sektorin e ndërtimit, pasi mund të vihet në diskutim e drejta për kreditim të plotë të TVSH-së së inputeve për këtë sektor,
duke e limituar këtë të drejtë. Për këtë arsye e shikoj më të arsyeshme dhe më të drejtë lënien jashtë objektit të TVSH të shitjes së ndërtesave dhe të tokës.
2. Projektligji i ri ruan pragun aktual të regjistrimit në TVSH prej 5 milionë lekësh qarkullim në vit dhe prej zero lekësh për profesionet e lira. Një gjë e tillë mendoj se është e gabuar dhe e padrejtë pasi:
– Pragu i ulët i regjistrimit në TVSH dhe për më tepër heqja e tij nuk justifikohet me të ardhura shtesë dhe përmirësim në administrim. Aktualisht tatimpaguesit që realizojnë një qarkullim vjetor më të madh se 5 milionë lekë në vit,
të regjistruar në organet tatimore janë rreth 17 mijë, nga të cilët deklarojnë vetëm rreth 12 mijë tatimpagues ose 70% e tyre dhe nga këta, totalin e të ardhurave të TVSH e japin 4 mijë tatimpagues,
pasi pjesa tjetër rezultojnë me tepricë kreditore ose me periudha të veçanta me mungesë aktiviteti. Rritja e mëtejshme e numrit të tatimpaguesve të regjistruar në TVSH, si rezultat i rritjes së kufirit të regjistrimit,
jo vetëm do të keqësonte ndjeshëm administrimin (do të shtohej numri i atyre që nuk deklarojnë ose që deklarojnë pa pagesë), por nuk do të justifikohej as me rritje të ardhurash.
Për më keq, të ardhurat që do të mblidheshin nga këta tatimpagues në formën e TVSH rrezikojnë të jenë më të vogla nga të ardhurat që mblidhen sot nga ato në formën e tatimit mbi biznesin e vogël.
Për këtë arsye, Departamenti i Çështjeve Fiskale i FMN-së, në vitin 2000 rekomandoi ngritjen e kufirit nga 5 në 8 milionë lekë.
– Pragu i ulët i regjistrimit për TVSH-në do të shoqërohet me rritje të kostos së administrimit. Aktualisht afërsisht 600 inspektorë kontrollojnë rreth 15000 tatimpagues të regjistruar për TVSH-në.
Sikur të duhej të kontrolloheshin 40 000 tatimpagues atëherë do të duhej të 3-4-fishohej numri i inspektorëve, duke mbajtur parasysh që për TVSH-në,
çdo tatimpagues duhet të kontrollohet çdo vit, gjë që do të thotë se numri i inspektorëve të kontrollit do të duhej të ishte rreth 2000, ndërkohë që i gjithë stafi i administratës tatimore numëron 1400 vetë.
– Eksperienca e shumë vendeve të tjera sugjeron se ruajtja e një pragu më të lartë TVSH-je krijon kushtet për një administrim më efektiv.
Sipas po këtij raporti, vende të ndryshme të BE-së kanë rritur pragun e TVSH-së në rreth 80-100 mijë USD. Po kështu edhe në vendet e Europës Qendrore dhe Lindore.
– Pragu i ulët i regjistrimit ul pajtueshmërinë me tatimet dhe shkakton deformime në taksim. Shtrirja dhe natyra e deformimeve varet shumë nga fakti se si tatohen ato që janë poshtë kufirit të TVSH-së.
Si shumë shtete të tjera, ne kemi zgjedhur të tatojmë xhiron e këtyre tatimpaguesve, duke vendosur një taksë fikse që është quajtur tatim lokal mbi biznesin e vogël,
me arsyetimin që sa më e lirë të jetë mbledhja e këtyre tatimeve alternative dhe sa më e lartë përqindja e tatimit që kjo kategori paguan, aq më i lartë duhet të jetë kufiri i TVSH-së.
– Një prag i ulët i regjistrimit për TVSH-në rrit barrën administrative të tatimpaguesve të vegjël. Duhet të konsiderojmë që tatimpaguesit aktualë të taksës mbi biznesin e vogël përfaqësojnë organizime shumë të thjeshta ose të mesme të bizneseve
dhe kjo do të thotë që mundësitë e tyre financiare ose kapacitetet e tyre teknike nuk mund të lejojnë pranimin e një tatimi vetëvlerësues siç është TVSH. Duke qenë vetëvlerësues, tatimpaguesi detyrohet të lëshojë fatura tatimore,
t’i plotësojë vetë librat e shitjes dhe të blerjes, të plotësojë dhe dorëzojë në bankë deklaratat e pagimit dhe deklarimit në TVSH, të mbajë kontabilitet, të nxjerrë bilance financiare dhe të respektojë obligime të tjera.
Dihet nga të gjithë se për shkaqe që njihen tatimpaguesit e vegjël nuk kanë mundësi ta bëjnë një gjë të tillë. Çdo gabim ose mosbërje nga ana e tyre do të ishte kosto për administratën tatimore.
Si konkluzion mund të themi se ruajtja dhe përmirësimi i treguesit bazë për eficiencën e mbledhjes së TVSH e bën të domosdoshme ekzistencën e kufirit të regjistrimit prej 8 milionë lekësh, përfshi këtu dhe profesionet e lira.
Pra kufiri i regjistrimit në TVSH për të gjitha bizneset duhet të rritet nga 5 në 8 milionë lekë qarkullim vjetor (për profesionet e lira nga zero në 8 milionë lekë).
Një kufi i tillë krijon mundësinë që kostot administrative të jenë më të ulëta, pasi sa më i lartë kufiri, aq më i ulët do të jetë numri i bizneseve të regjistruar dhe kostot administrative të kryera nga organet tatimore për mbledhjen e tyre do të jenë më të ulëta.
Zakonisht bizneset e vogla kërkojnë programe speciale kontrolli, kërkojnë një shërbim të tatimpaguesve më të gjerë dhe paraqesin një nivel më të lartë shkeljesh se sa biznesi i madh.
Ndërsa humbja e të ardhurave tatimore nga përjashtimi i bizneseve të vogla është e vogël. Në të vërtetë, bizneset e përjashtuara paguajnë TVSH, edhe pse nuk llogarisin TVSH në shitje.
Atyre nuk u lejohet të kreditojnë TVSH-në, kështu që ato paguajnë TVSH në blerje. Është fakt që shumica e vlerës së shtuar krijohet nga bizneset e mëdha.
Bizneset e vogla e kompensojnë TVSH-në e papaguar për vlerën që i shtojnë mallrave dhe shërbimeve me tatimet e tjera në kuota fikse dhe në përqindje ndaj qarkullimit të tyre.
Si një element i rëndësishëm i kostos së mbledhjes së TVSH-së, kostoja e pagimit varet nga treguesit administrativë dhe teknikë të TVSH-së.
Kjo përfshin regjistrimet që duhet të mbahen, kompleksitetin e deklaratës tatimore dhe frekuencën e plotësimit të saj.
Kjo kosto që rëndon mbi tatimpaguesin nuk mund të shikohet e izoluar nga kostot administrative që rëndojnë mbi administratën tatimore.
Kostot mund të zvogëlohen, duke aplikuar periudha tatimore më të gjata, por kjo mund të çojë në rritjen e rasteve të shmangieve dhe shkeljeve tatimore.
Përgjithësisht kosto e mospagimit të TVSH-së është e lartë. Detyrimi për mbajtjen e regjistrave, llogaritja e tatimit, plotësimi dhe pagimi i TVSH-së konsiderohet një barrë për biznesin.
3. Norma e reduktuar e TVSH, sipas projektligjit të paraqitur parashikohet të zbatohet vetëm për barnat që përdoren për trajtime mjekësore e veterinare.
Pra kjo normë parashikohet të zbatohet për një gamë ekstremisht minimale produktesh, ndërkohë që shumë produkte të tjera jetike (edhe më jetike se barnat) mbeten të tatueshme me normën standarde të TVSH,
pra me 20 për qind. Pothuajse në të gjitha vendet e Europës, përfshi këtu edhe vendet rreth nesh, paketën e produkteve jetike të përdorimit masiv, si miell, sheqer, oriz, vaj, etj., e taksojnë me normën e reduktuar të TVSH.
Një gjë e tillë, mendojmë se është shumë më e domosdoshme në vendin tonë, ku niveli i varfërisë është akoma më i madh dhe shtresat sociale në nevojë janë edhe më të pambrojtura.
Për më tepër që edhe ndjeshmëria publike në këtë drejtim, kohët e fundit është rritur ndjeshëm për shkak edhe të krizës ekonomike.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.