Një çudi statistikore dhe rimëkëmbja e shpejtë e ekonomisë kanë rritur indeksin e çmimeve të konsumit, shkruan The Economist
Në pranverën e vitit 2020, çmimet e konsumit në SHBA, ranë për tre muaj radhazi, për shkak të pandemisë. U ulën çmimet e qirave, dhomat e hotelit u boshatisën dhe çmimet e naftës u kthyen në negative.
Të gjitha shpërthimet e papritura të deflacionit ose inflacionit dalin nëpër lajme dy herë: kur ndodhin në fillim dhe një vit më vonë, kur bëhen krahasimet me 12 muaj më parë. Statistikat njoftuan se çmimet e konsumit në mars ishin 2.6% më të larta se një vit më parë, nga 1.7% në shkurt. Rritja e inflacionit total ishte më e madhja që nga nëntori i 2009-s, kur të njëjtat “efekte bazë” ishin në lojë pas krizës financiare globale.
Megjithatë, do të ishte e gabuar të hidhej poshtë rritja e inflacionit thjesht si një çudi matematikore. Ekonomia e Amerikës po rimëkëmbet nga rënia me shpejtësi të madhe, ndërsa vendet e punës rikthehen dhe konsumatorët e vaksinuar fillojnë të shpenzojnë sërish. Vetëm në mars, çmimet u rritën me 0.6% krahasuar me muajin paraardhës, ritmi më i shpejtë që nga viti 2012.
Pjesa më e madhe e kësaj, u nxit nga një rritje e madhe e çmimeve të benzinës, por edhe indeksi “thelbësor” i çmimit të konsumit (CPI), i cili nuk merr parasysh çmimet e ushqimeve dhe çmimet e energjisë, u rrit me 0.3% (një ritëm vjetor prej 4.1%).
Çmimet e shërbimeve në veçanti kanë filluar të rriten: dhomat e hotelit ishin 4.4% më të frekuentuara se një muaj më parë dhe qiraja, një element i indeksit, është rritur ndjeshëm muajt e fundit. Capital Economics, parashikon se kombinimi i efekteve bazë dhe rihapja e zhurmshme e ekonomisë, do të çojë normën vjetore të inflacionit rreth 4% deri në muajin maj.
Rezerva Federale synon inflacionin vjetor prej 2%, por në indeksin e çmimit për shpenzimet e konsumit personal, i cili zakonisht është rreth një të tretën më i ulët se indeksi CPI. Gjithsesi, nëse çmimet rriten me një ritëm mujor në përputhje me objektivin e Rezervës Federale, siç janë rritur përafërsisht muajt e fundit, falë efekteve bazë, objektivi së shpejti do të tejkalohet në terma vjetorë (shih grafikun). Çdo stimulim në ekonomi do të çojë në një kapërcim të mëtejshëm.
Drejtimi
Drejtimi që do të ndjekë inflacioni ka më shumë rëndësi se zakonisht, për shkak të pasigurisë së madhe ekonomike. Zbutja e kufizimeve të distancimit social, stimuli i madh ekonomik i presidentit Joe Biden prej 1.9 trilionë dollarësh dhe butësia e pazakontë e treguar nga Rezerva Federale, e cila po ndjek një kuadër të ri të politikës monetare, përbëjnë së bashku një eksperiment me inflacionin.
Ajo i ka kthyer disa optimistë në pesimistë, dhe ekonomistë si Larry Summers, ish-sekretar i Thesarit të Shtetit dhe Olivier Blanchard, ish-ekonomist i FMN-së, kanë paralajmëruar për rrezikun e “mbinxehjes” së ekonomisë. Ndërkohë që administrata Biden po përpiqet të miratojë projektligjet e infrastrukturës pas stimujve ekonomikë, rezultati i këtij eksperimenti, do të përcaktojë në një masë të madhe se sa shumë deficite shpenzimesh mund të përballojë ekonomia.
Rezerva Federale dhe Shtëpia e Bardhë presin që çdo rritje e inflacionit këtë vit të jetë e përkohshme. Tregjet financiare janë më pak të sigurta. Ato po përgatiten për një periudhë të zgjatur inflacioni që do të kapërcejë objektivin e Rezervës Federale, dhe për mundësinë e normave më të larta të interesit në vitin 2022, megjithëse në takimin më të fundit të Rezervës Federale në mars, nuk u parashikua rritja e normave deri pas vitit 2023.
Pikëpamja e Bankës Qendrore buron kryesisht nga gjendja e tregut të punës, i cili ka rreth 8.4 milionë vende pune më pak se niveli i punësimit në shkurt të vitit 2020 dhe madje shumë më pak se niveli që do të kishte, po të mos kish goditur pandemia. Kjo ngadalësi duhet ta mbajë inflacionin të ulët.
Megjithatë, investitorët me të drejtë mund të vënë në dyshim parashikimet e ekonomistëve. Këta të fundit e kanë nënvlerësuar vazhdimisht ritmin e rikthimit të vendeve të punës në Amerikë. Në tremujorin e dytë të vitit 2020, modeli nga Banka e Rezervës Federale në Filadelfia parashikonte se papunësia do të ishte mesatarisht 11% pas dy tremujorësh; por në fakt, ajo rezultoi vetëm 6.8%.
Ky ishte mbivlerësimi më i madh në historinë e studimeve, me një nivel gabimi tre herë më të madh se parashikimi i dytë më i gabuar. Në shkurt të këtij viti, parashikuesit prisnin që papunësia në tremujorin e dytë të arrinte mesatarisht në 6.1%, por ajo u ul poshtë këtij niveli në mars. Nëse tregu i punës vazhdon të tejkalojë pritshmëritë, ekonomia do të ngadalësohet dhe inflacioni do të rritet më shpejt.
Do të vijë momenti kur Rezerva Federale duhet të përballet me një zgjedhje. Kuadri i saj i ri i politikës monetare kërkon të kapërcehet objektivi prej 2% përkohësisht pas recesioneve, në mënyrë që të kompensohet terreni i humbur. Por ka qenë e paqartë se çfarë do të thotë në praktikë ky “shënjestrim i inflacionit mesatar”.
Disa zyrtarë thonë se ai nënkupton që Banka Qendrore duhet të kompensojë inflacionin e humbur që nga pranvera e kaluar. Të tjerë kanë lënë të kuptohet se gushti është pika fillestare për politikën e kompensimit të humbjeve, sepse në këtë periudhë ndryshoi politika monetare e ndjekur. Por që nga gushti, nuk ka pasur mungesë të inflacionit. Nëse rritja e inflacionit të pranverës nuk zbutet, Banka Qendrore duhet të vendosë se çfarë dëshiron të bëjë./ Përktheu: Lira Muça
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.