Qeveria emetoi javën e shkuar Eurobondin e tretë në historinë e Shqipërisë në tregjet e kapitalit. Norma e interesit prej 3.55% dhe afati i maturimit 7-vjeçar u konsideruan si sukses. Por entuziazmi për këtë hap sigurisht që duhet të ishte në doza më të moderuara, duke mos ia veshur “petkun” e suksesit vetëm reformave të qeverisë kur, në të vërtetë, ekspertët vlerësojnë se të njëjtën rëndësi ka pasur likuiditeti me tepricë në tregje.
Rezultati që sot ka Shqipëria është i ndarë mes fatit, pra situatës në tregje dhe meritës së reformave dhe energjia e qeverisë që është përqendruar në “regjistrimin” e kësaj arritje në listën e saj duhet të kishte shkuar për të bërë pak më shumë transparencë, se ku do të shpenzohen paratë që përfshihen në togfjalëshin “mbështetje buxhetore” në vlerën 300 milionë euro.
Nga Nertila Maho
Qeveria mbylli javën e shkuar daljen e saj të tretë në tregjet e kapitalit ku siguroi 500 milionë euro me një kupon fiks prej 3.55% dhe afat maturimi 7-vjeçar. Kjo është norma më e ulët e interesit me të cilën është siguruar borxhi në tregjet e kapitalit që nga dalja e saj e parë në vitin 2010. Në raport me veten, Shqipëria sigurisht që mund ta konsiderojë këtë emetim të radhës si një sukses që i dedikohet shumë faktorëve. Por që nga dalja e rezultatit final për Eurobondin në datë 2 tetor 2018, ka një theks të vazhdueshëm se ky rezultat është vetëm si efekt i reformave të qeverisë. “Tregjet u përgjigjën qartë.
4 vjet më parë, Shqipëria paguante 5.75% bond 5-vjeçar, për të kompensuar ata që investonin paratë tek ky vend. Sot paguajmë 3.5% bond 7-vjeçar. Shqipëria shihet si një investim i sigurt e premtues falë reformave transformuese. Ka ende shumë për të bërë”, do të shprehej kreu i qeverisë Edi Rama në të njëjtën ditë të mbylljes së transaksionit.
Ministri i Financave dhe Ekonomisë, Arben Ahmetaj, do të përsëriste pak a shumë të njëjtën gjë në lidhje me Eurobondin. “Tregjet testuan ekonominë shqiptare dhe reformat. Reformat e guximshme dhe të domosdoshme janë duke na shpërblyer. Shqipëria bëhet një vend normal, ku mund të investohet pa frikë dhe në periudhë afatgjatë”, tha ministri.
Por ekspertët pohojnë se faktorë të tjerë që e ndikuan në këtë rezultat ishin likuiditeti me tepricë në tregjet e kapitalit, normat e ulëta të interesit që vazhdojnë prej disa kohësh tashmë apo edhe elemente të tjera teknike që lidhen me shumën e emetuar.
Nga ana tjetër, debati që duhet të ishte qendërzuar tek transparenca se çfarë nënkuptohet me mbështetje buxhetore me 300 milionë euro ka kaluar në një “grindje” rrjetesh sociale mes palëve politike. Ekspertët në treg sot ndajnë një mendim se emetimi i Eurobondit të tretë me një interes të leverdishëm është shumë pozitiv për Shqipërinë, por kjo nuk është meritë vetëm e reformave dhe qeverisë.
Shqipëria, më mirë se vetja, por jo më mirë se fqinjët në tregjet e kapitalit
Në vitin 2010, kur Shqipëria shënoi daljen e saj të parë në tregjet e kapitalit për të marrë një Eurobond me vlerë 300 milionë euro, arriti të siguronte një interes në kupon fiks prej 7.5% dhe një afat maturimi 5-vjeçar. Sigurisht ky është një interes i lartë nëse e shohim në raport me sot, por për të qenë realistë duhet të sjellim në vëmendje që në atë kohë, Shqipëria testoi veten për herë të parë në këto ujëra, ndërkohë që situata e përgjithshme nuk ishte e favorshme. Jemi pothuajse në vitet kur kriza ekonomike ishte ende evidente dhe tregjet e kapitalit ishin ndikuar në mënyrë direkte.
Dalja e dytë e Shqipërisë ishte më 5 nëntor 2015 për 300 milionë euro. Kuponi fiks i siguruar në këtë dalje ishte 5.75% me 5 vjet maturim. Sigurisht dalja e dytë është përkthyer në një interes më të ulët. Dhe së fundmi, dalja në 2018 mban interesin më të ulët historik të arritur nga Shqipëria në tregjet e kapitalit. Në raport me veten jemi përmirësuar dhe dukshëm madje. Po në raport me fqinjët? Maqedonia, e cila është marrë gjatë këtyre ditëve si etalon krahasimi nga opozita dhe përgënjeshtrimi nga qeveria në fakt është vendi që ka tipologji ekonomike të ngjashme me ne, por parametra makroekonomikë shumë më të favorshëm.
Pikërisht në këtë vend, këta tregues janë materializuar në një interes më të mirë për eurobondin që emetoi këtë vit. Kuponi fiks i saj ishte 2.75% ndërsa në tregun sekondar, ditëve të fundit, obligacioni i eurobondit të Maqedonisë është tregtuar në rreth 3% çka tregon se është ky interesi që perceptohet për atë si vend. Maqedonia ka edhe një avantazh tjetër në raport me Shqipërinë. Ka notuar në këto ujëra shumë më herët dhe shumë më shpesh. Viti 2018 shënoi daljen e saj të shtatë në tregjet e kapitalit dhe normalisht ka një historik më të gjatë me të cilin investitorët konsultohen përpara se të investojnë. Në afatgjatë, Shqipëria duhet të shtojë daljet e saj në tregjet e kapitalit si një mundësi për të rritur besimin e investitorëve, të paktën në këndvështrimin e ekspertëve.
Si do të përdoren paratë e Eurobondit, s’ka qartësim për 300 milionëshin?
Qeveria deklaroi se do të përdorë 200 milionë euro për shlyerjen e eurobondit të 2015-s, një proces tashmë i ezauruar ndërkohë që 300 milionë eurot e tjera janë përmbledhur shkurt nën zhargonin “mbështetje buxhetore”, por duke mos dhënë ndonjë detaj specifik se çfarë nënkupton kjo. Këshilla e ekspertëve në këtë rast është përdorimi i kujdesshëm i parave, si dhe një transparencë më e madhe për të orientuar tregun. Sinjalet që mund të japë qeveria se ku do të përqendrohet huamarrja do të krijonin një ide më të qartë për fondet e investimeve apo ato të pensioneve se ku duhet t’i bëjnë tashmë investimet e tyre, duke qenë se mund të kemi një rënie të ritmit të huamarrjes së brendshme.
Këto dy tregje ende të vogla, por në një tentativë të vazhdueshme për zgjerim, kanë të nevojshme ofrimin e alternativave atraktive për investitorët vendas. Efekti i eurobondit pritet të japë rënie të interesit në tregun e letrave me vlerë të qeverisë. Pak a shumë, ekspertët presin të njëjtin trend të vitit 2015 kur nga 9.25% që ishte interesi për obligacionet 10-vjeçare arriti në 5.8% në prill dhe korrik 2016, për të rifilluar ringritjen në tetor 2016 dhe të vijonte me trendin në rritje në 2017-n.
E njëjta situatë shfaqet edhe tek obligacionet 5-vjeçare kur në shkurt 2015 nis me një 6.65% dhe vijon me të njëjtin trend mbi 6% deri në nëntor 2015 kur u emetua eurobondi i ri. Pas kësaj, interesi për obligacionet 5-vjeçare nis rënien, duke kulmuar në 3.93% në maj 2016 për të nisur ringritjen dhe stabilizimin mbi 5% në vijim.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.