Fermerët rumunë u shmangen idesë së kooperativave, të cilat shpesh lidhen me të kaluarën komuniste të vendit dhe ekonominë e centralizuar. Por, falë fermerëve të rinj dhe fondeve të BE-së, gjithnjë e më shumë fermerë po zgjedhin të bashkojnë forcat, raporton EURACTIV Rumania.
Për shumë, termi “kooperativë” ka një konotacion negativ, sepse lidhet me të ashtuquajturat “kooperativa të prodhimit bujqësor” të ndërtuara sipas modelit të vjetër sovjetik.
Në kooperativat komuniste, fermerët punonin ndërsa vendimet merreshin nga shteti në një formë hierarkike. Prandaj fermerët kanë tendencën ti shmangen çdo gjëje që i ngjan kësaj strukture. Sidoqoftë, qëndrimet ngadalë kanë filluar të ndryshojnë dhe me ndihmën e fondeve europiane, vitet e ardhshme mund të shënojnë një lulëzim të kooperativave bujqësore.
“Një stimul i madh në CAP, pas vitit 2022, do të jetë për kooperativat”, thotë Ion Păunel, president i Unionit të Prodhuesve Bujqësorë Olt, duke iu referuar programit të subvencionit të BE-së, Politika e Përbashkët Bujqësore.
Păunel është i përfshirë në krijimin e disa kooperativave në Qarkun Olt në Rumaninë Jugore. “Së pari, ne i ndihmojmë fermerët të organizohen, i edukojmë prodhuesit, i mësojmë ata se si të drejtojnë një kooperativë dhe i ndihmojmë në procesin e aplikimit për fondet europiane”, shpjegon ai.
Fermerët mund të aplikojnë për mbështetje nga fondet e zhvillimit rural, i cili përfshin disa masa specifike për t’u ofruar fermerëve një dorë ndihmë në këtë fushë, thotë Păunel.
Duke folur në një debat mbi bashkëpunimin e fermerëve si një zgjidhje për bujqësinë më të gjelbër, ministri rumun i Bujqësisë, Adrian Oros, gjithashtu premtoi se do të ketë mbështetje të vazhdueshme për shoqatat e fermerëve në të ardhmen.
Sapo të nënshkruhet reforma e CAP nga ligjvënësit e BE-së, shtetet anëtare do të deklarojnë masat mjedisore – të ashtuquajtura eko-skema – që synojnë të ndjekin planet e tyre strategjike kombëtare, dhe të cilat ekzekutivi i BE-së duhet t’i miratojë.
“Në planin tonë strategjik kombëtar, ne mund të përfshijmë masa për të nxitur fermerët të bashkohen në kooperativa”, tha ai, duke theksuar se nuk ka “asnjë mënyrë tjetër mbijetese” për fermerët e vegjël.
“Ne kemi parë kudo në Europë dhe kjo është zgjidhja e vetme. Deri tani kemi pasur stimuj financimi nga BE, pasi mbështetja në çdo masë do të rritet me 20% nëse fermeri bashkohet me kooperativën. Ne duhet ta mbajmë, ose edhe ta rrisim këtë shumë, sepse vetëm mund t’i inkurajojmë ata, nuk mund t’i detyrojmë”, tha ai.
Një zhvillim i shpejtë
Ndërsa fermerë të tjerë mbeten skeptikë për zhvillimin e kooperativave, Păunel është optimist. Megjithëse pranoi se fermat e vogla familjare janë në disavantazh në lidhje me autoritetet dhe në kontratat me shitësit me pakicë, ai tha se Rumania ka “kooperativa funksionale dhe të zbatueshme dhe gjithnjë e më shumë të rinj që tërhiqen nga shoqata”.
Të dhënat statistikore tregojnë një ritëm të përshpejtuar të zhvillimit në vitet e fundit. Në Rumani, ka më shumë se 1,500 kooperativa bujqësore, më shumë se 200 prej të cilave u krijuan në vitin 2019, sipas Qendrës Rumune për Politikat Europiane (CRPE), institucion studimor.
Numri i kooperativave të reja arriti kulmin në vitin 2018, me 280 kooperativa bujqësore të krijuara, ndërsa CRPE vlerëson se më pak se 200 kooperativa u krijuan vitin e kaluar për shkak të pandemisë.
Por ka hapësirë të mjaftueshme për rritje. Vetëm 1% e fermerëve rumunë janë aktualisht në një strukturë bashkëpunuese, një shifër shumë më e ulët se mesatarja e BE-së prej 34%, sipas studimit Renew Europe.
“Unë kam ndjekur evolucionin e shoqatave bujqësore për tetë vjet dhe besoj se kjo është zgjidhja për zhvillimin e shëndetshëm në zonat rurale. Disa projekte kanë funksionuar, por ne kemi nevojë për mbështetje të vazhdueshme në të ardhmen”, tha Cristian Ghinea, ish-deputet i BE-së për rinovimin, i cili aktualisht është ministri rumun për Investimet dhe Projektet Europiane.
Në tetë muajt e parë të vitit 2020, 18 kooperativa bujqësore tërhoqën fonde mbi 38 milionë lei (rreth 7.7 milionë €) për të zgjeruar aftësitë e tyre të funksionimit, magazinimit ose përpunimit, sipas të dhënave nga Agjencia për Financimin e Investimeve Rurale (AFIR), përgjegjëse për fondet e zhvillimit rural.
“Kooperativat bujqësore janë një alternativë e vlefshme për të marrë fonde europiane dhe gjithnjë e më shumë rumunë kanë pasur sukses në vitet e fundit për të kapërcyer pengesat emocionale dhe mosbesimin dhe kanë zgjedhur partnerin për të siguruar mbijetesën e tyre në treg”, tha Gabriel Dan Ieremia, këshilltar i financimit në BE.