Stimuli monetar nuk ka të ngjarë të shkaktojë rritje të qëndrueshme të çmimeve, ndërsa tregjet e punës mbeten në depresion
Asnjëherë më parë, bankat qendrore nuk kanë krijuar kaq shumë para në kaq pak kohë. Në tre muajt e fundit, baza monetare e Amerikës është rritur me 1.7 trilionë dollarë, pasi Rezerva Federale ka grumbulluar asete duke përdorur para të reja, shkruan The Economist. Banka Qendrore Europiane (BQE) zgjeroi programin e saj për blerjen e bonove të urgjencës përtej sasisë fillestare prej 750 miliardë eurosh (830 miliardë dollarë).
Krijimi i parave ka financuar në mënyrë të heshtur pjesën më të madhe të shpenzimeve të urgjencës të lëshuara për të ndihmuar ekonomitë gjatë pandemisë. Ai gjithashtu ka mbështetur tregjet e aseteve. Rezerva Federale po blen bono me rendiment të lartë; Banka e Japonisë ka rritur nivelin e blerjeve të kapitalit dhe së shpejti, mund të zotërojë mbi një të pestën e shumë kompanive të mëdha japoneze. Gjatë kësaj kohe, ekonomitë po pësojnë tkurrje. Si rezultat, raporti bazë para cash-PBB i Amerikës mund të rritet me nëntë pikë përqindjeje në tremujorin e dytë të vitit 2020. Kjo do të ishte rritja më e madhe në dekada.
Është e natyrshme që krijimi i parave në këtë shkallë të ngjallë frikë për inflacionin, i cili ndodh kur kemi një sasi të tepërt parash dhe shumë pak mallra dhe shërbime. Për më tepër, pandemia ka kufizuar prodhimin, të paktën përkohësisht, duke i detyruar fabrikat dhe dyqanet të mbyllin aktivitetin, duke kufizuar edhe tregtinë globale. Prandaj nuk është për t’u habitur që një pakicë investitorësh dhe ekonomistësh parashikojnë një rritje të inflacionit, përfshirë studiuesit në Morgan Stanley; Ray Dalio, kompani menaxhere e fondeve spekulative; dhe një grup akademikësh monetarë.
Parashikime të ngjashme u bënë edhe pas krizës financiare në vitet 2007-2009, kur bilancet e bankave qendrore u zgjeruan, por këto parashikime dolën plotësisht të gabuara. Megjithatë, në dallim nga atëherë, shumica e stimulit të sotëm po përfundon në llogaritë bankare të familjeve. Në prill, për shembull, të ardhurat totale të amerikanëve u rritën me 11% në sajë të mbështetjes emergjente nga qeveria (dhe indirekt, nga Rezerva Federale), edhe pse pagat e përgjithshme ranë me 8% pasi 20.5 milionë punëtorë humbën punën. Sipas logjikës së një pesimisti, më shumë para në xhepat e konsumatorëve, do të thotë se kjo kohë do të jetë e ndryshme dhe se ardhja e një inflacioni ka më shumë të ngjarë.
Por nuk është kështu. Ka disa arsye që tregojnë se pesimistët mund të gabohen sërish. Edhe duke llogaritur rënien e çmimeve të naftës, inflacioni është shumë i ulët në shumicën e vendeve, sepse familjet po zvogëlojnë konsumin dhe po kursejnë më tepër. Disa nga këto sjellje janë të natyrshme – është e vështirë të shpenzosh kur dyqanet janë të mbyllura. Por, edhe teksa ekonomitë po rihapen, shpenzimet ka të ngjarë të mbeten të ulëta, sidomos ngaqë papunësia është në rritje.
Shifrat më të fundit mujore të papunësisë në Amerikë, treguan një normë papunësie prej 20%. Ajo do të ishte në nivele të ngjashme edhe në shumë vende të tjera, si Britania, nëse ato nuk do të subvenciononin bujarisht pagat e punëdhënësve. Pasiguria e punës në një treg të dëshpëruar është arsye e mjaftueshme për të kursyer. Dhe qeveritë nuk mund t’i zëvendësojnë të ardhurat e humbura për një kohë të pacaktuar. Shumë prej tyre tashmë janë duke menduar se si të heqin dorë nga mbështetja financiare, në mënyrë që njerëzit të kthehen në punë.
Prandaj, rreziku i menjëhershëm nuk është inflacioni shumë i madh, por shumë i ulët, përballë një rimëkëmbjeje të ngadaltë dhe një ristrukturimi të dhimbshëm ekonomik. Shumë kompani do të dalin nga kjo situatë me borxhe të mëdha. Shumë punëtorë mund të kenë nevojë të zhvendosen nga një industri në një tjetër. Në një mjedis të tillë, rreziku kryesor do të jetë nëse politikanët do të tërheqin stimulin ekonomik më shpejt se ç’duhet.
Kjo është ajo që ndodhi në vitin 2011, pas krizës globale financiare, kur BQE-ja rriti normat e interesit. Tregjet financiare duket se presin që një stimul i tillë të jetë i pamjaftueshëm. Parashikimet e tyre të inflacionit tregojnë se Rezerva Federale, BQE-ja dhe Banka e Japonisë nuk do të arrijnë objektivat e tyre mesatare për dekadën e ardhshme. Edhe tregu i gjerë i Amerikës po favorizon kompanitë, që mund të lulëzojnë në një mjedis me inflacion të ulët.
Vetëm pasi ekonomitë dhe tregjet e punës të jenë shëruar, një rritje e vazhdueshme e inflacionit do të kthehet në rrezik. Qeveritë do të dalin nga pandemia me borxhe publike shumë më të larta, dhe ato mund të tundohen për t’i nxitur politikëbërësit monetarë t’i mbajnë normat e interesit të ulëta, në vend që të vënë frenat. Edhe atëherë, inflacioni do të bëhet kërcënim vetëm nëse bankierët qendrorë i nënshtrohen presionit dhe kështu, fillojnë të humbin besimin e tregjeve. Me fjalë të tjera, do të vijë një kohë për t’u shqetësuar për inflacionin. Por, jo tani.