Flet Avni Ponari, Drejtori i Përgjithshëm i Sigal
Shqipëria ka një frekuencë të aksidenteve në nivelin 2-2.5%, që do të thotë se kjo është përqindja e mjeteve që shkaktojnë dëme gjatë një viti. Në sistemin Bonus-Malus, kjo do të thotë që me nisjen e zbatimit vetëm 2% e mjeteve do të kenë një prim më të shtrenjtë, pjesa tjetër prej 98% do të marrin ulje.
Udhëzimi që AMF miratoi në mars lidhur me zbatimin e sistemit Bonus-Malus ka lënë vend për rezerva pranë kompanive të sigurimit. Avni Ponari, Drejtor i Përgjithshëm i SIGAL, shprehet se një situatë kur primi shkon deri në përgjysmim për ata që nuk shkaktojnë dëme, do të çojë në prime shumë të ulëta.
Sipas tij, mënyra sesi janë konceptuar koeficientët dhe lëvizjet nëpër klasa, në bazë të dëmeve, nuk është plotësisht e mirëmenduar. Ai shprehet se kjo situatë do të bëjë që kompanitë e vogla të tregut të përballen me tronditje të menjëhershme në pjesën e të ardhurave të tyre që në fillim të zbatimit të sistemit të ri. Ashtu sikurse i njëjti sistem “fal” 400 mijë dëme të shkaktuara ndër vite, që do të kalojnë pa u penalizuar, sepse viti që merret si referencë është vetëm nga 1 prilli 2019 deri në 1 prill 2020.
Mua nuk më pëlqen ky Bonus-Malus, sepse të fillosh nga zero pas 28 vitesh kur historia e çdo drejtuesi mjeti është e shkruar, nuk është normale. Të gjithë ata që kanë kryer dëme gjatë këtyre 28 viteve, të konvertuara në numër, shkojnë 400 mijë persona, pra shkaktarë dëmesh. Të gjithë këta janë të përjashtuar nga ndëshkimi apo penalizimi, për shkak të kësaj.
Sipas AMF në 1 prill 2019 ka nisur dhe do të vijojë të bëhet regjistrimi i dëmeve gjatë gjithë vitit dhe në 2020, kur plotësohet viti, fillon zbatimi i dyanshëm edhe për ata që kanë dëme, edhe për ata që nuk kanë. Në kushtet e Shqipërisë, duhet të ishte ndryshe dhe ideja ime ka qenë historiku minimal, që do të merrej për bazë në Bonus-Malus të ishte 5-vjeçar dhe kompanitë e sigurimit e kanë sot këtë historik.
Në vitin 2015, nga ana e AMF në atë kohë, u deklarua se kishte nisur regjistrimi i aksidenteve, pasi ishte bërë edhe lidhja me gjendjen civile, pse nuk po përdoret ky historik?
Kompanitë e kanë edhe vetë një historik të drejtuesve, por në logjikën e AMF sot është që të mos ndëshkohen ata njerëz që nuk e kanë ditur më herët që do të ndëshkohen, nëse do të bëjnë dëm. Por, në fund të fundit, këta drejtues mjetesh janë vetëpenalizuar, sepse kanë shkaktuar vetë dëme. Aq më tepër që kemi njerëz me një dëm, dy apo me pesë dëme në vit. Ka drejtues që kanë shkaktuar dëme që janë mbi 5 milionë lekë, nëse marrim vlerën e ulët ose njerëz të pasiguruar, që kanë shkaktuar dëme dhe që nuk dihet ku do kategorizohen. Janë disa faktorë që Bonus-Malus bën evidentimin dhe rregullimin, sepse të kalojë një numër kaq i madh njerëzish pa u penalizuar dhe të shkaktojnë dëme është një masë shumë e madhe.
E dyta, primi i sigurimit duhet të jetë në varësi të kubikazhit të mjetit. Nuk ka pse të ketë një prim për gjithë llojet e automjeteve, kur kubikazhi i tyre është ndryshe. Na rezulton gjithashtu që 70% e mjeteve mbi 10 vjet, pra të vjetra, kanë shkaktuar dëme në territorin e Shqipërisë. Do të thotë që mjetet që janë mbi 10 vjet, duhet të kenë prim më të lartë sepse 70% e tyre janë shkaktare të aksidenteve.
Me çfarë përgjegjësish i ngarkon udhëzimi kompanitë e sigurimit? Po për konsumatorët, ç’do të thotë?
Nga 1 prilli, ne si kompani, Bonus-Malus na ngarkon vetëm me evidentimin e rasteve e shkaktarëve të të pasiguruarve që shkaktojnë aksidente dhe raportimin e menjëhershëm në sistemin apo bazën e të dhënave, me qëllim që grupi i aktuareve të nxjerrë primet e sigurimit dhe nga 1 prilli i vitit të ardhëm të nisë primi i ri. Sistemi është i tillë që mundëson përfitim të menjëhershëm, për ata që nuk kanë dëme në historikun e tyre. Ata që nuk kanë shkaktuar aksidente, do të kenë një prim më të lirë. Shpjeguar në shifra, sipas sistemit të miratuar sot, nëse flasim për një flotë prej 500 mijë makinash dhe në një vit ndodhin mesatarisht 20 mijë dëme, do të thotë që këta 20 mijë do të kenë prim më të shtrenjtë, duke u penalizuar kështu për dëmin e shkaktuar, kurse 480 mijë të tjerë do të përfitojnë prim më të lirë.
A e rregullon dot balancën sistemi, sepse vetëm 98% do të kenë ulje të primit dhe vetëm 2% rritje, nëse marrim frekuencën e aksidenteve 2%?
Është humbje që 98% marrin ulje të primit por, nga ana tjetër, ka efektin që ul numrin e dëmeve, sepse njerëzit janë të interesuar të drejtojnë mjetin me kujdes, që të mos penalizohen.
Si do ta amortizoni këtë humbje le të themi ose si do ta ruani balancën në këto kushte?
Ne nuk e mendojmë si humbje se, nëse ulet edhe pjesa e dëmeve balancohet. Problem është sa do të shmangen rastet e dëmeve që kanë shkaktarë të panjohur dhe kohëve të fundit, është zgjeruar dukshëm ky fenomen. Po rriten nga dita në ditë. Mendoj që ka një strukturë që përgatit këto lloj dëmesh që janë dëme me shkaktarë të panjohur.
Çfarë skenarësh dëmi janë për shembull këto që ju thoni?
Pjesa dëmtuese janë artificiale. Një pjesë mund të jenë dhe të përgatitura, pasi avokatët e kanë mësuar këtë si një fenomen që mund të përfitosh, pra mund të shkosh në Polici të bësh një denoncim dhe do të marrësh konfirmim që je dëmtuar në aksident (ai mund të jetë dëmtuar në futboll, në ndërtim, variante nga më të ndryshmit) dhe kërkohen si dëme nga Fondi i Kompensimit. Natyrisht që duhen masa të rrepta për ta parandaluar, sepse është pjesë e një sistemi dhe rrjeti që po përfiton në mënyrë të padrejtë, që nuk ka lidhje me personin që është dëmtuar.
A keni ndonjë koment për koeficentët dhe lëvizjen brenda klasave në Bonus-Malus?
E thashë që në fillim, kam qenë kundër atij koeficienti. Kam qenë për një formë tjetër. Duhet të ishte jo në masën që të vazhdojë të shkojë deri në 50% të primit, por të ishte përcaktuar që totali i vlerës të shkonte deri tek 30%. Por, jo më shumë dhe pastaj të ndalonte, sepse nëse shkon 50% plus shpenzimet e agjentit, plus shpenzimet e sigurimit, do të shkojmë në një prim shumë të ulët dhe jam i bindur që për kompanitë e mëdha, do të jetë më e lehtë, por kompanitë e vogla do të pësojnë menjëherë goditje dhe tronditje të të ardhurave.
Ka një projektligj “Për sigurimin e detyrueshëm në sektorin e transportit” që nuk është miratuar, edhe pse është çuar disa herë pranë Financave. A do ta ndihmonte Bonus-Malus një kuadër më i plotë ligjor?
Bonus-Malus i vetëm si sistem s’ka nevojë për ligj. Tregu i sigurimeve në tërësinë e tij, bashkë me opinionin e atyre që konsumojnë produktet e sigurimit, kanë përgatitur një draft dhe ia kanë dorëzuar Ministrisë së Financave. Ky ligj është bërë në bazë të direktivave të Komunitetit Europian. Është bërë një ligj tipik, ku janë përcaktuar shumë elemente të rëndësishme siç është figura e dëmit, pra në rast se një mjet dëmtohet, vlera e dëmit është e tillë, duke mos krijuar asnjë lloj iluzioni, apo mendimi që mund ta tejkalosh dëmin apo ta paguash më pak.
Pra kompanitë janë të detyruara që në bazë të kësaj figure dëmi, të paguajnë të gjithë dëmet qoftë ato materiale, qoftë shëndetësore të shkaktuara nga aksidentet automobilistike. Kjo është njëra anë. Ana tjetër është që ky ligj përcakton në mënyrë të drejtpërdrejtë rolin e ndërmjetësve, avokatëve, vlerësuesve dhe detyrimi parësor është i kompanive të sigurimit. Pra, klienti paraqitet pranë kompanisë së sigurimit, në rast se kompania e refuzon dëmin, atëherë i lind e drejta të paraqitet pranë gjykatave. Ky ligj përcakton kohën se për sa duhet të paguhet ky dëm dhe nëse nuk paguhet, brenda afatit është e detyruar të paguajë dhe interesat.
Sot në Shqipëri, ndodh një fenomen i çuditshëm. Ndërmjetësit, avokatët, vlerësuesit, abuzojnë dhe kontratat e dëmeve shëndetësore ose vlerat e tyre 50% i marrin avokatët dhe 50% të dëmtuarit. Kjo është një masë abuzive e trashëguar dhe që s’po zëvendësohet. Në Europë kjo nuk ekziston. Vetëm Anglia e ka të liberalizuar. Gjithë vendet e tjera e kanë të përcaktuar sesa duhet të përfitojë avokati. Kjo e rregullon marrëdhënien dhe këtu është synuar të përcaktohen detyrimet e palëve, palëve siguruese dhe të dëmtuarve.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.