Tatimi mbi Vlerën e Shtuar në shitjen e parë të ndërtimeve. Si do të ndryshojë tregu i ndërtimitHyrjeTatimi mbi Vlerën e Shtuar (TVSH) në shitjen e parë të ndërtimeve1 është shndërruar në një nga pikat e rëndësishme të diskutimit të paketës fiskale për vitet e ardhshme. Pa u ndalur gjatë në historikun e zbatimit të TVSH-së në fushën e ndërtimit, autorët dëshirojnë të tërheqin vëmendjen e lexuesit dhe, sidomos të palëve drejtpërdrejt të interesuara, mbi vështirësitë e mundshme të zbatimit të ndryshimeve të propozuara dhe mbi efektet e këtyre ndryshimeve për shoqërinë dhe për komunitetin e ndërtimit. Gjithashtu, autorët paraqesin edhe disa propozime mbi zbatimin e TVSH-së në ndërtim. Përse ndryshime…?Ligji mbi TVSH përcakton “transferimin e së drejtës për të zotëruar mallrat si pronar” si “furnizime të tatueshme”, mbi të cilat zbatohet TVSH-ja. Megjithatë, toka dhe ndërtesat janë specifikisht të përjashtuara nga TVSH-ja. Aktualisht, në fuqi është një skemë e bazuar në Udhëzimin për TVSH-në, sipas të cilit shoqëritë e ndërtimeve detyrohen të paguajnë TVSH sipas situacioneve mujore, bazuar në volumin e ndërtimit në proces. Kundrejt kësaj për materialet e përdorura në ndërtim bëhet kreditimi i TVSH-së. Tatimi i tokës dhe ndërtesave ka qenë dhe mbetet çështje e politikave ekonomike të ndjekura për një periudhë të caktuar. Arsyeja kryesore e përjashtimit të furnizimit të tokës dhe të ndërtesave nga skema normale e zbatimit të TVSH (vendim i vitit 1996) ishte mbajtja e çmimeve të banesave në nivele relativisht të ulëta. Që nga koha e marrjes së këtij vendimi në Shqipëri kanë ndodhur ndryshime në (a) tregun e pasurive të paluajtshme; (b) zhvillimin e biznesit të ndërtimit dhe peshën e tij në Prodhimin e Përgjithshëm Bruto; (c) realitetin ekonomik shqiptar dhe politikat ekonomike përkatëse; (d) orientimin e konsulencës së organizmave të huaja pranë qeverisë shqiptare. Të gjithë këta faktorë kanë nxitur diskutimin për zbatimin e TVSH-së në shitje. Keqorientim i diskutimit Aktualisht po zhvillohen shumë diskutime mbi ndryshimin e mënyrës së llogaritjes së TVSH-së në sektorin e ndërtimit. Me keqardhje vërejmë se ka një keqorientim të këtyre diskutimeve mbi zbatimin e TVSH-së në shitje dhe të pasojave që mund të sjellë ai. Në shumë trajtime të deritanishme, vihet re që vemendja përqendrohet te çështja se sa do të jetë çmimi i banesave pas zbatimit të TVSH-së në shitje. Edhe pse e dimë se efekti mbi çmimin është i rëndësishëm dhe duhet analizuar, gjykojmë që akoma më e rëndësishme është të analizohen efektet që do të ketë ndryshimi i zbatimit të TVSH-së në shitje për komunitetin e ndërtimit, të analizohen kostot shoqërore, dhe pse jo edhe realizueshmëria e këtij ndryshimi.Fillimisht, duam të sqarojmë se nuk shtrojmë pyetjen “nëse” duhet zbatuar apo jo TVSH-ja në shitje, por në fakt trajtojmë çështjet e tjera më të rëndësishme si “cilat janë vështirësitë” e zbatimit, “cilat janë efektet”, “kur” është e arsyeshme të zbatohet dhe “si” mund të zbatohet? Vështirësitë …Propozimi mbi zbatimin e TVSH-së në shitje është një ndryshim i madh në sistemin e tatimeve të një prej sektorëve më të rëndësishëm dhe një nga taksapaguesit më të mëdhenj në ekonominë shqiptare. Ndryshimet e mëdha, edhe pse në teori mund të duket se japin rezultate të mira, shpesh është provuar se në praktikë mund të sjellin destabilizim dhe efekte të tjera negative. Edhe në vende të tjera me sistem ekonomik, shoqëror, juridik më të stabilizuar se Shqipëria është relativisht vështirë të parashikohen efektet që mund të sjellin ndryshimet e mëdha në sistemin tatimor, jo më të mund të parashikohen saktë këto efekte në vendin tonë, ku shumë elementë të shoqërisë dhe ekonomisë ose nuk funksionojnë mirë akoma, ose jo rrallë funksionojnë me skema të pashkruara në librat e biznesit. Edhe pse është e vërtetë që mekanizmat e tregut realizojnë që efekti në rritjen e çmimit të shitjes nga rritja e TVSH të mos përballohet vetëm nga blerësi, gjithsesi blerësve do tu duhet të mbulojnë normalisht një pjesë të rritjes së çmimit të blerjes. Në kushtet e një tregu akoma të pastabilizuar të pasurisë së paluajtshme në Shqipëri dhe të mundësisë së spekulimit me çmimet, mund të ndodhë që blerësve tu duhet të mbulojnë një pjesë edhe më të madhe të kësaj rritje, nga çdo tu takonte sipas rregullave të një tregu të stabilizuar. Jemi të gjithë të ndërgjegjshëm që fuqia blerëse e popullatës shqiptare nuk është akoma në gjendje të përballojë një rritje të shpejtë të çmimeve të pasurisë së paluajtshme. Për rrjedhojë, kjo mund të sjellë tkurrjen e tregut të shitjeve të pasurisë së paluajtshme, që do të pasqyrohet më tej në frenimin e zhvillimit të sektorit të ndërtimit. Shqipëria është akoma në një periudhë zhvillimi që ka nevojë për ecurinë pozitive të këtij sektori jetësor të ekonomisë. Nëse supozohet zbatimi i TVSH-së në shitje njëlloj si për produktet e tjera të tregut, periudha kohore relativisht e gjatë që nga marrja e lejes së ndërtimit deri në realizimin e shitjes së produktit, dhe fakti që grumbullimi i TVSH-së lidhet me shitjen e produktit, bëjnë që të ardhurat nga TVSH-ja të jenë jo lehtë të parashikueshme në kohë, kur dihet që një nga elementet e rëndësishëm të administratës tatimore është parashikimi i të ardhurave për tu mbledhur në një periudhë të caktuar. Efektet…Do të duhej një analizë e thellë për të trajtuar saktësisht efektet pozitive dhe negative të zbatimit të TVSH-së në shitje. Më poshtë do të trajtojmë efektin e kostos shoqërore të këtij tatimi, çka përbën pjesën më të rëndësishme të diskutimit, dhe më tej pasqyrimin e kësaj kosto në rritjen e çmimit të shitjes së banesave. Efekti në koston shoqërore të tatimitNga teoria ekonomike, dihet tashmë që rritja e nivelit të taksimit të një produkti normalisht sjell rritjen e çmimit të paguar nga kërkuesit dhe reduktimin e fitimit të marrë nga prodhuesit. Kjo natyrisht përbën një kosto për blerësit dhe për shitësit, por nga pikëpamja e teorisë ekonomike, kosto reale e tatimit është fakti që sasia e produktit të prodhuar reduktohet. Reduktimi i prodhimit përbën të ashtuquajturën kosto shoqërore të tatimit. Pak mikroekonomiFigura 1 tregon ekuilibrin e çmimit ndërmjet kërkesës dhe ofertës, pasi është zbatuar rritja e një tatimi “t”. Prodhimi reduktohet nga sasia Q1 në sasinë Q2, si rrjedhojë e zbatimit të tatimit. Për të vlerësuar koston shoqërore të tatimit, po përdorim mekanizmin e tepricës së konsumatorit2 dhe tepricës së prodhuesit3. Humbja në tepricën e konsumatorit jepet nga sipërfaqja A+B, dhe humbja në tepricën e prodhuesit jepet nga sipërfaqja C+D. Në qoftë se mbledhim sipërfaqet (A+B) dhe (C+D) do të marrim humbjen totale për konsumatorët dhe prodhuesit. Megjithatë, akoma kemi lënë jashtë llogarive një palë tjetër qeverinë. (Figura 1).Qeveria përfiton të ardhura nga tatimi. Sigurisht, konsumatorët do të përfitojnë nga shërbimet e qeverisë të siguruara me këto të ardhura shtesë nga tatimet. Nuk mund të thuhet me saktësi sa përfitojnë prodhuesit, kur nuk njihet se për çfarë do të përdoren këto të ardhura nga tatimi. Le të bëjmë supozimin që të ardhurat nga tatimi do tu kthehen konsumatorëve dhe prodhuesve, ose njëlloj të themi që shërbimet e siguruara nga të ardhurat e qeverisë janë të barabarta në vlerë me të ardhurat e shpenzuara për ta (lexuesi duhet të dallojë që kemi bërë një supozim të fortë!). Atëhere, përfitimi neto për qeverinë do të jetë sipërfaqja (A+C) të ardhurat totale nga tatimi. Meqenëse humbjet e tepricës së konsumatorëve dhe prodhuesve janë kosto neto, dhe të ardhurat nga tatimi për qeverinë përbëjnë një përfitim neto, atëherë kosto totale neto e tatimit është shuma algjebrike e këtyre sipërfaqeve: humbja në tepricën e konsumatorëve (A+B), humbja në tepricën e prodhuesve, -(C+D), dhe përfitimi në të ardhura i qeverisë, + (A+C). Rezultati neto është sipërfaqja (B+D). Kjo sipërfaqe njihet si humbje e rëndë4 (dead-weight loss) nga tatimi ose barrë e tepërt fiskale (excess burden of taxes).Humbja e tepricës së konsumatorëve paraqet sa do të paguanin konsumatorët për të mënjanuar tatimin. Duke parë figurën, konsumatorët do të mund të paguajnë A+B për të mënjanuar tatimin. Në mënyrë të ngjashme, prodhuesit do të mund të paguajnë C+D për të mënjanuar tatimin. Së bashku, ata do të mund të paguajnë A+B+C+D për të mënjanuar një tatim që gjeneron A+C të ardhura. Humbja e rëndë e tatimit është pra sipërfaqja B+D.Pyetja shtrohet se cili është burimi i barrës së tepërt të tatimit? Faktikisht është vlera e humbur për konsumatorët dhe prodhuesit, si pasojë e reduktimit të shitjes së produktit. Kështu që qeveria nuk merr asnjë të ardhur nga pjesa e reduktuar e shitjeve të produktit. Nga pikëpamja shoqërore, kjo është një humbje e pastër humbje e rëndë. Kur…?Aktualisht, nga Ministria e Financave, Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve, komisionet kuvendore dhe media, po diskutohet data e fillimit të zbatimit të TVSH-së në shitje. Fillimisht u propozua data 1 janar 2006. Flitet gjithashtu për 1 janar 2007. Autorët favorizojnë rastin e dytë, 2007, pasi kështu krijohet mundësia që të kryhen studime të plota mbi mënyrën e zbatimit sa më të drejtë të TVSH-së në shitje. Por më e rëndësishme akoma është fakti që edhe vetë shoqërive të ndërtimit u krijohet mundësia kohore që të analizojnë efektet financiare të ndryshimit të zbatimit të TVSH-së, dhe në këtë mënyrë të ndërtojnë me saktësi dhe realizëm planet e tyre të biznesit. Edhe vetë organet tatimore do të kenë mundësinë të përgatiten të përballojnë cilësisht mirë këtë ndryshim për të qenë më efektiv në grumbullimin e TVSH-së. Për më tepër, edhe konsumatorët do të kenë kështu kohë të mjaftueshme të rivlerësojnë planet e tyre të investimit në blerje të pasurisë së paluajtshme.Si…?Ka shumë arsye përse përgjigja e kësaj pyetje nuk mund të jetë e qartë. Propozimi i përfshirjes së shoqërive të ndërtimit në skemën e TVSH-së në nivelin 20% vërtetë është më i thjeshti për tu propozuar, por, nga ana tjetër, ka shumë karakteristika thelbësore të fushës së ndërtimit, në përgjithësi, dhe të ndërtimit në Shqipëri, në veçanti, që justifikojnë zbatimin ndryshe të nivelit të TVSH-së. Shpesh flitet që nuk duhet të ketë nivele të ndryshme të TVSH-së në fusha të ndryshme të ekonomisë. Gjykojmë që ky arsyetim nuk ka baza të forta të qëndrojë, pasi njihet tashmë që ekzistojnë përvoja të shumta në vende të tjera, të zhvilluara apo në zhvillim, ku zbatohen nivele të ndryshme të TVSH-së. Për më tepër, kemi dhe realitetin e derisotëm shqiptar, ku zbatohet një skemë ndryshe e përcaktimit të TVSH-së në ndërtim, bazuar edhe kjo në argumente të qarta politikash ekonomike. Propozimi 1: TVSH-ja në shitje të jetë në nivelin 12% deri 15%Më poshtë kemi renditur disa nga karakteristikat ndryshe të fushës së ndërtimit, të cilat mendojmë se do të justifikonin edhe propozimin tonë për nivelin ndryshe të TVSH-së. Fillimisht, theksojmë se sektori i ndërtimit në përgjithësi ka disa karakteristika thelbësore të ndryshme nga fusha të tjera të aktivitetit ekonomik. Para së gjithash, biznesi i ndërtimit prodhon një produkt të veçantë. Dihet që katër faktorët e prodhimit janë toka, kapitali, puna, dhe aftësia sipërmarrëse. Biznesi i ndërtimit bazohet fuqimisht, madje më shumë se mjaft biznese të tjera, në faktorin e prodhimit tokë. Dhe toka, sikurse edhe ndërtimet e ngritura mbi të, përbëjnë një produkt me karakteristika shumë unike, disa prej të cilave janë: rëndësia e pozicionit gjeografik, jouniformiteti, oferta fikse dhe (relativisht) e pandryshueshme, pakthyeshmëria (pas transformimit), prekshmëria nga planet e qeverisë për interesa publike, efektet anësore, efektet sociale etj.Një karakteristikë tjetër e veçantë, krahasuar me shumë fusha të tjera të ekonomisë, është periudha e gjatë e prodhimit të produktit (2-4 vjet mesatarisht). Zbatimi i menjëhershëm i ndryshimeve të sistemit të tatimeve në fushën e ndërtimit do të sjellë pashmangshmërisht anomali të mëdha, pasi planet e biznesit, marrëdhëniet financiare, buxhetimi, parashikimi i fitimit etj., janë procese që tashmë kanë filluar, dhe nuk është e drejtë të ndërhyhet papritur në rrjedhën e këtyre planbizneseve. Po kështu, do të ndikohen jo pak edhe planet e investimit të konsumatorëve. Gjithashtu, është me interes të përmendim edhe disa karakteristika të tjera të fushës së ndërtimit në Shqipëri. Biznesi i ndërtimit është një nga bizneset më të rëndësishme në Shqipëri. Kujtojmë se aktualisht, sipas shifrave të paraqitura nga Banka e Shqipërisë, ndërtimi gjeneron 11% të Prodhimit të Brendshëm Bruto. Ndërkohë që në vendet e zhvilluara të ekonomisë së tregut është vështirë të gjesh raste të investimeve të mëdha pa ndërmjetësinë e kreditimit nga banka, ndërtuesit zhvilluesit shqiptarë akoma po përballen me mungesën e kreditimit nga bankat. Po kështu, kujtojmë që biznesi i ndërtimit në Shqipëri është shumë i ekspozuar ndaj rrezikut dhe theksojmë se vepron kështu i ekspozuar për një kohë relativisht të gjatë. Mjafton të kujtojmë që për shumë qytete të Shqipërisë nuk kemi akoma plane të zhvillimit urbanistik të qytetit, për të kuptuar sa të ekspozuar janë ndërtuesit zhvilluesit ndaj ndryshimeve të së nesërmes, ndaj abuzivizmit të organeve të shtetit, ndaj spekulimeve të konkurrentëve etj. Edhe në fushën e legjislacionit, biznesi i ndërtimit ndeshet me mangësi legjislative që ndikojnë negativisht në parashikimin e saktë të rezultateve të planeve afatgjatë të biznesit. Mjafton të përmendim që ligji i urbanistikës është hartuar një herë në 1993, më vonë sërish në 1998, dhe aktualisht është përsëri për ridiskutim për tu miratuar (mbase në 2005). Nuk mund të mos përmendim edhe pamundësinë e kapaciteteve të pushtetit vendor për të prirë, apo të paktën për të ndjekur nga pas, ritmin dhe dinamikën e pasqyruar nga biznesi i ndërtimit. Po kështu, theksojmë se edhe elementi tjetër i rëndësishëm me të cilin lidhet biznesi i ndërtimit, sistemi i regjistrimit të pasurisë së paluajtshme (që gabimisht nga shumë njihet dhe referohet me emrin “Hipoteka”), nuk është akoma në nivelin e dëshiruar të cilësisë së funksionimit. Vlen të theksohet gjithashtu se nga një vlerësim i përafërt rezulton se 65% e sipërfaqes së ndërtuar ndodhet në qytetet Tiranë dhe Durrës, ndërkohë që qytetet e tjera të Shqipërisë kanë shumë pak ndërtime, të cilat shiten në një treg vërtetë të dobët të pasurive të paluajtshme. Ndërkohë që efekti penalizues i TVSH-së në shitje do të ndjehej disi i zbutur në rastin e kryeqytetit, për qytetet e tjera ky efekt do të ishte edhe më i fortë. Për të gjitha arsyet më lart, gjykojmë që është plotësisht e justifikuar që biznesi i ndërtimit të mund të trajtohet ndryshe në zbatimin e Tatimit mbi Vlerën e Shtuar. Niveli 12-15% i TVSH-së në shitje do të ishte një balancim i drejtë i interesave të blerësve (pasi çmimet e ndërtimeve do të rriteshin pranueshëm), të ndërtuesve zhvilluesve (pasi fitimet nuk do të reduktoheshin shqetësueshëm), dhe të shtetit (pasi të ardhurat tatimore do të rriteshin ndjeshëm).Propozimi 2: TVSH-ja në shitje të zbatohet për ndërtimet që kanë marrë leje ndërtimi pas datës së hyrjes në fuqi të ligjit për ndryshimin e TVSH-së. Është e pritshme që të propozohen metoda të ndryshme për të përcaktuar se cilat objekte ndërtimi të përfshihen në sistemin e ri të zbatimit të TVSH-së në shitje. Disa nga këto formulime mund të ishin: “Përfshirja e të gjitha pasurive të paluajtshme, ndërtime të reja, për të cilat:- Eshtë lidhur kontrata e sipërmarrjes ndërmjet ndërtuesit (zhvilluesit, sipërmarrësit) dhe blerësit;- Eshtë lidhur kontrata e shitjes ndërmjet ndërtuesit (zhvilluesit, sipërmarrësit) dhe blerësit; – Eshtë dorëzuar nga ndërtuesi raporti i situacionimit të parë të punimeve;- Eshtë dorëzuar nga ndërtuesi raporti i situacionimit përfundimtar të punimeve;- Eshtë kryer regjistrimi në zyrën e regjistrimit të pasurisë së paluajtshme. pas datës së hyrjes në fuqi të ligjit”.Së pari, theksojmë se në të gjitha propozimet e mësipërme, gabimisht, nuk merret parasysh fakti shumë i rëndësishëm dhe i pamohueshëm që zhvillimi/ndërtimi i një pasurie të paluajtshme është një proces dhe jo një ngjarje. Meqenëse kemi të bëjmë me një proces të tërë zinxhir, ku janë përfshirë interesat e parallogaritura të ndërtuesit, investitorit, pronarit të tokës, kreditorëve bankarë, blerësve potencialë, ndërhyrja me ndryshime tatimore që i rëndojnë ata do të ishte tërësisht e padrejtë. Së dyti, mendojmë se edhe vetë zbatimi i çdonjërit nga propozimet e mësipërme do të ishte shumë i vështirë në zbatim dhe do të përbënte një thirrje për abuzivizëm si të ndërtuesve zhvilluesve joseriozë, ashtu edhe të atyre tatimorëve të papërgjegjshëm. Kuptohet, rezultati do të ishte kaos dhe anomali në ndërtime dhe në sistemin e grumbullimit të tatimeve. Gjykojmë se propozimi ynë që TVSH-ja në shitje të zbatohet për të gjitha objektet, të cilat kanë marrë lejen e ndërtimit pas hyrjes në fuqi të ligjit, është skema më e drejtë ligjërisht dhe ekonomikisht dhe gjithashtu është skema më e pastër për zbatim të mirë. Propozimi 3: Të kryhen studime të thelluara nga hartuesit e politikave ekonomike e fiskale mbi efektet tërësore të zbatimit të TVSH-së në shitje dhe të realizohet një fushatë sensibilizuese si për ndërtuesit, ashtu edhe për konsumatorët për efektet në tregun e pasurive të paluajtshme. Sensibilizimi dhe edukimi i aktorëve të këtij tregu do të reduktonte efektet psikologjike që kanë një ndikim jo të vogël si në ecurinë e biznesit të ndërtimit, ashtu edhe në çmimin e produktit.Efekti në çmimin e shitjesËshtë e qartë që në një ekonomi tregu, edhe pas vendosjes së zbatimit të TVSH-së në shitje, është mekanizmi i kërkesë-ofertës që do të përcaktojë çmimin e shitjes së banesave. Një mënyrë për të parashikuar mundësitë e ndryshimit të çmimit të banesave është të analizojmë prirjet e secilit prej aktorëve në këtë treg. Konsumatorët do të tentojnë të paguajnë një çmim sa më të ulët, madje mundësisht të mbajnë të pandryshuar çmimin e shitjes edhe pas zbatimit të TVSH-së në shitje. Prodhuesit do të tentojnë, të paktën, të ruajnë të pandryshuar nivelin e fitimit. Shteti do të tentojë të rrisë të ardhurat në buxhet.Më poshtë po paraqesim me shifra situatën si operohet sot me TVSH-në në ndërtim dhe një mënyrë hipotetike të ndryshimit të çmimit të banesave pas zbatimit të TVSH-së në shitje, sipas tendencave të konsumatorëve dhe të ndërtuesve, për të arritur në një vlerësim të intervalit ku mendojmë të lëvizin objektivisht çmimet (tabela 1).Në shembullin ilustrues kemi bërë këto supozime:- Norma e ardhshme e TVSH-së është 20%;- Norma e tatimit mbi fitimin është 25%;- Nuk është marrë parasysh ndryshimi i normës së inflacionit; – Kosto e prodhimit të produktit ndërtim mbetet e pandryshuar; – Kursi i këmbimit valutor mbetet i pandryshuar.Së pari, është e domosdoshme të sqarojmë që zbatimi i TVSH-së në shitje bën që të kemi një ndryshim në konceptin e kostos për sektorin e ndërtimit. Me skemën aktuale të zbatimit të TVSH-së mbi situacionin mujor të ndërtimit, vlera e TVSH-së është pjesë e kostos. Prodhuesi ndërtuesi paguan vlerën e TVSH-së gjatë procesit të ndërtimit, si konsumatori i fundit i saj, dhe nuk rimbursohet për këtë vlerë nga konsumatori blerësi në momentin e shitjes. Me skemën e ardhshme të zbatimit të TVSH-së në shitje, vërtetë ndërtuesi paguan TVSH gjatë procesit të ndërtimit, por në momentin e shitjes ai do të shesë me TVSH, pra vlerën e TVSH-së e paguan konsumatori i fundit blerësi. Pra, për ndërtuesit vlera e TVSH-së nuk do të jetë më pjesë e kostos. Megjithatë, me zbatimin e TVSH-së në shitje, ndërtuesi normalisht do të vazhdojë të paguajë TVSH-në gjatë procesit të ndërtimit (TVSH e zbritshme) për shumën 4,500 lekë. Nëse do të zbatohej skema normale e TVSH-së, shteti do të duhej të rimbursonte shoqëritë e ndërtimit për këtë sasi parash muaj për muaj, çka (edhe pse autorët favorizojnë politikat e rimbursimit të TVSH-së gjatë periudhës së ndërtimit) na rezulton e vështirë të ndodhë. Kjo do të thotë që shoqëritë e ndërtimit do të përballojnë edhe një kosto financiare shtesë, si pasojë e bllokimit të parave për të gjithë periudhën e ndërtimit deri në shitjen e ndërtimit. Kjo kosto (450 Lekë) është llogaritur me një interes mesatar 8% në vit për një periudhë 15 muaj. Kolona (b) e tabelës paraqet sa do të duhej të ishte çmimi (55,140 Lekë) i banesave pas zbatimit të TVSH-së në shitje, nëse ruajmë të pandryshuar në vlerë absolute fitimin neto të ndërtuesit. Kolona (c) tregon se çmimi i llogaritur është 10.3% më i lartë se çmimi i sotshëm i ndërtimit dhe se të ardhurat e shtetit nga tatimet rriten me 46%. Kolona (d) paraqet sa do të duhej të ulej fitimi neto i ndërtuesit, në mënyrë që të ruajmë të pandryshuar çmimin që paguan blerësi. Kolona (e) tregon se fitimi neto zvogëlohet me 19% dhe se të ardhurat e shtetit nga tatimet rriten me 27%.Mirëpo është e pritshme që efektet e zbatimit të TVSH-së në shitje të përballohen si nga konsumatori ashtu edhe nga ndërtuesi, në një ekuilibër afatgjatë që do ta përcaktojë tregu. Një mesatare e thjeshtë aritmetike e ndarjes së barrës fiskale ndërmjet prodhuesve dhe konsumatorëve do të rezultonte në një ngritje të çmimit të ndërtimit prej 5.2%, duke ulur normën e fitimit neto në industrinë e ndërtimit në masën 9%, dhe duke rritur kontributet fiskale për 1 m2 ndërtim në masën 36.5% në krahasim me kontributet aktuale. Mirëpo, sikurse trajtohet edhe në paragrafin paraardhës, është e pritshme që oferta për produktin e ndërtimit në treg të ndikohet më shumë (do të zvogëlohet) se çdo të ndikohet kërkesa për ndërtime të reja. Duke shtuar akoma që në situatën e re mund të ketë edhe një ndikim të efektit psikologjik të rritjes së çmimit si pasojë e zbatimit të TVSH-së në shitje, autorët konkludojnë se rritja e çmimit të ndërtimeve në të ardhmen do të lëvizë në intervalin 6 deri 9%.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.