Qeveritë, korporatat dhe individët duhet të marrin në konsideratë masat kundër brishtësisë ekonomike. Varianti Omicron mund të jetë ose jo goditja e radhës për sistemin financiar, por mutacionet nuk do të ndalen me Omicron. Herët a vonë, ka të ngjarë të shfaqet një mutacion që nuk do të ndalet dot nga vaksinat. Dhe ka edhe shumë “mjellma të zeza” të tjera që paraqesin rreziqe që nuk lidhen me pandeminë.
Nga Les Nemethy, CEO, Euro-Phoenix Financial Advisors Ltd., ish- bankier në Bankën Botërore
Skena ekonomike globale sot mund të karakterizohet nga dy fenomene të ndërlidhura: së pari, një “bum i gjithçkaje”, ku pothuajse të gjitha çmimet e aseteve kanë shpërthyer në vlerë, dhe së dyti, rritja e madhe e borxhit.
Të dyja këto fenomene janë mbështetur nga norma interesi jashtëzakonisht të ulëta, të cilat kanë nxitur njëkohësisht çmime të larta të aseteve dhe një rritje të madhe të borxhit, ku qeveritë, korporatat dhe individët në mbarë botën, përfitojnë nga normat e ulëta të interesit të Bankës Qendrore.
Në financë, konceptet e borxhit dhe të rrezikut, janë të ndërthurura në mënyrë të pazgjidhshme. Sa më shumë borxh – aq më shumë mundësi falimentimi dhe dështimi. Është pothuajse e sigurt se situata aktuale do të përfundojë keq, pyetja është se kur?
Europa Qendrore nuk është rajoni i vetëm me nivele të larta borxhi. Në vitin 2020, borxhi kombëtar mesatar global tejkaloi 100% të PBB-së (disa vende si Japonia dhe Greqia kanë borxhe kombëtare jashtëzakonisht të larta – përkatësisht 230% dhe 168% – megjithëse Japonia ka një motor ekonomik tepër të fuqishëm).
Borxhi total global në vitin 2020 u rrit nga 300% në 360% të PBB-së globale, një rritje e konsiderueshme. Kjo për shkak të shpenzimeve masive gjatë pandemisë; dhe njëkohësisht, PBB-ja e shumë vendeve u ul, për shkak të pandemisë.
Nëse shohim që po afrohen retë e stuhisë, duhet të jemi të përgatitur. Në këtë artikull, do të shikojmë se sa e cenueshme mund të jetë Europa Qendrore ndaj një rënie të mundshme ekonomike. Do ta bëjmë këtë duke shqyrtuar pikat kyçe të një analize nga Rabobank mbi Poloninë, Republikën Çeke dhe Hungarinë:
Kur pikët grumbullohen, ato japin rezultatet e mëposhtme:
Ndërsa Polonia dhe Çekia marrin rezultate kaluese, sipas Rabobank, Hungaria ka rezultatin më të dobët, jo vetëm midis ekonomive kryesore të Europës Qendrore, por edhe performancën e dytë më të keqe pas Argjentinës, midis më shumë se njëzet ekonomive globale në zhvillim.
Rezultati i dobët i Hungarisë është për shkak të niveleve të larta të borxhit total të jashtëm, kryesisht borxhit të qeverisë dhe borxhit të Korporatave Jo-Financiare (NFC). Një përqindje e lartë e borxhit u detyrohet kreditorëve të jashtëm.
Siç ka thënë financieri amerikan Howard Marks: “Stabiliteti financiar nuk vjen nga fitimi ose të pasurit e më shumë parave… E dini se nga vjen? Duke shpenzuar më pak sesa fitoni. Duke jetuar brenda mundësive tuaja. Është e rëndësishme të dini se mund të luftohet gjendja e brishtësisë duke mos e lejuar veten të ndodheni në kufi të mundësive tuaja financiare”. Kjo mund të jetë e zbatueshme jo vetëm për individët, por edhe për kompanitë dhe kombet. Shumica e botës duket se është pranë kufirit, disa vende janë më afër se të tjerët.
Ekonomia botërore është e integruar si kurrë më parë – rreziku i infektimit është i madh. Kjo është arsyeja pse masat kundër brishtësisë – p.sh. ulja e borxhit, caktimi i borxhit në monedhën vendase sa më shumë të jetë e mundur, zgjatja e afatit të borxhit – janë shumë të rëndësishme.
Në vitet të fundit, shumica e vendeve kanë pasur normat më të ulëta të interesit në histori. Kjo është arsyeja e vetme pse nivelet e larta të borxhit nuk kanë çuar në falimentim dhe krizë.
Nëse rriten normat e interesit…
Normat e interesit janë kaq të ulëta, saqë janë edhe më të ulëta se normat e inflacionit në shumicën e vendeve.
Nëse normat e interesit do të rriteshin papritur (d.m.th, një rikthim në mesataren historike të normave reale të interesit), kjo njëkohësisht:
- do të ulte menjëherë çmimet e aseteve (d.m.th. një kolaps i mundshëm i tregjeve financiare) dhe
- do të krijonte dështime në shërbimin e borxhit – mosshlyerje pagesash dhe falimentime të individëve, korporatave dhe qeverisë.
Qeveritë, korporatat dhe individët duhet të marrin në konsideratë masat kundër brishtësisë ekonomike. Varianti Omicron mund të jetë ose jo goditja e radhës për sistemin financiar, por mutacionet nuk do të ndalen me Omicron. Herët a vonë, ka të ngjarë të shfaqet një mutacion që nuk do të ndalet dot nga vaksinat. Dhe ka edhe shumë “mjellma të zeza” të tjera që paraqesin rreziqe që nuk lidhen me pandeminë.
*Autori është CEO i Euro-Phoenix Financial Advisors Ltd., një kompani e specializuar në financimet e korporatave dhe blerjet e shitjet, me prani në SHBA, MB dhe Hungari Në bazë të një marrëveshje me autorin, “Monitor” do të publikojë periodikisht artikuj nga blogu i tij.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.