Flet Sherefedin Shehu, ish-zv.ministër i Financave
Sherefedin Shehu, ish-zv.ministër i Financave, ekspert për politikat rajonale, tha se arsyet kryesore të thellimit të varfërisë në qarqet e varfra janë mungesa e politikave efektive ekonomike dhe sociale. Politikat sociale në Shqipëri nuk garantojnë mbështetje reale për të varfrit, pasi ato ofrojnë mbështetje simbolike financiare, e cila ka mbetur pothuajse e pandryshuar prej më shumë se 25 vjetësh.
Ai tha se nxitja e veprimtarisë ekonomike mund të realizohet, duke zhvilluar infrastrukturën kombëtare dhe atë të brendshme rajonale, si dhe duke ofruar mbështetje financiare specifike për shfrytëzimin e burimeve natyrore, sipas zonave. Kështu në qarqet më të varfra, si Dibra dhe Kukësi, mbështetja financiare duhet të nxisë zhvillimin e blegtorisë dhe të agroturizmit. Bashkimi Europian ofron modele më të mira të kohezionit ekonomik dhe social, të cilat nxisin krijimin e rajoneve ekonomike për shfrytëzimin e burimeve dhe avantazheve natyrore brenda një vendi apo edhe me vendet fqinjë.
Cilat janë arsyet se pse qarqet e varfëri varfërohen më tej?
Arsyet kryesore të thellimit të varfërisë në qarqet e varfra janë mungesa e politikave efektive ekonomike dhe sociale. Politikat sociale në Shqipëri nuk garantojnë mbështetje reale për të varfrit. Ato ofrojnë mbështetje simbolike financiare, e cila ka mbetur pothuajse e pandryshuar prej më shumë se 25 vjetësh dhe indeksimi i saj është disproporcional krahasuar me rritjen e shumëfishtë të kostos së jetesës.
Historikisht ndihma ekonomike që u jepet familjeve të varfra nuk ka garantuar as nevojat bazë ushqimore të tyre dhe në vitet e fundit, disproporcioni i saj me nevojat bazë të familjes është rritur, duke e shndërruar atë në lëmoshë. Kjo ka bërë që varfëria në rajonet e varfra të thellohet dhe banorët e tyre të traumatizohen dhe të mos mendojnë për punësimin, apo angazhimin në veprimtari ekonomike private.
Edhe politikat ekonomike nuk garantojnë zhvillim ekonomik të qëndrueshëm dhe rritje të punësimit, si në nivel kombëtar, ashtu edhe në rajonet ekonomikisht më të prapambetura. Në këto të fundit, mungojnë politikat mbështetëse që nxisin sipërmarrjen lokale dhe ardhjen e investuesve privatë të brendshëm dhe të jashtëm. Kjo ka bërë që në to të ushtrojnë veprimtarinë vetëm një numër i vogël biznesesh familjare, të cilat nuk arrijnë të gjenerojnë punësim të qenësishëm dhe zhvillim të qëndrueshëm. Njëkohësisht, edhe kostoja e fillimit dhe ushtrimit të veprimtarisë ekonomike private në këto zona është relativisht më e lartë si rezultat i mungesës së kapitalit njerëzor dhe infrastrukturës së domosdoshme, si dhe largësisë gjeografike.
Rënia ekonomike në Qarkun e Dibrës në vitin 2019 dhe rënia më e thellë ekonomike në Qarkun e Kukësit, ku Produkti i Brendshëm Bruto (PBB) në vitin 2019 ishte më i ulët se në vitin 2009 tregojnë më qartë se shkaku i saj është mungesa e politikave efektive ekonomike dhe sociale. Ndonëse këto dy qarqe kanë burime natyrore më të shumta krahasuar me shumë qarqe të tjera, ato kanë nivelin më të lartë të migrimit të brendshëm dhe të jashtëm si rezultat i thellimit të varfërisë. Mungesa e investimeve private dhe ulja e numrit të krahut të punës dhe e produktivitetit të saj kanë bërë që jo vetëm në këto qarqe, por edhe në shumë të tjera, rritja ekonomike të jetë e ulët dhe varfëria të rritet.
Ndalimi i rënies ekonomike dhe thellimit të varfërisë dhe pabarazisë ekonomike midis rajoneve të ndryshme mund të arrihet me një rritje ekonomike të qëndrueshme, që mundëson rritje të punësimit dhe të të ardhurave nga puna. Kjo realizohet nëpërmjet politikave që tërheqin investimet e huaja dhe nxisin rritjen e investimeve të kapitalit vendës.
Por sipas përvojës së vendeve që kanë pasur prosperitetin më të madh në këto 20 vitet e fundit dhe anketimeve të institucioneve ekonomike ndërkombëtare, çelësi i zhvillimit të një vendi janë qeverisja e mirë dhe shteti ligjor. Sigurimi i tyre është bërë domosdoshmëri për Shqipërinë, mbasi prej më shumë se 10 vitesh, rritja ekonomike vazhdon të jetë nën 5% dhe kjo tregon mungesën e perspektivës ekonomike të vendeve të reja të punës.
Çfarë politikash duhen ndërmarrë që rajonet e varfra t’u kthehen rritjes?
Për sa u përket politikave specifike rajonale për nxitjen e rritjes ekonomike dhe uljen e varfërisë, ato duhet të fokusohen në skemat e mbështetjes sociale dinjitoze dhe dinamike, si dhe nxitjes së sipërmarrjeve private të bazuara në burimet dhe avantazhet ekonomike të secilit rajon. Kështu, ndihma ekonomike duhet të jepet në formën e pakove ushqimore dhe ndihmës së përkohshme financiare për subvencionimin e qirasë, veshmbathjeve, etj., për familjet që nuk kanë mundësi për të siguruar të ardhura nga punësimi, por që statusi i tyre duhet të jetë i përkohshëm dhe i shoqëruar me mekanizma mbikëqyrës dhe llogaridhënës.
Ndërsa në zonat rurale ku përgjithësisht familjet kanë tokë në pronësi, ndihma ekonomike duhet të mundësojë dhe të nxisë përdorimin e tokës në pronësi, apo marrjen e saj në përdorim. Pra, ajo të jetë në formën e subvencioneve që banorët e zonave rurale të mund të paguajnë për mbjelljen dhe trajtimin e bimëve bujqësore, si dhe të ndihmës financiare për familjen në periudhën që ata nuk mund të shesin prodhime dhe të sigurojnë të ardhura.
Ndërsa nxitja e veprimtarisë ekonomike mund të realizohet, duke zhvilluar infrastrukturën kombëtare dhe atë të brendshme rajonale, si dhe duke ofruar mbështetje financiare specifike për shfrytëzimin e burimeve natyrore sipas zonave. Në qarqet më të varfra si Dibra dhe Kukësi, mbështetja financiare duhet të nxisë zhvillimin e blegtorisë dhe agroturizmit. Bashkimi Europian ofron modele më të mira të kohezionit ekonomik dhe social, të cilat nxisin krijimin e rajoneve ekonomike për shfrytëzimin e burimeve dhe avantazheve natyrore brenda një vendi apo edhe me vendet fqinjë.
Një politikë e rëndësishme që kontribuon në zbutjen e varfërisë dhe rritjen e perspektives ekonomike është edhe ajo e lënies së një pjese të të ardhurave nga shfrytëzimi i burimeve natyrore në rajonin që i zotëron këto burime. Nëse Qarqeve të Dibrës dhe të Kukësit, apo edhe Qarqeve të tjera do t’u lihet një përqindje e caktuar e të ardhurave që sigurohen nga koncesionet e hidrocentraleve dhe minierave apo resortet e mëdha turistike, ato do të shndërroheshin në rajonet më të pasura të vendit. Kjo politikë zbatohet në shumë vende në forma të ndryshme, të cila u mundësojnë banorëve dhe njësive të qeverisjes vendore të përfitojnë nga shfrytëzimi i burimeve dhe avantazheve të tyre natyrore dhe i nxisin për tërheqjen e bizneseve në territoret e tyre.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.