Ritmi i rritjes nuk do të jetë i mjaftueshëm për të tejkaluar krizën e vazhdueshme të vendeve të punës, me të cilën po vazhdojnë të përballen ende shumë shtete. Me politikat ekzistuese dhe ritmet aktuale të rritjes do të duhen edhe pesë vjet të tjera për Europën dhe Shtetet e Bashkuara që të rikuperojnë humbjet e vendeve të punës të shkaktuara nga Recesioni i Madh 2008-2009.
Dobësia në ekonomitë më të mëdha të zhvilluara është në thelb të ngadalësimit ekonomik global. Raporti i WESP thekson se shumë prej tyre, por veçanërisht ato në Europë, janë mbërthyera në një rreth vicioz të papunësisë së lartë, brishtësisë së sektorit financiar, rreziqeve kombëtare, masave të rrepta dhe rritjes së ulët. Disa ekonomi europiane dhe eurozona si e tërë janë tashmë në recesion dhe papunësia në eurozonë u rrit në një nivel të lartë rekord në 2012 në pothuajse 12%. Gjithashtu, ekonomia amerikane u ngadalësua në mënyrë domethënëse gjatë 2012-s dhe rritja pritet që të jetë e dobët prej 1.7% në 2013. Kushtet deflacioniste vazhdojnë të mbizotërojnë në Japoni.
Shqetësimet ekonomike në Europë, Japoni dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës po japin efektin e tyre në vendet në zhvillim përmes kërkesës më të dobët për eksportet e tyre dhe luhatshmërisë së shtuar në flukset e kapitalit dhe çmimet e produkteve. Vendet më të mëdha në zhvillim gjithashtu përballen me probleme të brendshme në rritje. Pjesa më e madhe e vendeve me të ardhura të ulëta janë mbajtur relativisht mirë deri tani, por po përballen tashmë me efektet përhapëse nga ngadalësimi si i vendeve të zhvilluara ashtu dhe i atyre me të ardhura të mesatare.
Perspektiva për dy vitet në vijim vazhdon të jetë sfiduese, e mbushur me pasiguri dhe rreziqe në rritje. Rob Vos, drejtuesi i raportit të OKB-së tha: “Një përkeqësim i krizës së euros, problemet fiskale në SHBA dhe një ecuri e dobët e Kinës mund të shkaktojnë një recesion të ri global. Secili nga këto rreziqe mund të bëjë që të kemi një humbje të prodhimit global midis 1 dhe 3%.”
Eurozona, Dominim nga politika
Në Eurozonë, do të jetë politika ajo që do të dominojë panoramën ekonomike, sipas një raporti të “Oxford Analytica”. Për momentin, Banka Qendrore Europiane (BQE) ka shmangur një krizë të rëndë: ajo qëndron gati që të mbështesë çdo debitor, falimentimi i të cilit do të çonte në një ndarje të unionit të monedhave, qoftë ky një qeveri apo një institucion i madh financiar. Por politika mund ta minojë këtë qëndrim. BQE mund të ndihmojë vetëm shtetet debitore, dhe bankat që zhvillojnë aktivitetin në këto shtete debitore, në rast se qeveritë e tyre të paktën pretendojnë se po veprojnë në mënyrë të përgjegjshme. Në Spanjë, për shembull, kriza është lehtësuar që nga vera për shkak se BQE ka premtuar “transaksione direkte monetare”, që nënkupton blerje të borxhit qeveritar spanjoll. Por premtimi i Bankës Qendrore është i kushtëzuar nga vullneti i Spanjës për të lejuar që programi i saj ekonomik të mbikëqyret nga “trojka”, që përfshin BQE, Komisionin Europian dhe Fondin Monetar Ndërkombëtar. Për momentin, tregjet supozojnë se Spanja në fund do të pranojë mbikëqyre të jashtme. Por një mbikëqyrje e tillë do të përfshinte kufizime për buxhetet rajonale të Spanjës. Në rast se një presion për shkëputje do ta bëjë politikën të paqëndrueshme ose në rast se ndjenja kundër Brukselit bëhet një forcë e madhe në politikën kombëtare, vullneti i Spanjës për t’iu dorëzuar monitorimit të huaj do të vihej në dyshim, dhe aftësia e BQE-së për të ndihmuar, do të bëhej e pasigurt. Normat spanjolle të interesit mund të ktheheshin në nivele të larta të paqëndrueshme, aty ku ishin përpara se BQE-ja të premtonte për asistencë në verë të 2012-s. Dhe bisedimet për një ndarje të gjerë të euros mund të riktheheshin.
Italia dhe Greqia janë gjithashtu shqetësuese
Tregjet supozojnë se BQE-ja do të ndihmojë Italinë, pikërisht ashtu siç ndihmon Spanjën. Por kjo do të varet nga fakti se sa e hapur do të jetë qeveria italiane që të jetë të paktën e hapur ndaj mundësisë së mbikëqyrjes nga trojka. Me Mario Montin si Kryeministër, ky opsion ka qenë i hapur. Por në rast se në zgjedhjet e shkurtit të Italisë do të dalë një qeveri që është më nacionaliste, mbështetja e BQE-së mund të mos jetë e besueshme.
Ndërkohë Greqia, që kohët e fundit siguroi bashkëpunimin e ECB-së në reduktimin e barrës së saj të borxhit, ka të ngjarë që të ketë nevojë për më shumë lëshime deri verën e ardhshme. BQE do të jetë e disponueshme vetëm në rast se politika greke do të vazhdojë të mbështesë përpjekjet drejt reformave.
SHBA-të, pasiguritë fiskale do dëmtojnë ekonominë
Ekonomia e Shteteve të Bashkuara të Amerikës u dobësua në mënyrë domethënëse gjatë vitit 2012, dhe perspektiva e rritjes për vitin 2013 dhe 2014 mbetet e dobët. Në kahun rritës, sektori i shtëpive po tregon shenja ringjalljeje dhe pritet mbështetje e mëtejshme nga raundi i ri i lehtësimit sasior që është prezantuar së fundmi nga Rezerva Federale (Fed).
Norma e papunësisë qëndroi mbi 8% për pjesën më të madhe të 2012, por ra pak nën këtë nivel nga shtatori e tutje. Gjithsesi, norma e pjesëmarrjes në punë është në një nivel të ulët rekord, ndërsa pesha e papunësisë afat- gjatë ka arritur në nivele të larta historike prej 40.6% (të papunë për 6 muaj pse më shumë) dhe 31.4% (të papunë prej një viti e më shumë).
Pasiguritë fiskale do të vazhdojnë të ndikojnë në besimin e biznesit dhe investimet. Kërkesa e jashtme pritet gjithashtu të mbetet e dobët. OKB parashikon që rritja e prodhimit të brendshëm bruto (PBB) do të ngadalësohet në 1.7% në 2013 nga një nivel tashmë anemik i pritshëm prej 2.1% në 2012. Rreziqet mbeten të mëdha për një skenar më të errët, si rrjedhojë e shqetësimeve të vazhdueshme fiskale si dhe nga efektet ngjitëse të një intensifikimi të mëtejshëm të krizës së zonës euro, ngadalësimi të ekonomisë kineze dhe dobësimit të mëtejshëm të ekonomike kryesore në zhvillim.
Gremina fiskale u zgjidh, por shqetësimet mbeten
Pas javësh të tëra debatesh, ligjvënësit amerikanë arritën që të shmangnin në limitet e fundit kohore të ndërrimit të viteve, të ashtuquajturën greminën fiskale, që parashikonte hyrjen automatike në fuqi të rritjes së taksave dhe shkurtimeve buxhetore, duke kërcënuar që ta çonin ekonominë amerikane sërish në recesion. Sipas marrëveshjes, taksat do të rriten vetëm për amerikanët e pasur dhe janë shtyrë – për momentin – shkurtimet e thella automatike të shpenzimeve. Por Kongresi dhe Shtëpia e bardhë vetëm sa janë shmangur nga “gremina fiskale”, sipas fjalëve të presidentit Barack Obama.
Kompromisi pas 11 orë debatesh midis republikanëve dhe demokratëve adresoi vetëm çështjet e taksave. Ndërsa lidhur me shkurtimet e shpenzimeve vetëm sa u shty data nga 1 janari në 1 mars për fillimin e shkurtimeve automatike të shpenzimeve, që parashikohen në total në 1.2 trilionë dollarë në pothuajse një dekadë.
Ideja thelbësore është që të adresohet deficiti kronik i qeverisë amerikane por të dy partitë ndajnë mendime të ndryshme se çfarë kombinimi shkurtimesh shpenzimesh dhe rritjesh të tjera taksash duhet të përdoret për të arritur këtë.
Republikanët, që kontrollojnë Shtëpinë e përfaqësuesve pritet që t’i rezistojnë çdo rritjeje tjetër taksash. Gjithsesi, që përpara marrëveshjes së të martës, z. Obama kishte sinjalizuar se ai do të vazhdonte të nxiste për më shumë masa që do të rrisnin të ardhurat.
Rritja e tavanit
Nga fundi i shkurtit, qeveria e SHBA-ve do të arrijë kufirin e saj të huamarrjes prej 16.4 trilionë dollarë. Kjo i shton një dinamikë të re të fuqishme negociatave fiskale, për shkak se Thesari po i drejtohet tashmë “masave të jashtëzakonshme” për të pasur fonde. Rritja e kufirit të borxhit kërkon miratimin e kongresit, duke u dhënë republikanëve karta të reja për të luajtur në këto negociata.
Një ngecje e bisedimeve midis republikanëve të kongresit dhe administratës së Obama lidhur me limitin e borxhit në 2011 e çoi ekonominë më të madhe të botës në prag të dështimit. Edhe në rast se një marrëveshje do të arrihet, disa analistë parashikojnë se kombinimi i pasigurive politike, shtrëngimit fiskal dhe perspektiva e përsëritjes së duelit lidhur me tavanin e borxhit mund të bëjnë që të ketë zhvlerësim të renditjes së kredisë së SHBA-ve nga ana e agjencive vlerësuese.
Tim Geithner, sekretari i thesarit amerikan, u tha ligjvënësve pas Krishtlindjeve se masat e tij speciale do t’i jepnin një amortizator prej 200 miliardë dollarë për borxhin, duke e shtuar me rreth dy muaj frymëmarrjen, megjithëse ky vlerësim do të ishte subjekt i ndryshimeve buxhetore për të cilat do të bihej dakord gjatë negociatave për greminën fiskale.
Rreziqet e shkurtimit të fondeve
Ashtu siç tregoi drama në Capitol Hill, negociatat për greminën fiskale kanë të bëjnë po aq shumë me politikën, sa dhe me ekonominë.
Edhe pa tavanin e borxhit, republikanët do të kishin pasur përparësi në negociatat e ardhshme fiskale si rrjedhojë e nevojës për të kaluar një rezolutë të re për të zgjatur autoritetin buxhetor të qeverisë.
Duke qenë se kanë kaluar vite që kur Kongresi dekretoi një buxhet të plotë, financimi i qeverisë mandatohet nga “rezoluta të vazhdueshme” që kalohen nga ligjvënësit. Më i fundit, i kaluar në shtator, përfundon në 27 mars.
Në rast se nuk materializohet një i ri, financimet për të gjitha shërbimet jo thelbësore do të përgjysmohen, duke përsëritur një pamundësi të qeverisë për të shpenzuar që rezultoi pas konfliktit të vitit 1995 mes Bill Clinton, atëherë presidenti demokrat, dhe Shtëpia e kontrolluar nga republikanët, e kryesuar në atë kohë nga zëdhënësi Newt Gingrich.
Një situatë e tillë u shmang për pak në 2011 pas një përleshjeje mes administratës Obama dhe Senatit Demokrat kundër Shtëpisë së Republikanëve, që ndikohet fort nga lëvizja e fuqishme ‘Tea Party’.
Tregjet në zhvillim varen nga reformat
Ndryshe nga Shtetet e Bashkuara dhe Eurozona, tregjet e mëdha në zhvillim mund të duken pak më të sigurta. Por pamja mund të jetë zhgënjyese. Brazili, Rusia, India dhe Kina po përballen të gjitha me ligje jofunksionale dhe korrupsion, që shfaqet kudo, nga investimet e ulëta që e kanë gërryer rritjen e Brazilit në 1% në vitin 2012 te ndërprerjet e mëdha të energjisë në Indi verën e fundit.
Barrierat për biznesin dhe korrupsioni po dëmtojnë aftësinë e vendeve në zhvillim për t’u përgjigjur ndaj stimujve.
Elementet kryesore që duhen ndjekur në këtë mjedis janë njoftimet për reforma dhe çmimet e konsumit. Nismat bindëse të reformave do të lënë përshtypje mbi investitorët ndërkombëtarë dhe do të nxisin ekonomitë. Nga ana tjetër, rritja e inflacionit do të sinjalizojë telashe.
Bankat qendrore të vendeve në zhvillim nuk do të rrezikojnë një përsëritje të inflacionit të lartë të viteve 1970 dhe 1980. Teksa rritja e çmimeve u afrohet niveleve dyshifrore, ata do të ndihen të detyruar të shtrëngojnë politikat monetare dhe rritja do të ulet.
Azia në zhvillim
Ekonomitë në Azinë në zhvillim janë dobësuar në mënyrë të konsiderueshme gjatë vitit 2012, sipas raportit të Kombeve të Bashkuara, teksa motorët kryesorë të rajonit, Kina dhe India, kanë ngadalësuar ritmet e rritjes. Ndërsa një rritje më e dobët e eksporteve ka qenë një faktor kyç i ngadalësimit, të dyja ekonomitë përballen gjithashtu me një sërë ndryshimesh strukturore që dëmtojnë rritjen. Duke pasur parasysh presionet e vazhdueshme inflacioniste dhe deficitet e larta fiskale, ka pak hapësirë për politika nxitëse në shtetet e Azisë Jugore. Kina dhe shumë ekonomi të Azisë Lindore, në kontrast kanë hapësira më të mëdha për politikat kundërciklike. Rritja mesatare në Azinë Lindore parashikohet të rritet lehtë në 6.2% në 2013, nga një nivel i pritshëm prej 5.8% në 2012. Rritja e PBB-së në Azinë Jugore pritet të jetë mesatarisht 5.0% në 2013, në zgjerim nga 4.4% në 2012, i kryesuar nga rimëkëmbja modeste e ekonomisë indiane.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.