Qeveria është duke e orientuar borxhin e saj të brendshëm drejt atij afatgjatë. Obligacionet me maturitet 7-vjeçar po rriten në mënyrë të shpejtë për shkak të sigurisë dhe normave të larta të interesit që ofrojnë. Alternativat afatgjata tw investimeve dhe avantazhet e tyre
Nga Laura Çela
Në një kohë kur qeveria po rrit në mënyrë të pandalshme borxhin e saj të brendshëm, me qëllim financimin e shpenzimeve dhe investimeve, kjo po sjell njw diversifikim edhe nw tregun e letrave me vlerë.
Sipas të dhënave nga Ministria e Financave, në 2012-n, borxhi i brendshëm i qeverisë arriti në rreth 470 miliardë lekë, rreth 7.3% më shumë se një vit më parë.
Kjo ka çuar në një treg dinamik dhe shumë më të larmishëm të tregut të letrave me vlerë. Në përpjekje për të shtyrë në kohë dhe për të bërë më të sigurt borxhin që qeveria u ka bankave, institucioneve financiare apo edhe individëve brenda territorit të vendit, Ministria e Financave e ka orientuar tregun drejt borxhit afatgjatë.
Letrat me vlerë me maturitet afatgjatë, ku përfshihen obligacione 2-7-vjeçare janë rritur me shpejtësi në 3-4 vitet e fundit duke arritur në afro 204.3 miliardë lekë. Gjatë 2012-s, ky zë regjistroi një rritje prej 8.4% në raport me një vit më parë.
Shumë më e moderuar ka qenë rritja e letrave me vlerë me maturitet afatshkurtër, ku përfshihen bonot 3-12-mujore, vlera e të cilave sot është 250 miliardë lekë. Megjithëse borxhi afatshkurtër zë sot ende 55% të totalit të borxhit të brendshëm të qeverisë, kjo peshë duket se do të ulet në vitet në vazhdim.
Obligacionet, rritje e “7-vjeçareve”
Sipas të dhënave nga Banka e Shqipërisë, tek borxhi afatgjatë, peshën më të madhe e zënë obligacionet me maturitet 5-vjeçar, me rreth 44% të totalit.
Ndërsa totali i letrave me maturitet 7-vjeçar përbën rreth 10% të vlerës totale të portofolit të obligacioneve të qeverisë, vlerë e njëjtë me peshën e obligacioneve 3-vjeçare.
Pesha ndaj portofolit total të letrave me vlerë të qeverisë është rreth 5%.
Por gjithsesi, në vitin e fundit vihet re rritje shumë e shpejtë e obligacioneve me emetim 7-vjeçar, që kanë shënuar një vlerë 42% më të madhe se në vitin 2011.
Siç sqarojnë edhe specialistët e Bankës së Shqipërisë për “Monitor”, pjesa më e madhe e emetimeve të obligacioneve me maturitet 7-vjeçar është bërë në dy vitet e fundit për shkak edhe të synimit të qeverisë për të shtyrë në kohë borxhin, me qëllim për ta bërë më të larmishëm dhe për të garantuar ripagesat.
“Është vënë re interesim në rritje për këto letra me vlerë. Shumat totale të kërkuara në ankande kanë tejkaluar ofertën me vlera të cilat janë ndër më të lartat krahasuar me letrat me maturitete të tjera”, thonë ekspertët.
Interesimi i lartë ka ardhur jo vetëm nga bankat dhe institucione të ndryshme financiare, por edhe nga ana e individëve.
“Për t’u theksuar është pjesëmarrja e lartë e individëve në ankandet e fundit për obligacionet 7-vjeçare me interes fiks dhe pjesëmarrja e tyre për herë të parë në ankandin e fundit për 7-vjeçarin me interes të ndryshueshëm”.
Pse “blihen”
Ekspertët e BSH-së thonë se emetimi i letrave afatgjata ul rrezikun e rifinancimit për qeverinë, duke e bërë stokun e borxhit publik më të qëndrueshëm.
Por nga ana tjetër, fakti se tregu i letrave me vlerë me maturitet kaq të gjatë në Shqipëri është relativisht i ri dhe jo shumë likuid ndikon në normat e interesit, të cilat janë tërheqëse për investitorët.
Këto norma të larta kthimi përbëjnë një ndër avantazhet kryesore për të investuar në obligacione 7-vjeçare nga ana e bankave si dhe e individëve.
Normat e interesit të këtyre obligacioneve luhaten në mbi 9%, duke pasur edhe interesin më të lartë ndër letrat me vlerë në tregun vendas.
“Interesimi nga ana e bankave për këto letra lidhet gjithashtu me strategjitë përkatëse në lidhje me investimet afatgjata, në kuadër të menaxhimit të portofolave të tyre”, shtojnë ekspertët e BSH-së.
Ankandet e fundit
Ndërkohë, sipas të dhënave nga Ministria e Financave, ankandi më i fundit i obligacioneve 7-vjeçare me norma fikse dhe të ndryshueshme është realizuar disa ditë më parë, më 13 dhe 15 mars.
Në ankandin e parë u arritën të shiteshin rreth 3 miliardë lekë obligacione, më poshtë vlerës së kërkuar nga qeveria.
Më 15 mars, ministria ka realizuar rihapjen e këtyre ankandeve, sepse obligacionet fikse nuk u arritën të shiteshin të gjitha dhe patën një “mosmbulim” prej 400 milionë lekësh.
Tek obligacioni 7-vjeçar fiks morën pjesë BKT, Raiffeisen, Union Bank, Fondi Prestigj, si dhe disa individë. Në këtë ankand vetëm Raiffeisen dhe Prestigj kishin nga 2 miliardë lekë secila. Pjesëmarrësit e tjerë ishin në shuma më të vogla. Kërkesat e Raiffeisen nuk fituan, por Raiffeisen mori pjesë te rihapja e 7-vjeçarit fiks me të njëjtën shumë.
Tek obligacioni 7-vjeçar me norma interesi të ndryshueshme kanë marrë pjesë BKT, Intesa San Paolo, Raiffeisen Bank, Union Bank dhe Prestigj. Raiffeisen kishte 1 miliard lekë, Prestigj 600 milionë lekë, BKT 500 milionë lekë, ndërsa konkurrentët e tjerë shuma më të vogla.
Raiffeisen dhe Prestigj nuk fituan tek ky ankand, por morën pjesë tek rihapja me të njëjtën shumë, vetëm se Prestigj e rifuti këtë shumë tek rihapja e obligacioneve 7-vjeçare fikse.
Për 7-vjeçarin fiks, yield-i u ul me 88 pikë përqindje (nga 10.40% në 9.52%), ndërsa për 7-vjeçarin e ndryshueshëm marzhi u ul me 37 pikë përqindje (nga 3.20% në 2.83%).
Ndërsa tek rihapja në total kishte 3 pjesëmarrës: Raiffeisen me 2 miliardë lekë në obligacione me normë fikse dhe 1 miliard lekë me normë të ndryshueshme, Prestigj me 600 milionë lekë vetëm në “fiks” dhe BKT me 400 milionë lekë në obligacionet me normë të ndryshueshme. Yieldi dhe marzhi i skontuar rezultuan të njëjtë me ankandin fillestar.
Në total, qeveria arriti të shiste rreth 4 miliardë lekë letra me vlerë, përmes obligacioneve me maturitet 7-vjeçar.
Borxhi, rritet pesha e individëve
Ndërsa për 2012-n, vlera e borxhit është rreth 60% e Prodhimit të Brendshëm Bruto, rreth 57% e borxhit të përgjithshëm është i brendshëm, nga i cili 85% mbahet nga sektori bankar.
Pothuajse e gjithë pjesa e borxhit të brendshëm është në monedhën vendase. Bankat tregtare janë kësisoj mbajtëset më të mëdha të borxhit.
Bankat mbajtën rreth 67% të borxhit të brendshëm gjatë vitit të kaluar, ku një peshë të madhe ka Raiffeisen Bank, si më e madhja në vend. Ajo zë 29% të totalit të borxhit të brendshëm, ndërsa bankat e tjera ndajnë 38% të tij.
Megjithatë, Raiffeisen Bank e ka ulur vazhdimisht blerjen e letrave me vlerë të emetuara nga qeveria, kjo ndikuar edhe nga vendimit e bankës “mëmë” në Austri. Në përpjekje për të reduktuar risqet dhe për të rritur kapitalet, bankat në Europë u tërhoqën nga tregjet e letrave me vlerë, një vendim që preku edhe Shqipërinë. Raiffeisen Bank nuk mori pjesë në ankandet e qeverisë për një periudhë të caktuar gjatë 2012-s, çka çoi në dështimin e disa prej tyre dhe uli dhe peshën e saj në këtë treg.
Në këtë kohë, ishin bankat e tjera që shtuan pjesëmarrjen dhe blerjen e borxhit të qeverisë.
Institucionet jo banka vijojnë të kenë peshë të ulët në mbajtjen e borxhit, me rreth 6% të totalit, megjithëse gjatë 4 viteve të fundit ato e kanë dyfishuar pjesëmarrjen e tyre.
Ajo që bie në sy është rritja e vazhdueshme e pjesëmarrjes së individëve në blerjen e letrave me vlerë. Siç vënë në dukje edhe ekspertët e Bankës së Shqipërisë, ndikimi i tyre po rritet dhe kjo është ndikuar më së shumti nga interesat e larta që kanë pasur sidomos në 2012-n, letrat me vlerë, qofshin këto bono apo obligacione.
Individët mbajtën rreth 14% të totalit të borxhit të brendshëm të qeverisë, rreth 12% më shumë se në 2011-n dhe deri në 80% më shumë se katër vjet më parë.
Tërheqja e individëve drejt tregut të letrave me vlerë mendohet të jetë edhe një nga shkaqet e mosrritjes së depozitave në muajt e fundit, të cilat ofrojnë interesa më të ulëta se bonot e thesarit. Sipas bankierëve është gjithnjë e në rritje investimi i individëve në bono, për më tepër kur ato konsiderohen një investim i sigurt dhe pa risk.
Por ndërkohë vlerësohet se borxhi i lartë publik ka ndikim negativ në stabilitetin e sistemit bankar. Për më tepër, niveli më i lartë i borxhit publik shoqërohet me kthime më të ulëta nga asetet dhe kapitali për sistemin bankar.
Kjo lidhje mund të çojë në norma më të larta interesi, të cilat pengojnë aftësinë e huamarrësve për t’i qëndruar korrektë një kredie të caktuar. Nga evidencat e shumë vendeve, duket se një borxh më i lartë publik shoqërohet edhe me provigjionim dhe kapitalizim më të ulët.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.