Flet Stela Dhami, Drejtore e Colliers International Albania
Kompanitë që ofrojë shërbime për të tretët, kryesisht call center, kanë qenë ato më aktivet për të parë mundësi të reja në tregun e qiradhënies. Stela Dhami, Drejtore e Colliers International Albania, pohon se bizneset u janë kthyer planeve të zhvendosjes pas heqjes së karantinës, por janë shumë më të kujdesshme se më parë në planifikimin e hapësirave brenda zyrave si rrjedhojë e situatës së imponuar nga COVID-19.
Kanë kaluar më shumë se shtatë muaj qëkur u shfaqën rastet e para të COVID-19 në vend gjë që solli ndryshime në një sërë sektorësh përfshirë edhe dhënien me qira të zyrave. Ku jemi sot sa i takon këtij segmenti të tregut të pasurive të paluajtshme?
Sektori vijon të jetë dinamik dhe situata e COVID-19 ka krijuar vonesa dhe shtyrë planet e zgjerimit të korporatave të reja apo lëvizjen e atyre me prani në Shqipëri derisa situata të stabilizohet.
Pas heqjes së karantinës duket se kompanitë u janë rikthyer planeve të tyre të zhvendosjes kësaj radhe, duke qenë më të kujdesshme në planifikimin e brendshëm të hapësirave, si dhe krijimin e hapësirave të brendshme me shumë përdorim nga përdorues të ndryshëm.
Pra janë përpjekur për të sjellë pak atë që në gjuhën e pasurive të paluajtshme komerciale e quajmë hapësirë fleksibël, e cila mund të përdoret nga shumë përdorues të ndryshëm në ditë të ndryshme të javës.
Ky reagim i tregut vendas është i ngjashëm edhe me reagimin e tregjeve të tjera më të zhvilluara ku hapësira tradicionale e zyrave nuk po zvogëlohet por vihet re rritja e hapësirave fleksibël të preferuara nga kompanitë në zhvillim e sipër, të cilat nuk dëshirojnë të lidhen ligjërisht me kontrata afatgjatë shumë të vështira për t’u ndryshuar apo për t’u prishur nga ana e qiramarrësve.
Si ka qenë dinamika sa u takon hapësirave të lira për zyra që mund të kenë dalë në treg si efekt i bizneseve të mbyllura nga kriza?
Nuk ka pasur rritje të stokut të zyrave si pasojë e COVID-19 sepse shumica e korporatave, të cilët janë klientët tanë, e kanë parë këtë periudhë si të përkohshme dhe kanë gjetur zgjidhje brenda organizatës, duke çuar një pjesë të stafit të punojnë jashtë zyrës dhe një pjesë brenda saj në formë rotacioni.
Po ecuria e bizneseve që janë zhvendosur për hir të çmimeve më ekonomike ose hapësirave më të mëdha që ju janë dashur për të respektuar protokollet?
Këto biznese kryesisht e kanë gjetur këtë zgjidhje afatshkurtër, duke planifikuar vendndodhjen e stafit, me një plan javor e mujor. Planifikohet që puna nga shtëpia për këto korporata të vazhdojë derisa të jetë stabilizuar tërësisht situata e COVID-19, që me shumë gjasa do të zgjasë deri në verën e vitit 2021.
Si shfaqet ecuria e çmimeve në tregun e dhënies me qira të zyrave, ka pasur ulje të tyre, stanjacion apo rritje?
Ne vëmë re një rritje fleksibiliteti nga ana e qiradhënësve, situatë që rrallëherë e hasnim në të kaluarën. Një pjesë e shpjegoj të bazuar në ndjenjën e pasigurisë ekonomike që ka ardhur tek i gjithë tregu, duke përfshirë qiradhënës e qiramarrës bashkë. Megjithatë, arsyen kryesore të rritjes së fleksibilitetit, si në ulje qiraje, si marrje pjesë në investim, e shikoj si pasojë e rritjes së stokut të zyrave, pra si rrjedhojë të shtimit të konkurrencës në treg.
A ka vazhduar tendenca drejt zyrave në godina Mix-Use apo ka ndonjë tendencë për godina biznesi, edhe pse numri i tyre mbetet i kufizuar?
Patjetër që ka vazhduar, madje në zyrën tonë kemi pasur dhe klientë korporativë me strategji të pasurive të paluajtshme të bëra jashtë Shqipërisë, të cilët po kërkojnë të jenë të pranishëm në godina me hapësira fleksibël, ku kontrata e qirasë mund të ndryshojë në varësi të situatës.
Kuptohet që në godinat mixed, qiradhënësit janë individualë dhe jo kompani dhe këtu fleksibiliteti është më i madh. Përvoja jonë me qiradhënës kompani është se ato janë më pak fleksibël në termat që ofrojnë. Megjithatë, koha si gjithmonë tregon se cilët janë të aftë për të thithur qiramarrësit korporativë, që janë edhe me riskun më të ulët.
Sektori i ndërtimit është i vetmi që ka qenë aktiv me vijimin e investimeve pavarësisht krizës COVID-19, a prisni në afatshkurtër apo afatmesëm rritjen e njësive të lira të disponueshme për përdorim nga ana e bizneseve?
Me rritjen e stokut të zyrave, sigurisht që pritet një rritje e hapësirave bosh. Godinat të cilat do të jenë më cilësore në ofertë dhe menaxhim, do të tërheqin klientë nga godina të tjera ekzistuese ose nga ato ‘mixed-use’ drejt godinave të mirëfillta të biznesit.
Nëse ndalemi te profili i bizneseve ai i vogël, i mesëm apo korporatat, a keni vënë re ndonjë tendencë sa u takon hapësirave që kërkojnë për zyra? Cili ka qenë më aktiv në zhvendosje?
Më aktivë në tregun tonë mbeten korporatat dhe kryesisht ato të sektorit të BPO-ve (Business Process Outsourcing), pra të ofrimit të shërbimeve të ndryshme, nga ato të komunikimit-call center, deri te ato të cilat kryejnë shërbime për jashtë). Këta qiramarrës janë të rëndësishëm për godinat sepse kërkojnë hapësira të mëdha dhe gjithashtu, punonjësit e tyre kërkojnë shërbime të tjera komplementare, të cilat mund të jenë një burim tjetër të ardhurash për qiradhënësit.
A po funksionon puna nga shtëpia për kompanitë, apo kjo ishte diçka që u zbeh me heqjen e karantinës?
Në një pyetësor të fundit që ka zhvilluar Colliers International me mbi 5,000 klientë tanë korporativë nëpër botë për stafin e tyre është vënë re se vetë stafi pëlqen të punojë nga shtëpia maksimumi 1 ditë në javë. Nuk preferohet më shumë, sepse në qytete të mëdha, rreth e rrotull globit dhe në qytetet kryesore të të bërit biznes, jo të gjithë të punësuarit kanë hapësirat e duhura për të bërë një punë të pavarur nga detyrat familjare. Ekosistemi i zyrave ofron një mundësi të madhe shkëmbimi idesh dhe bashkëpunimi që puna në distancë nuk e sjell. Konkluzioni është se zyrat do të qëndrojnë dhe nuk do të zhduken në të ardhmen e afërt.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.