Flet Altin Mucaj, Drejtor i Marketingut dhe Zhvillimit Fondi Besa
Institucionet financiare jobankare janë shtuar vit pas viti, por rregullimi i tyre vijon të bëhet me një rregullore të Bankës së Shqipërisë. Altin Muça, Drejtor i Marketingut dhe Zhvillimit në “Fondin Besa”, nënvizon se tashmë janë maturuar gjithë kushtet që këto institucione financiare jo banka të trajtohen me një ligj më vete, që u dedikohet vetëm atyre. Lidhur me ecurinë e mikrofinancës në vitet e fundit, ajo ka qenë pozitive, ashtu sikurse pret që të jetë edhe viti 2019 që ka nisur me një kërkesë të gjallëruar për kredi.
Si ka qenë ecuria e tregut të mikrofinancës gjatë 2018 në përgjithësi?
Mikrofinanca në Shqipëri është pjesë integrale e tregut financiar. Ecuria e tregut financiar dhe ekonomisë në tërësi ka ndikimin e saj në mikrofinancë. Nëse flasim për “Fondin Besa” që përfaqësoj, gjatë vitit që shkoi kemi pasur rritje të ndjeshme të aktivitetit. E kemi mbyllur vitin 2018 me rreth 33 mijë klientë aktivë dhe me një tepricë kredie rreth 10.5 miliardë lekë. Krahasuar me një vit më parë me vitin 2017, kemi pasur një rritje të portofolit të kredisë me rreth 21%.
Sigurisht që rritja e aktivitetit e “Fondit Besa” gjatë vitit 2018 është mbështetur në konsolidimin e aktivitetit tonë, përmes mbulimit të gjerë të gjithë nicheve apo segmenteve të tregut të kredive mikro dhe të vogla ku ne operojmë, përmes rritjes së produktivitetit, pra të ngarkesës së oficerëve të kredisë dhe kjo është mbështetur edhe nga një kërkesë relativisht më e lartë e bizneseve mikro dhe të vogla për kredi gjatë vitit 2018. Nëse japim një panoramë të tregut mikrofinanciar në Shqipëri mund të themi se ka pasur rritje të aktivitetit të këtyre institucioneve, por jo vetëm të tyre, por edhe të institucioneve të tjera financiare jobankare me aktivitet në tregun mikrofinanciar.
Në përgjithësi, 2018-a mund të quhet një vit i mirë krahasuar me vitet e mëparshme. Kjo mendoj se pasqyron një gjallërim të kërkesës së biznesit mikro dhe të vogël për kredi, kryesisht për kapital qarkullues, sepse kjo është pjesa kryesore e kreditimit apo qëllimit të kredisë që ne orientojmë apo që bizneset drejtohen te ne. Në njëfarë mënyre, edhe të gjithë institucionet e mikrofinancës, po flas për ato anëtare të shoqatës, e kanë konsoliduar aktivitetin, si nga pikëpamja e menaxhimit edhe përvojës në këtë treg. Mikrofinanca ka një përvojë të gjatë në treg që në vitin 1994. Në atë kohë, Banka Botërore financoi dy projekte që më pas u transformuan. Departamenti i kredisë urbane u transformua te “Fondacioni Besa” dhe më tej nga janari i vitit 2009, te “Fondi Besa”. Ndërsa departamentin e kredisë rurale, si aktivitet, e trashëgon Fedinvest, pra shoqëri kursim-krediti.
Po vitin 2019, si e shihni, si janë treguesit në muajt e parë?
Lidhur me një lloj prognoze të vitit 2019, sigurisht mund të japim një parashikim, pasi kanë kaluar disa muaj dhe duket trendi. Ne kemi tejkaluar objektivat tona. Si institucion kemi gati 33 5000 klientë aktivë me 12.7 miliardë lekë tepricë kredie, por parashikojmë që fundin e vitit do ta mbyllim me një tepricë kredie mbi 14 miliardë. Në tërësi, mendoj se ky vit ka një lloj gjallërimi të kërkesës së bizneseve mikro dhe start-up, sepse një pjesë e aktiviteteve tona janë bizneset e sapokrijuara.
Sigurisht, nuk janë pjesa kryesore, por shoh se ka një lloj prirjeje të këtyre bizneseve ose individëve që të përfshihen përmes nismave private në këto biznese start-up. Doja të theksoja që “Fondi Besa” nuk ka pjesë qendrore të aktivitetit të vet kredinë rurale bujqësore, por vit pas viti ne kemi rritur pjesën e aktivitetit që orientohet drejt kredisë rurale. Tashmë kemi disa produkte që janë specifikisht të dizenjuara për zonat rurale që t’u përshtaten më mirë kërkesave të tregut dhe mendoj se edhe ky vit, për mikrofinancën në tërësi, do të jetë një vit i mbarë në një aspekt të përgjithshëm.
Pati një lloj nxitjeje për agroturizmin, duke e mbështetur edhe me një paketë të veçantë, ju shihni ndonjë gjallërim të kërkesës nga ky grup?
Nga përvoja jonë është rritur kërkesa nga agroturizmi. Nuk i referohem vetëm këtij viti, por edhe 4-5 viteve të fundit, ku është rritur kërkesa nga agroturizmi. Sigurisht, këtë kërkesë e shoh në kuadrin e një biznesi familjar, bujtina, turizëm malor, ku veçanërisht ne jemi të pranishëm në zonën e Veriut, Malësi e Madhe, Theth, Bogë e më tej. Realisht mendoj se është rritur kërkesa, madje e shoh edhe si perspektivë pozitive që zgjatet cikli i turizmit, duke mos mbetur te vera. Ky lloj turizmi depërton në zona malore dhe të varfra që mund të përfitojnë, duke përmirësuar standardin e jetesës.
Kur flasim për kosto transaksionesh dhe kosto që keni ju si mikrofinancë për të arritur te klienti, si paraqitet kjo?
Mikrofinanca, si kudo, ka kosto shumë më të larta të transaksionit sesa bankat, nëse do t’i marrim në konsideratë të gjithë ato elemente që përcaktojnë çmimin e kredisë. Institucionet financiare jo banka, në aktivitetin e tyre, nuk grumbullojnë depozita dhe janë të detyruar që nevojat e tyre për financime t’i sigurojnë përmes marrëdhënieve me banka dhe me partnerë të ndryshëm. Pra kemi kosto financimi më të lartë sesa sistemi bankar. Ajo që i bën kostot tona edhe më të larta, është që kategoria ose natyra e aktivitetit tonë synon të orientojë bazën apo oficerët e kredisë me kontakte në terren me bizneset e vogla.
Po përmend një tregues. Nëse marrim në konsideratë mesataren e kredisë, pra tepricës apo outstanding të një oficeri kredie, ajo varion në nivelet 14-15 milionë lekë për një oficer kredie. Sistemi bankar e ka këtë mesatare 84-90 milionë për oficer kredie. Kuptohet që ngarkesa e oficerit të kredisë pasqyrohet në kostot operacionale që ne kemi, që janë paga dhe kostot e tjera. Ne kemi një shpërndarje zyrash me rreth 80 të tilla, që janë kosto, por të domosdoshme për t’ju përgjigjur natyrës së aktivitetit tonë për të qenë sa më pranë atyre nicheve apo mini-segmenteve të tregut ku ne kemi pjesën thelbësore ose kryesore të aktivitetit tonë.
A hasni vështirësi për ta orientuar klientin drejt institucioneve tuaja, pasi rëndom nëse dikujt i duhen para, ndoshta e lidh atë direkt me bankat?
Kjo është e dukshme, pasi bankat kanë produkte dhe shërbime të tjera që një pjesë të njerëzve i lidhin me to, si pagesa, transferta parash, pagat që paguhen. Ne kemi përvojë disavjeçare në këtë treg dhe nëse përmenda që janë 33 mijë klientë duhet konsideruar që gjysma e tyre janë të përsëritur. Sigurisht që këto klientë ose ish-klientë në fund të fundit kanë kontakte me klientë të tjerë dhe duhet thënë që bankat nga natyra apo filozofia që kanë nuk kanë orientim tek pjesa mikro. Oficeri i kredisë tek ne, pra mikrofinanca, ka një kontakt të vazhdueshëm me klientin deri në mbylljen e kredisë, krijohet një lloj marrëdhënie më e afërt që në finale ka efekte pozitave në tërheqjen e klientëve të tjerë sipas rastit.
Cili është produkti juaj më i preferuar dhe mesatarja e shumës?
Mesatarja e tepricës së kredisë është 300-3560 mijë lekë për kredi aktive dhe kjo shifër ka pasur rritje të lehtë vit pas viti, çka tregon se ne kemi qëndruar të mirëfokusuar në pjesën e kredive mikro dhe të vogla.
Çfarë sfidash apo ngërçesh has tregu që ndoshta duhen parë me vëmendje që të funksionojë më mirë?
Për këto institucione, aktiviteti sot rregullohet me një Rregullore të Bankës së Shqipërisë. Mendoj që po vjen koha dhe po piqen kushtet që këto institucione me rritjen e aktivitetit, madhësisë, pranisë dhe profesionalizmit është e domosdoshme që të kalohet në një status tjetër juridik të tyre. Flasim për status juridik në aspektin rregullativ të Bankës së Shqipërisë, për institucionet financiare jo banka. Të mendohet për të shtuar ligjin për institucionet e mikrofinancës, banka të specializuara apo banka mikrofinanciare. Tregu është maturuar dhe përvoja e institucioneve është e mjaftueshme për të krijuar një ligj për mikrofinancën. Ka modele të suksesshme në vende të tjera që mund të adoptohen me kushtet e Shqipërisë.
Si paraqitet niveli i kredive joperformuese?
Kreditë jo performuese, nëse ndjekim modelin që kanë bankat, ne si treg jemi diku tek 5-5.3%, bankat janë 11-12% dhe kanë qenë shumë më tepër. Ne financojmë sektorë më me risk, por kemi një avantazh. Duke pasur këtë mesatare të ulët të kredisë, risku është i diversifikuar në një grup më të madh klientele dhe mundësitë e pagesës së kredive të vogla mund të rregullohen ndryshe nga kreditë e mëdha që mund të kenë bankat.
Ju keni një financim nga BERZH për panelet?
Po, është projekti GEFF që lidhet me eficencën e energjisë. Projekti është lançuar më 15 mars. E kemi kaluar fazën përgatitore dhe sigurisht Shqipëria ka një veçanti nga vendet e tjera, duhet vëtëdija e publikut për efektin pozitiv që ka aplikimi i këtyre teknikave dhe mendoj se do të kemi sukses. E kemi lançuar dhe jemi në fazën e kontakteve dhe kredive të para për klientë potencialë.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.