Ekonomia botërore po fiton “vrull”. Por vetëm në Amerikë ka të ngjarë të zgjasë përshpejtimi.
Periudha apatike e gushtit ka shkaktuar shpesh probleme për ekonominë botërore. Në vitin 2011, politikanët e Amerikës “flirtuan” me dështimin dhe euro iu afrua “kolapsit”. Vera e vitit 2012 solli një tjetër shqetësim për euron, së bashku me ankthin se rritja në vendet në zhvillim kishte ngecur. Por deri më tani, këtë sezon, lajmi i mirë ka mbizotëruar ndaj të keqit.
Pas një viti e gjysmë recesioni, ekonomia e Eurozonës ka filluar të rritet përsëri. PBB e saj u rrit me një normë vjetore prej 1.1% në tremujorin e dytë. Rimëkëmbja e Britanisë ka kapur ritmin. Po shtohen dëshmitë se PBB-ja e Amerikës u rrit më shpejt në tremujorin e dytë sesa vlerësimi fillestar prej 1.7%, dhe ka përshpejtuar që nga ajo kohë. Shitjet e shëndetshme me pakicë, porositë e prodhimit që sa vijnë e rriten dhe papunësia e ulët, të gjitha sugjerojnë se rritja mund të jetë rreth 2.5%. Në Kinë, treguesit kryesorë mujorë, duke filluar nga tregtia e deri te prodhimi industrial, u përmirësuan në korrik, duke zvogëluar frikën se ekonomia e dytë më e madhe në botë ishte drejtuar për një rënie ekonomike. Edhe pse rritja e PBB-së së tremujorit të dytë të Japonisë, në 2.6%, nuk korrespondon me ritmin e ashpër në fillim të vitit prej 3.8%, ajo është ende një shifër mbresëlënëse për një ekonomi dikur në agoni.
A shënon fillimin e një rigjallërimi të gjerë errësimi i këtij “grushti” lajmesh të mira? Ka shumë arsye për të qenë optimist – në mënyrë të dukshme politika makroekonomike në botën e pasur është bërë më miqësore ndaj rritjes. Por ka dy arsye kryesore se pse duhet pasur kujdes. Së pari, as në Europë e as në Japoni, kushtet mikroekonomike nuk tregojnë për një rimëkëmbje që është edhe e shpejtë, edhe e qëndrueshme. Së dyti, edhe pse Kina do të shmangë një ulje të vështirë, kjo nuk do t’i vijë kushedi se çfarë në ndihmë të rritjes botërore. Rezultati do të jetë një rimëkëmbje e brishtë që mbështetet fort tek Amerika.
Filloni me politikën makroekonomike. Në Japoni, stimujt fiskalë e monetarë të Shinzo Abe kanë tronditur ekonominë që ka qenë deflacioniste prej një kohe të gjatë. Në zonën e euros, masat e rrepta ekstreme janë braktisur. Ritmi i shkurtimeve buxhetore ka rënë, nga rreth 1.5% të PBB-së në 2012-n në nën 1% këtë vit. Edhe kancelari britanik është bërë më fleksibël nga sa sugjeron retorika e tij. Politikat fiskale të Amerikës janë ende projekte, duke shteruar paratë e ekonomisë. Por dëmi kryesor ka kaluar: shkurtimet buxhetore dhe rritja e taksave po e zvogëlojnë rritjen më pak se në fillim të vitit. Politika monetare është bërë edhe më e parashikueshme. Po, Rezerva Federale i ka rritur yield-et e obligacioneve, duke shpallur në qershor planet e saj për të ulur ritmin e saj të blerjes së obligacioneve. Por këto plane varen nëse rimëkëmbja do të jetë e fortë mjaftueshëm. Edhe jashtë Amerikës, shumë nga bankat qendrore kanë përqafuar “udhëzimet e mëtejshme” të Fed, duke parashtruar kushtet që duhet të përmbushen përpara se të “shtrëngohet” politika. Edhe pse këto premtime janë të paprovuara dhe gabimet makroekonomike janë të mundshme, ka më pak gjasa se më parë që të ndodhin.
Të rregullosh sistemin ekonomik
Një makroekonomi më e mirë është një hap përpara, por efekti i saj do të jetë i “heshtur” vetëm nëse funksionon sistemi financiar, familjet të shpenzojnë dhe firmat të jenë të gatshme të investojnë. Këto kushte u poqën në Amerikë, ku “riparimet” nga kriza financiare janë kryer tërësisht. Pas një rregullimi të dhimbshëm, rimëkëmbja e strehimit është ndërtuar mbi themele solide. Borxhi i konsumatorit ka rënë. Bankat janë të etura për të dhënë kredi. Shto rritjen e porosive për gazin natyror dhe ja ku keni një rimëkëmbje të fortë. Diku tjetër lajm i mirë duket edhe më i “mprehtë”. Ndryshe nga Amerika, Eurozona ka dështuar të pastrojë bankat e saj ose të “fshijë” borxhet e papaguara. Pasiguria mbi ritmin e bashkimit bankar ka ndihmuar në krijimin e një tregu jofunksional kreditimi, me firmat në periferi të rajonit që janë të uritura për kredi. Rimëkëmbja e Europës nuk do të përshpejtohet deri sa kjo gjë të rregullohet. Rigjallërimi i Britanisë mund të “zbehet” për shkak se kompanitë e saj po investojnë fare pak. Problemi kryesor i Japonisë është hendeku midis guximit makroekonomik të z. Abe dhe përpjekjeve të druajtura për derregullim (procesi i eliminimit të kontrollit të qeverisë). Reforma strukturore është menduar të jetë “shigjeta e tretë”, në çantën e Abenomics, por ai ka ende për të trajtuar sektorët e “përkëdhelur”, duke filluar nga bujqësia e deri tek kujdesi shëndetësor, kështu që rigjallërimi ekonomik ka të ngjarë të mos zgjasë.
Kina është më e komplikuar. Shifrat e korrikut sugjerojnë se ajo nuk po shkon drejt rënies. Por ka pak arsye për të pritur rritje më të shpejtë. Kjo për shkak se Kina është në mes të dy tranzicioneve të ndërlikuara: nga një ekonomi e udhëhequr nga investimet drejt një ekonomie konsumi; dhe nga një ekonomi e varur nga rritja e shpejtë e kredisë në një ekonomi që mbështetet në vetvete. Kina ka kapacitete të përshtatshme pa fatkeqësi dhe jo vetëm sepse ka burimet fiskale për të “absorbuar” borxhet e këqija. Por asnjë nga tranzicionet nuk ka zgjatur shumë dhe të dy nënkuptojnë rritje më të ngadaltë. Fakt që u mundëson Shteteve të Bashkuara të jenë motori i mundshëm i rritjes botërore. Kjo, në vetvete, nuk është një gjë e keqe. Ekonomia botërore është mbështetur në “vitalitetin” e Amerikës shumë kohë më parë, por një rimëkëmbje e gjerë do të jetë më e fortë dhe më e sigurt. Në vend që t’i shohin lajmet më të mira si një shans për të qëndruar duarkryq, politikëbërësit duhet të tregohen të mençur për të dyfishuar përpjekjet e tyre.