Vetëm dy javë na ndajnë nga finalja e zgjedhjeve, rezultati i së cilës në fund do të jetë një ekuacion me tri ndryshore PS, PD dhe LSI. Fakti që, si asnjëherë më parë partitë politike po hyjnë në garë pa formuar koalicionet, ka bërë që fushata elektorale në këto zgjedhje të vijë ndryshe.
Si e shikojnë ekspertët sjelljen e liderëve në fushatë, si po ndryshon komunikimi, nga mitingjet masive te kontaktet direkte dhe roli që po luajnë mediat sociale.
Kostot ulen ndjeshëm në raport me fushatat e mëparshme, ndërsa ekspertët nuk ngurrojnë të krahasojnë strategjinë e marketingut politik, me atë të shitjes së një produkti të thjeshtë
Nga Ledina Loga
Gju më gju me popullin, me një teke raki përpara; me veshje të shkujdesur; ndonjëherë duke iu dhënë fermerëve një dorë në punët e fshatit; të angazhuar për të marrë pjesë nëpër gëzimet dhe hidhërimet familjare janë ndër “detyrat e vështira” që kanë marrë përsipër politikanët në këtë fushatë elektorale, e cila, përveçse filloi me vonesë, këtë vit po vjen ndryshe.
Trendi botëror për t’u larguar nga tradicionalja ka prekur dhe Shqipërinë. Duke mos ditur se me kë do të ndajnë “shtratin politik” për katër vitet e ardhshme, gjuha e përdorur ndaj kundërshtarëve politikë ka tingëlluar më e zbutur. Po ashtu ka ndryshuar dhe strategjia e komunikimit. Nuk ka më as mitingje, as koncerte madhështore, as postera elektoralë që të dilnin përpara kudo. Ato po zëvendësohen me një përqasje më të thjeshtë dhe më direkte.
Pjesën kryesore të aktiviteteve të fushatës, thotë Thanas Goga, konsulent i kërkimit dhe metodave, vijojnë ta zënë takimet e formatit “town halls”, apo bashkëbisedim të drejtpërdrejtë me grupet e veçanta të interesit dhe qytetarët e zonave të ndryshme zgjedhore në vend, dhe më rrallë, krahasuar me fushatat e viteve të kaluara, mitingjet, debati politik, shpërndarja e materialeve të shkruara.
Dr. Belina Budini, eksperte komunikimi, nuk ngurron të krahasojë strategjinë politike që po përdoret me atë të shitjes së një produkti, më e dukshme kjo për kryeministrin Edi Rama. Ajo thotë se ajo që dominon këtë fushatë është e ashtuquajtura “hard sell”. Kjo është një fushatë e cila përdor mesazhe shitjeje direkte, detyruese dhe të hapura, ku ai që po e përdor më shumë të ashtuquajturën metodë e shitjes agresive është kryeministri Rama, ndërsa u kërkon votën qytetarëve (shiko intervistën e plotë në vijim).
Edhe Mirdaim Axhamit, analist për marketingun e partive politike ka një krahasim të ngjashëm. “Në fushatat politike, votuesit shndërrohen në një turmë konsumatorësh që presin të blejnë ofertën më të mirë. Partitë politike përcaktojnë se çfarë produkti politik do të ofrojnë, kush do të jenë kandidatët, cila do të jetë platforma dhe programi”, tha ai.
Këndvështrimi
Në fushatat politike, votuesit shndërrohen në një turmë konsumatorësh që presin të blejnë ofertën më të mirë. Partitë politike përcaktojnë se çfarë produkti politik do të ofrojnë, kush do të jenë kandidatët, cila do të jetë platforma dhe programi.
Fushatë e pazakontë, që në nisje
Ky vit nuk ishte aspak i zakontë, pasi deri në momentin e fundit nuk dihej se si do të zhvilloheshin zgjedhjet, kur do të mbaheshin dhe a do ishin të gjitha partitë politike pjesë e tyre dhe mesa duket këto të papritura i kanë gjetur partitë pa i bërë “detyrat e shtëpisë”.
Mirdaim Axhamit, profesor në Fakultetin e Ekonomisë dhe me doktoraturë në marketingun e partive politike, tregon për rezultatet e studimit të tij, ku bazuar mbi anketimet e kryera, thotë se rreth 55% e votuesve janë besnikë të një krahu politik, 19.6 % më pak të lëkundur, 13.8% të lëkundur dhe 7.1 % nuk votojnë fare. E gjithë “lufta” midis partive politike bëhet për të fituar elektoratin gri.
Votuesit më të lëkundur, sipas Axhamit, janë më të rinjtë, më pak të arsimuarit dhe emigrantët. Nëse do të analizojmë fushatën deri më tani, thotë ai, partitë po e vendosin theksin tek të rinjtë, si p.sh. Partia e Lëvizja Socialiste për Integrim. “Kur flasim për marketing politik, nuk nënkuptojmë vetëm komunikim politik, reklamat, mitingjet, median sociale, ka të bëjë me mënyrën se si partitë politike kanë segmentuar elektoratin dhe segmenti i përzgjedhur prej partive politike”. Pas kësaj, shton ai, përcaktohet se çfarë produkti do të ofrojnë.
Sipas studimit të kryer nga Axhami, programi rezulton të jetë më i rëndësishmi për të fituar votuesit gri. Rreth 32% e votuesve gri ndikohen prej programit dhe personalitetit të liderit, 14% nga publiciteti i vazhdueshëm, 8% ndikohen prej lajmeve në gazeta dhe 5% nga telefonatat, interneti dhe takimet personale. Sipas profesorit, Edi Rama në 2013-n fitoi pushtetin për shkak të programit që ofronte, si shëndetësia falas.
Në Shqipëri, si të majtët, si të djathtët, bashkohen në dëshira të njëjta, si p.sh. të gjithë kërkojnë më shumë punësim, paga më të larta, taksa më të ulëta.
Por, ka dhe një përqindje tjetër që janë besnikë dhe nuk ndikohen në zgjedhjen e tyre. Sipas profesorit të statistikave në Fakultetin Ekonomik, Fatmir Mema, në Shqipëri, votuesit besnikë përllogariten rreth 55%, e ndarë kjo pjesë në mënyrë të barabartë për të dyja partitë e mëdha, ku janë rreth 27% votues të djathë, dhe 27% të majtë që çfarë do të ndodhë votojnë për PS-në dhe PD-në.
Besnikët
Sipas profesorit të statistikave në Fakultetin Ekonomik, Fatmir Mema, në Shqipëri, votuesit besnikë përllogariten rreth 55%, e ndarë kjo pjesë në mënyrë të barabartë për të dyja partitë e mëdha, ku janë rreth 27% votues të djathë, dhe 27% të majtë që çfarë do të ndodhë votojnë për PS-në dhe PD-në.
Larg nga tradicionalja
Tipar i kësaj fushate elektorale ka qenë ulja e agresivitetit krahasuar me vitet e kaluara. Partia Socialiste e ka nisur që në fillim fushatën, LSI pak më vonë dhe PD deri në momentin e fundit ishte e vendosur se nuk do të merrte pjesë në zgjedhje. Si asnjëherë më parë partitë politike po i largohen tradicionales. Ngjyra e bardhë dhe blu, si dhe logoja e Partisë Demokratike kanë qenë simbol i fushatave të mëparshme, tani janë zëvendësuar me ngjyrën e kuqe dhe të bardhë.
Socialistët së bashku me LSI-në kanë përdorur të njëjtat ngjyra me fushatën e mëparshme, mirëpo kanë ndryshuar mënyrën e komunikimit me votuesit.
Ndërsa krahasuar me fushatat e mëparshme, deri më tani partitë politike dukshëm po shpenzojnë më pak. Interesant është fakti që sipas ekspertëve edhe këto shpenzime që po bëhen nga ana e partive politike po kryhen në valutë. Sipas atyre një arsye e zhvlerësimit të euros është rritja e shpenzimeve në valutë nga ana e partive politike.
Kush e fiton betejën në median sociale
Mediat sociale mund të jenë rrënuese në rast se nuk përdoren në mënyrën e duhur. Çdo ditë e më shumë liderët politikë po e zhvillojnë fushatën elektorale duke iu drejtuar ndjekësve në rrjetet sociale. Ekspertët thonë se rrjetet sociale mund të përdoren fare mirë për të mbajtur të informuar mbështetësit. Studime të fundit tregojnë se deklaratat e politikanëve në faqet e tyre në rrjetet sociale japin, shpeshherë, më tepër ndikim sesa deklaratat për shtyp. Kjo e rrjeteve sociale është një tjetër betejë që duhet fituar.
Kryeministri Rama është figura politike më e ndjekur në rrjetin social Facebook, i cili numëron afërsisht 1,080,000 ndjekës, më shumë se vetë faqja zyrtare e Partisë Socialiste, ndërsa në zgjedhjet e 2013-s numëronte vetëm 340 mijë. Ai është një ndër figurat më aktive për sa i përket postimeve dhe ndërveprimit me komentuesit e faqes. Kryeministri duke vendosur komunikim të drejtpërdrejtë, ka krijuar një rubrikë të veçantë, të quajtur ERTV (Edi Rama TV) me anë të cilit komunikon direkt te zgjedhësit mesazhet politike.
Sali Berisha, është figura e dytë politike më popullore. Ai numëron në Facebook rreth 1,062,000 ndjekës, nga 540 mijë ndjekës në zgjedhjet e 2013-ës. Qytetari dixhital, ishte gjetja e ish-kryeministrit, me anë të të cilit ai ftonte ndjekësit që të denonconin në llogarinë e tij zyrtare.
I treti në listë, vjen kryetari aktual i Partisë Demokratike, me 574 mijë ndjekës, pasuar nga kryetari i Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj me 399 mijë ndjekës.
Politikanët kanë dy zgjedhje. Disa tregojnë veten e tyre “të vërtetë” në internet, duke marrë përsipër rrezikun e ofendimit apo zemërimit të votuesve. Për shembull, Edi Rama iu përgjigjet komentuesve në llogarinë e tij në Facebook; ndan me ndjekësit foto humoristike ku ironizohen kundërshtarët e tij politikë apo poston video personale.
Profili i kreut të Partisë Demokratike, Lulzim Basha është brenda kornizave, ndërsa postimet e tij janë të dedikuara ndaj programit të PD-së dhe dështimeve që ka pasur qeveria, por pa sulmuar drejtpërdrejtë asnjë figurë kundërshtare.
Thjeshtësia, strategjia e të gjithëve
Thjeshtësia funksionon më së miri për të përcjellë mesazhin në tregjet masive. Nuk mund të presësh për sukses kur mesazhin e ke shumë të ndërlikuar dhe që mezi kuptohet. Model ky, që fillimisht u ndoq nga Barack Obama në zgjedhjet e 2008-s, me mesazhin “Po, ne mundemi” dhe me Trump në zgjedhjet e fundit nën sloganin “Make America Great Again” (Ta bëjmë Amerikën të madhërishme sërish).
Partitë politike shqiptare kanë zgjedhur të njëjtën strategji. Gjuha e përdorur nga liderët politikë është tepër e thjeshtë, si strategji që mesazhi i tyre të arrijë masën. Sloganet, gjithashtu të thjeshtë, si “Për Shqipërinë që Duam”, “Ekonomi e fortë, e nesërme e sigurt” apo “Një Shans për të Gjithë”, i referohen mirëqenies dhe së ardhmes më të mirë.
Liderët politikë po përpiqen vazhdimisht që të bëhen një me masën. Në spotin më të fundit publicitar të Partisë Socialiste shfaqet kryeministri Edi Rama, në rolin e një polici që vendos gjoba, duke dhënë mesazhin e tij politik në zhargon. Ilir Meta, duke u bërë pjesë në dasmat e njerëzve të thjeshtë dhe duke i rënë lodrës, ndërsa Monika Kryemadhi duke mbjellë shafran apo mbi një karrocë me kalë.
Të gjitha këto janë strategji për të rritur popullaritetin e tyre te masa.
Përdorimi i figurave të influencës
Gjatë fushatës së fundit të zgjedhjeve presidenciale në Amerikë, të dy kandidatët përdorën figurat e influencës për të fituar sa më shumë zgjedhës. Hillary Clinton, dy prej figurave kryesore kishte çiftin Obama, ndërsa Trump përdori figura të njohura VIP.
E njëjta strategji vërehet edhe në fushatën elektorale në Shqipëri, theksojnë ekspertët. Edi Rama ka zgjedhur si personazh me ndikim kryetarin e Bashkisë Tiranë, veçanërisht në Qarkun e Tiranës. Erion Veliaj, paralelisht me fushatën për zgjedhjet e përgjithshme, ka nisur të bëjë fushatë në sloganin “Tirana 2 vjet zgjuar”.
Lulzim Basha ka në krah ish-liderin e Partisë Demokratike, Sali Berisha.
Ndërsa, çifti Meta ka zgjedhur figura nga bota e artit dhe e gazetarisë.
Sulo: Marrëveshja Basha-Rama diktoi stilin ndryshe të fushatës
Për kryeredaktorin e gazetës “Mapo” Arion Sulo, gjithashtu një gazetar më përvojë i sektorit të politikës, kjo fushatë është pangjashme me të gjitha të tjerat, jo vetëm në mënyrën si po komunikohet në opinion, por edhe në thelbin e saj.
Pavarësisht arsyeve, komunikimi është më pak agresiv dhe tentues në krahasim me modelet e mëparshme. Kjo mënyrë komunikimi, thotë Sulo, e ka ç ‘tensionuar shoqërinë dhe mënyrën e të bërit fushatë, që zakonisht jemi mësuar të shohim.
Kjo sjellje, e parë nga jashtë shihet si pozitive, por në fakt dy partitë e mëdha po japin sinjale të bollshme për të besuar teoritë e konspiracionit se bashkëpunimi mes dy forcave të mëdha do të vijojë edhe pas zgjedhjeve të 25 qershorit, thotë gazetari.
Sulo preferon ta shikojë në krahun pozitiv qetësimin e situatës, të cilën ia dedikon marrëveshjes. Ai tha se marrëveshja Rama-Basha futi opozitën në zgjedhje dhe dha garanci për çështjet e integrimit, hapjen e negociatave dhe reformën në drejtësi.
Gazetari thotë se marrëveshja ka ndikuar edhe në stilin e të bërit fushatë. “Rama dhe Basha kanë shmangur simbolet partiake duke vënë në qendër flamurin kombëtar dhe interesat e kombit. Rama gjithnjë ka të veshur një bluzë me simbolet kombëtare, flamurin dhe shqiponjën, ndërsa në takimet elektorale të Bashës dominon flamuri kombëtar se sa ai i partisë”. Më ketë këtë stil fushate, kryetarët e dy partive kryesore po tentojnë të jenë gjithëpërfshirës përtej partive te tyre.
Kjo po reflektohet, thotë Sulo, edhe në gjuhën e përdorur të liderëve kryesore, Rama, Basha, që është shumë e butë dhe me elokuente nga ajo që jemi mësuar të dëgjojmë në fushata të tjera. Kryetari i Partisë Socialiste ka zgjedhur të tregohet minimalist në komunikimin e tij me elektoratin duke reflektuar këtë zgjedhje që nga veshja dhe takimet e drejtpërdrejta me zgjedhësit në shtëpitë e tyre. Sulo thotë se kjo është një gjetje e mirë marketingu e Kryeministrit, që përçon mesazhe të elektoratit se edhe ai është njësoj si ata, si një prej tyre.
Ai tha se Basha shfaqet me aktiv dhe i kuruar. Ai po mban një format me tradicional dhe konservator të bazuar si në gjuhën e trupit dhe në atë të komunikimit me elektoratin, por sipas tij të dyja partitë kanë shmangur mitingjet e mëdha dhe kanë zgjedhur komunikime më direkte. Rama po përqendrohet në komunikimin me gratë, teksa Basha vazhdon me pjesën tradicionale.
Sulo thotë se Lëvizja Socialiste për Integrim ka mbajtur të njëjtin stil fushate me ngjyra të ndezura dhe simbole, gjuhë të fortë dhe takime të mëdha, ndryshe nga dy partitë e mëdha që kanë shmangur sloganet, banderolat, posterat dhe reklamat, duke bërë këtë fushatë edhe më të lirë nga ana financiare.
E parë nga jashtë fushata duket me shumë si shfaqje humori, por Sulo thotë se, forcat politike kryesore i kanë programet. “E djathta ka punuar për platformën e vet me këshilltarë të huaj. Qeveria gjithashtu e ka programin e reformave të vazhdimësisë. Këtë stil fushatë e arsyetoj me faktin se koha në dispozicion nuk i lë të prezantojnë platformat dhe ka dalë komunikimi politik në plan të parë”, tha Sulo.
Kryeredaktori i Mapo-s thotë se marrëveshja përveçse ç tensionoi situatën politike në vend dha garanci për vijimësinë e reformës së integrimit dhe asaj në drejtës dhe i ofroi shqiptarëve një fushatë modeste të qetë dhe jo të shtrenjtë.
Metaj: Kjo fushatë “vrau” marketingun elektoral
Fushata për zgjedhjet e 25 qershorit është ndër më të veçantat e organizuara ndonjëherë në Shqipëri. Ajo vjen pas një krize të ashpër politike dhe pas një marrëveshje të madhe mes dy forcave kryesore. Pikërisht kjo marrëveshje e madhe “ia hoqi nervin” fushatës elektorale, duke ulur peshën e gjetjeve të marketingut elektoral, thotë Elton Metaj, një gazetar më përvojë i sektorit të politikës, aktualisht kryeredaktor i Shekullit online.
Metaj ka vënë re se, fushata e dy partive të mëdha është shumë e ngjashme dhe me një dëshirë të munguar për të fituar çdo pikë ndaj kundërshtarit. Për rrjedhoje shohim qetësi, mungesë incidentesh, banderolash, posterash e flamujsh. Gjuha është paqësore, pa akuza të rënda dhe e mbushur me batuta, që nuk e kanë jetën të gjatë në kujtesën e votuesve. Megjithatë në dy liderët kryesore ka disa gjetje të ndryshme. Rama shfaqet në fushatë me veshje sportive, duke fokusuar dy grupe votuesish: Të rinjtë dhe femrat. Ndërsa Basha shfaqet brenda stilit te tij të ngurtë të veshjes zyrtare, duke iu përshtatur fushatës vetëm me heqjen e xhaketës e kravatës, shprehet gazetari.
Format e komunikimit për të dy liderët janë të ngjashme, pa mitingje masive dhe të fokusuar te bisedat e komunikimi i afërt me votuesin. Gjithashtu, PS dhe PD në këto zgjedhje kanë nxjerrë në pension edhe simbolet partiake. PS dhe Rama kanë bërë bashkë dy gishtat me numrin 2 në fletën e votimit, ndërsa PD ka shfaqur logon e asaj që e quan Republika e Re. E detyruar edhe nga shkrirja me aleatet, PD ka lënë mënjanë simbolin klasik, tha ai.
Për të konfirmuar fushatën ndryshe të këtij viti, Metaj thotë se, spikasin edhe disa raste konkrete si gjetje të marketimit elektoral. Duhet të kujtojmë dialogun e Ramës me mbështetësit e PD-së në Has apo afrimin me Bashën të disa figurave të majta, prej betejës në çadër e më pas. Ndërkohë në një sfidë tjetër ndodhet LSI, e cila synon te dëshmojë masivitet të takimeve elektorale, duke u vënë përballë dyshes Rama-Basha.
Meta e Vasili, sipas tij, mbeten brenda stilit te tyre historik në shfaqjet publike, me dallimin qe tashmë emri për kryeministër është ish-mjeku dhe jo ish-peshëngritësi. Si shtysë elektorale është gjetur slogani “Forcë e parë”, duke synuar maksimalizimin e votave në kuadrin e ri politik pas paktit Rama-Basha.
Detajet femërore janë zbehur gjithashtu sipas këndvështrimit të gazetarit të politikës. Kjo fushatë me paqen Rama-Basha ka lënë jashtë vëmendjes së medias e opinionit zonjat e hijshme, që spikasin në të tilla raste dhe e përdorin sharmin e tyre edhe për marketing elektoral. Pak vëmendje ka sot për ecjen e Gridës, flokët e Mimit apo veshjen e Monikës. Kjo pra është një fushatë ndryshe, përfundon Metaj.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.