Një përpjekje e përbashkët nga Rajoni i Puglia-s, Shqipëria dhe Mali i Zi mund ta vendosë Adriatikun e Jugut “në hartë” për investime lokale dhe ndërkombëtare, duke ndjekur një potencial të madh ekonomik dhe një funksion, pa dyshim, urgjent dhe themelor për zbutjen e ndryshimit të klimës.
Nga Agim Bufi, Drejtor i Konfindustria Shqiptare
Teknologjitë e Emetimeve Negative (NETs) janë kufiri i ri i vërtetë i politikës mjedisore europiane. Teknologjitë e kapjes së karbonit në fazën e hershme janë duke u studiuar, duke u testuar dhe duke u pilotuar në të gjithë botën, duke tërhequr shpejt vëmendjen globale, si një komponent i rëndësishëm i rrugës komplekse drejt neutralitetit të karbonit.
Zhvillimi i tyre ka potencial të madh ekonomik, i vlerësuar së fundmi në 190 miliardë dollarë në vit për SHBA. Zbatimi kërkon bashkëpunim të ngushtë midis novatorëve teknikë, sektorit industrial dhe administratës publike, i cili ka kontroll mbi tokën, pylltarinë, basenet ujore dhe pasuritë e tjera jetësore.
Si Mali i Zi, ashtu edhe Shqipëria, kanë treguar përparim të rëndësishëm në politikën mjedisore gjatë viteve të fundit, sipas vlerësimeve të tyre periodike të negociatave [Komisioni Europian, 2018]. Në anën tjetër të detit, Puglia është një rajon shumë atipik i BE-së, ku risitë radikale – madje edhe pionierë – dhe teknologjitë e ardhshme në zhvillim gjejnë një mjedis mikpritës.
Sigurisht, janë të shumtë sektorët industrialë e bujqësorë, që kanë interes të fortë për teknologjitë e ardhshme në lidhje me ndryshimet klimatike, duke përfshirë Emetimet Negative të CO2.
Nismat rajonale për NETs
Të gjitha objektivat, rezultatet dhe proceset që përbëjnë edhe thelbin e projektit LONETA (Nisma Lokale për NETs), janë pjesë e një çështje globale shumë më të madhe: ndryshimi i klimës dhe neutraliteti i karbonit.
Të gjithë e dimë se këto përparësi duhet të adresohen në një shkallë të gjerë ndërkombëtare, nëpërmjet bashkëpunimit dhe dialogut midis shteteve dhe subjekteve ekonomike globale. Sidoqoftë, veprimet lokale dhe rajonale nuk duhet të konsiderohen si pjesë margjinale e rrugës globale drejt neutralitetit të klimës.
Një përpjekje e përbashkët nga Rajoni i Puglia-s, Shqipëria dhe Mali i Zi mund ta vendosë Adriatikun e Jugut “në hartë” për investime lokale dhe ndërkombëtare, duke ndjekur një potencial të madh ekonomik dhe një funksion, pa dyshim, urgjent dhe themelor për zbutjen e ndryshimit të klimës.
Projekti është krijuar për të kontribuar, në mënyrë të konsiderueshme, në konkurrencën e NETs dhe startup-ve të Ekonomisë Blu dhe të Gjelbër. Teknikisht, NETs janë një risi, që potencialisht mund të çajnë rrugën në një treg pothuajse të pashfrytëzuar.
Teknologjitë e Emetimeve Negative (NETs) janë kufiri i ri i vërtetë i politikës mjedisore europiane. Teknologjitë në fazat e hershme të përmbajtjes së karbonit janë duke u studiuar, duke testuar dhe duke u pilotuar në të gjithë botën, duke tërhequr shpejt vëmendjen globale, si një komponent i rëndësishëm i rrugës komplekse drejt neutralitetit të karbonit.
NETs dhe kompanitë shqiptare
Nga vëzhgimet e bëra gjatë hartimit të projektit, janë të shumta teknologjitë që ndikojnë më shumë në NETs, të implementuara në vendin tonë si: Teknologjitë e nxjerrjes së mineraleve, të fabrikave të çimentos, të materialeve të ndërtimit, Projekteve 3D në ndërtim, të energjisë, transportit, sektorit agromjedisor, dhe në veçanti të pyjeve dhe detit.
Kompanitë shqiptare, sidomos ato të certifikuara me standardin mjedisor ISO 14001, kanë politika mjedisore, në përputhje të plotë me standardin e caktuar. Disa kompani bëjnë përpjekje të vazhdueshme që të përmirësojnë teknologjitë dhe ndikimet e tyre në mjedis, komform politikave mjedisore të hartuara.
Sfidat e rëndësishme urgjente territoriale
- Investimet për kërkime dhe zhvillim në sektorin privat janë thellësisht johomogjene në fushat e programit. Sipas Komisionit Europian, Shqipëria tregon kapacitet të ulët krahasuar me mesataren e BE-së [EC, Report 2018 Albania], ndërsa Mali i Zi ka një prirje pozitive [EC, Mali i Zi 2018 Raport], dhe Puglia ende qëndron si një përsosmëri në peizazhin e lagjes së BE-së rajone [Raporti Teknik i JRC, 2018];
- Teknologjitë e NET-ve klasifikohen ende si “aktualisht të disponueshme” nga Indeksi Global i Inovacionit. Sektori industrial ka interes të fortë për teknologjitë e ardhshme në lidhje me klimën, duke përfshirë NET, dhe për të vazhduar me udhëheqjen e BE-së në neutralitetin e klimës. Kjo përkthehet në investime në rritje për inkurajimin e marrjes së tyre të tregut [KE, 10 Trends Rishaping Klima dhe Energjia, 2018].
- Në përgjithësi, strategjitë e rritjes blu kërkojnë risi më të guximshme dhe më të qëndrueshme në sektorin privat, me teknologji blu në zhvillim të lidhura me detin, brigjet dhe basenet ujore të zonës së programit. NET dhe CCS janë të lidhura drejtpërdrejt me mjediset detare dhe ndërveprimi i tyre reciprok duhet të adresohet dhe vlerësohet.
- Boshllëqet e njohurive në përshpejtuesit e përgjithshëm, grupimet dhe qendrat e sipërmarrjes në zonën e programit i lejojnë ata të kryejnë me sukses funksionin e pikës së parë të kontaktit për subjektet ekonomike të interesuar për NET dhe investimet kufitare të teknologjisë së gjelbër, për shkak të natyrës shumë eksperimentale dhe teknike të proceseve dhe teknologjive të përfshira. Kjo ndodh edhe nëse shpërndarësit janë të përqendruar në inovacion, si INERRAnT dhe TecnoNidi.
Mënyra specifike qe do t’u përmbahet parimeve për NETs
- Identifikimi dhe diskutimi për praktikat më të mira europiane, ashtu edhe ndërkombëtare dhe strategjitë e suksesshme, duke trajtuar spektrin e plotë të çështjeve aktuale të disponueshmërisë për NET, nën këndvështrimet administrative, shkencore, gjeografike dhe teknike.
- Identifikimi dhe diskutimi i pengesave dhe tendencave industriale, financiare, logjistike dhe menaxheriale në peizazhin e investimeve të NET, duke nxitur një diskutim, të bazuar në fakte me aktorët ekonomikë dhe industrialë.
- Startup dhe nxitja e një diskursi të specializuar për Teknologjitë e Emisionit negativ drejtuar posaçërisht për vendimmarrësit lokalë, duke bashkuar forcat me platformat e avokimit të nivelit të BE-së dhe OJF-ve.
- Eksplorimi i kontekstit dhe kontributit të NET brenda indikatorëve të vendosur nga Agjencia Europiane e Mjedisit dhe Paneli Ndërqeveritar për Ndryshimet Klimatike.
Fillimi i ndërtimit të bazës së parë paralele të njohurive të mundësive lokale, duke premtuar mjedise sipërmarrëse dhe NETs në pjesëmarrjen ekonomike, profesionale dhe industriale të Adriatikut të Jugut.
Në fund të veprimit tonë të gjatë 12-mujor, përdorimi i vazhdueshëm i këtyre katër parimeve udhëzuese – së bashku me një bashkëveprim të aktorëve shumë-aktorë – do të japë Memorandumin e parë të Mirëkuptimit për NET në zonën e programit Interreg Itali-Shqipëri-Mali i Zi, duke hedhur poshtë kushtet për shfrytëzimin e plotë të potencialit ekonomik të NET-ve.
Përpjekje të vazhdueshme për NETs
Të gjitha objektivat, rezultatet dhe proceset që përbëjnë thelbin e LONETA janë pjesë e një çështjeje shumë më të madhe globale: ndryshimi i klimës dhe neutraliteti i karbonit. Ne të gjithë e dimë se këto përparësi duhet të adresohen në një shkallë të gjerë ndërkombëtare, nëpërmjet bashkëpunimit dhe dialogut midis shteteve dhe subjekteve ekonomike globale.
Sidoqoftë, veprimet lokale dhe rajonale nuk duhet të konsiderohen si një pjesë margjinale e rrugës globale drejt neutralitetit të klimës. Një përpjekje e përbashkët nga Puglia, Shqipëria dhe Mali i Zi mund të vendosin vërtet Adriatikun e Jugut “në hartë” për investime vendore dhe ndërkombëtare që ndjekin një potencial të madh ekonomik dhe një funksion, padyshim urgjent dhe themelor, për zbutjen e ndryshimit të klimës.
Vendosja efektive e teknologjive të ardhshme në zhvillim, në të cilat ne mbështetemi shumë – veçanërisht në luftën kundër emetimeve të gazrave të gazrave – varet fuqimisht nga qëndrueshmëria e tyre financiare dhe industriale, dhe nga pjesëmarrja e tyre ekonomike dhe gatishmëria e tregut. Në rastin e NET, qëndrueshmëria e tyre është e lidhur thellësisht me mjediset lokale dhe tregjet, aq sa lidhet me mjetet teknike.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.