Në vitin 2023, tre Kryeqytetet Europiane të Kulturës u shpallën: Elefsina në Greqi, Veszprem në Hungari dhe Timisoara në Rumani.
Çfarë është kryeqyteti i kulturës?
Koncepti i emërtimit të një qyteti të kulturës filloi në vitin 1985 me Melina Mercouri, ministre e Kulturës e Greqisë dhe Jack Lang, homologun e saj francez.
Ata shpresonin t’i afronin europianët duke vënë në pah historinë dhe diversitetin e pasur të vendeve të tyre, si dhe të rrisnin ndërgjegjësimin për kulturat e përbashkëta.
- Elefsina, Greqi
Ku ndodhet?
E vendosur rreth 18 kilometra në veriperëndim të qendrës së Athinës, në rajonin e Atikës, Elefsina, e njohur edhe si Eleusis, është pjesë e zonës metropolitane të Athinës. Elefsina, përballë ishullit të Salamis, ku grekët mundën persët, në një fushë pjellore, kufizohet nga të tre anët nga bregu i Atikës dhe rrethohet në jug nga Salamis.
Për çfarë është i njohur?
Si një nga pesë qytetet e shenjta të lashtësisë, Elefsina ka një pasuri të rrallë arkeologjike. Qyteti është i lidhur me Misteret Eleusinian, bazuar në perëndeshën Demeter dhe vajzën e saj, Persefonin, dhe historinë e tyre të shpresës për jetën pas vdekjes.
Elefsina është vendlindja e dramaturgut të madh Eskili. Sot, qyteti është shtëpia e Festivalit Aeschylia, ngjarja e artit më jetëgjatë në rajonin e Atikës.
- Veszprém, Hungari
Ku ndodhet?
Qyteti i Veszprem, një nga zonat më të vjetra urbane në Hungari, është rreth 15 kilometra në veri të liqenit Balaton, në shpatin jugor të malit Bakony.
Për çfarë është i njohur?
Veszprem është një nga zonat më të vjetra urbane në Hungari. Historia e saj daton në vendbanimin hungarez të vendit në shekullin e nëntë, kur Veszprem i përkiste pronës së familjes sunduese. Ai u bë Qyteti i Mbretëreshës falë Xhisielës, bashkëshortes së mbretit të parë të Hungarisë, Shën Stefanit.
Në vitin 1001, Veszprem u bë një nga qendrat më të rëndësishme të Kishës Katolike si selia e peshkopit.
- Timişoara, Rumani
Ku ndodhet?
Timişoara, e ngritur në vendin e një kështjelle të lashtë romake të quajtur Castrum Regium Themes, është qyteti më i madh në Rumaninë Perëndimore. Qyteti shtrihet përgjatë lumit Bega, me kanalet e tij të shumta.
Për çfarë është i njohur?
I quajtur “Vjena e Vogël” ose “Qyteti i Luleve”, Timisoara është i njohur për monumentet e shumta historike dhe 36 parqe dhe hapësira të gjelbra. Timişoara ka numrin më të madh të ndërtesave historike në Rumani, rreth 14,500.
Qyteti ka pasur një përzierje të larmishme kulturash për mijëvjeçarë. Ishte një komunitet i rëndësishëm mysliman në shekullin e 17-të, gjatë sundimit osman. Më vonë, hungarezët, serbët, gjermanët dhe hebrenjtë gjetën strehë atje.
Në 1884, Timisoara ishte qyteti i parë kontinent europian dhe i dyti në botë, pas qytetit të Nju Jork, që ndriçoi rrugët publike. / Travel Awaits