Për kryetarin e Odës Ekonomike të Kosovës, Safet Gërxhalliu, nuk bëhet fjalë për të diskutuar për probleme të drejtpërdrejta që bizneset e Kosovës kanë në Shqipëri, apo anasjelltas. Problemi është se duhet krijuar me urgjencë besimi reciprok ndërmjet të dyja shteteve. Prej kohësh, marrëdhëniet ekonomike ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës shoqërohen me mungesë mosbesimi në të gjitha nivelet e bashkëpunimit, tha Gërxhalliu, sipas të cilit është koha që ekonomistët dhe ekspertët të hartojnë programe për unifikimin e tregut të përbashkët dhe qeveritë të nisin me urgjencë implementimin e tij.
Zoti Gërxhalliu, si e konsideroni bashkëpunimin ekonomik ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës?
Shqipëria dhe Kosova po vuajnë prej kohësh mungesën e një bashkëpunimi të koordinuar ekonomik. Deri më tani, përpjekjet e dy anëve të të njëjtit komb janë fokusuar tek axhenda politike dhe pak është bërë në realitet. Qeveritë e të dyja shteteve e kanë pasur në vijimësi një angazhim formal që më shumë i ka shërbyer propagandës, duke ofruar më shumë marketing dhe spektakël, se sa një koordinim të vërtetë për ta bërë ekonominë e dy anëve të kufirit konkurruese në rajon.
Jemi i njëjti popull dhe kemi një ekonomi komplementare dhe në këtë mënyrë duhet të jemi më shumë bashkëpunues me njëri-tjetrin se sa konkurrues. Por tani ka ardhur koha që të heqim dorë nga zbukurimet dhe propaganda e bashkëpunimit dhe të nisim një bashkëpunim real.
Jo po tentoni të thoni se pas dëshirës për bashkëpunim ka më shumë probleme?
Nuk bëhet fjalë për të diskutuar për probleme të drejtpërdrejta që bizneset e Kosovës kanë në Shqipëri, apo anasjelltas. Problemi është se duhet krijuar me urgjencë besimi reciprok ndërmjet të dyja shteteve. Prej kohësh, marrëdhëniet ekonomike ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës shoqërohen me mungesë mosbesimi në të gjitha nivelet e bashkëpunimit. Prandaj e shoh me interes që ne ta trajtojmë njëri-tjetrin me besim në shkëmbimet tregtare dhe më gjerë dhe të mos humbim më shumë kohë duke gjetur arsyet që e kanë krijuar deri më tani dëmin në këtë bashkëpunim. Ajo që tashmë Shqipëria dhe Kosova kanë nevojë është rritja e nacionalizimit ekonomik përtej retorikave dhe makijazhit politik. Nëse ky nacionalizëm mungon, ne do të vijojmë të humbim kohë, duke rrezikuar seriozisht përfitimet që me të drejtë duhet t’i kishim.
Si mund të përmirësohet ky bashkëpunim, a keni ju një propozim konkret?
Stafeta duhet të kalojë ekonomistët. Ekspertët më të mirë në Kosovë dhe në Shqipëri duhet të ulen për të hartuar një program të përbashkët ekonomik. Në këtë program duhet të harmonizohet sistemi fiskal. Vendet duhet të kenë të njëjtë barrën fiskale dhe gjithashtu duhet të ndjekin standarde të njëjta në dogana dhe për më tepër, duhet të hartohen programe që përfarojnë edhe kurrikulat mësimore në mënyrë që Kosova dhe Shqipëria të bëhen një treg i përbashkët. Në këtë mënyrë, krijojmë një treg me 5 milionë konsumatorë dhe më tej mund të dalim me një ofertë të përbashkët ndaj investitorëve të huaj. Programi i ekspertëve duhet të bëhet një axhendë e detyruar për politikën dhe institucionet zbatuese. Por në vend që të veprojmë në këtë mënyrë, kam frikë se më shumë e vrasim mendjen se si të shpikim barriera dhe pengesa që janë në dëm të qytetarëve shqiptarë në të dy anët e kufirit.
Por duhet thënë se vitet e fundit ka avancuar bashkëpunimi ndërmjet dhomave të tregtisë. Është ngritur një forum ballkanik i dhomave të tregtisë për të zgjeruar bashkëpunimin në të gjithë rajonin dhe në këtë kontekst, edhe Shqipëria dhe Kosova janë duke bërë hapa para.
Zoti Gërxhalliu, a keni një fokus konkret për klimën e biznesit që ofron Shqipëria ndaj bizneseve të Kosovës?
Pikë së pari, bizneset në Kosovë nuk janë të preferuara në Shqipëri. Më shumë interesi është i fokusuar drejt atyre greke dhe italiane. Kjo mungesë preference për bizneset e Kosovës shihet që në pikat kufitare me Shqipërinë. Dozat e kontrollit, verifikimit, licencimit në disa raste tejkalojnë përcaktimet në legjislacion. Por duhet ta them se ndryshe ndodh me bizneset shqiptare në Kosovë, me të cilat ambienti është tejet miqësor. Aktualisht në Kosovë ushtrojnë aktivitet 1400 biznese nga Shqipëria, të cilat janë të fokusuara në tregje me rëndësi të tilla si banka, sigurime, ndërtim, shërbime dhe tregti. Teksa bizneset nga Kosova në Shqipëri janë më së shumti njësi të vogla shërbimesh, furra buke dhe byrektore, që shërbejnë për pushuesit nga Kosova që kalojë pushimet në Shqipëri.
Problematikat
-Mosfunksionimi si duhet i praktikave që mundësojnë lëvizjen e shpejtë të mallrave mes dy vendeve tona
-Mungesa 24 orë e përfaqësuesve fitosanitarë në pikat doganore që e bëjnë të vështirë qarkullimin në kohë të produkteve ushqimore
-Rënia e ndjeshme e eksportit nga Shqipëria drejt Kosovës dhe e kundërta, ka lënë hapësira për vendet e tjera në përmbushjen e boshllëkut të krijuar.
-Mungesa e planifikimeve konkrete dhe bashkëpunimit konkret nëpërmjet qeverive përkatëse
-Ekziston një klimë mosbesimi ndërmjet palëve, gjë e cila rrezikon avancimin e bashkëpunimit dhe perspektivën e vendeve tona drejt një ekonomie kombëtare.
-Pamundësia e implementimit të tregut të përbashkët energjetik, për shkak të pengesave politike të krijuara nga Serbia.
Propozimet
-Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë në Tiranë dhe Oda Ekonomike e Kosovës angazhohen të ngrenë dialogun në nivelin maksimal për krijimin e besueshmërisë së produktit dhe bashkëpunimit ekonomik.
-Promovimin e mundësive dhe nxitjen e mekanizmave për krijimin e ndërmarrjeve të përbashkëta dhe shfrytëzimin e resurseve komplementare.
-Organizimin e aktiviteteve të përbashkëta nëpërmjet panaireve, ëorkshop-eve dhe forumeve në Tiranë dhe Prishtinë, me qëllim promovimin e produkteve të të dyja vendet.
-Qeveritë e dy vendeve duhet të hartojnë një plan strategjik për ekonomi kombëtare komplementare.
-Hartimin dhe implementimin e sistemit fiskal të unifikuar mes dy vendeve.
-Përgatitjen e kushteve për heqjen e pikave doganore.
-Ngritjen në mënyrë institucionale të dialogut publik-privat, kjo në shërbim të konferencës së integrimit rajonal Berlin-Vjenë-Paris-Romë, si dhe në procesin e integrimit në Bashkimin Europian.
-Po kështu kërkohet nga qeveritë e të dy vendeve që krahas mbledhjeve të përbashkëta të tyre, të koordinohet dialogu me Dhomat e Tregtisë dhe të bëhet transparente axhenda e tyre dhe si është realizuar ajo.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.