Ato çka synohet të arrihet nëpërmjet këtij ligji është e lavdërueshme, por zbatimi i tij po shndërrohet në një makth
Po në të njëjtën mënyrë si edhe klubet, me të cilat ajo ngjan shpeshherë, industria financiare tenton të diskriminojë ata që nuk janë anëtarët e saj, të tillë si depozituesit e bankave, investitorët me pakicë dhe firmat e vogla, shkruan The Economist.
Forma më e përhapur e diskriminimit është ende e paqartë, në errësirë, aspak transparente dhe është pothuajse e pamundur, për shembull, që një investitor mesatar të dijë se sa për qind e parave të tij në depozitën e pensionit humbet në kostot e transaksionit.
Ashtu siç po ndikojnë edhe në ndihmën që po u japin institucioneve financiare që “pastrojnë” listën e klientëve të tyre (duke e bërë më transparente), tregjet e paqëndrueshme mund të shkaktojnë ose të përkeqësojnë krizat kur investitorët u largohen rreziqeve, të cilat ata nuk mund t’i vlerësojnë, gjë që dëshmon edhe fatin e letrave me vlerë në vitet 2007-‘08. Prandaj shumica e këtyre rregullimeve financiare janë të mirëpritura, sepse synojnë që t’i bëjnë tregjet sa më transparente. Dhe kjo ishte më se e vërtetë si nga reformat Dodd-Frank në Amerikë, ashtu edhe dhe nga një ligj i ri në Bashkimin Europian. Por ashtu si me Dodd-Frank, megjithatë, përfitimet e reformës europiane rrezikojnë të mbyten në kompleksitetin e saj. Tregjet në Direktivën e Instrumenteve Financiare (MiFID 2), e cila hyn në fuqi në janar, janë po aq të gjera dhe ambicioze sa edhe Dodd-Frank.
Ajo rishikon një ligj nga viti 2007, që rregullon tregtimin e aksioneve dhe është faza e fundit në projektin e gjatë të BE-së për të harmonizuar tregjet financiare brenda kufijve të saj, këtë herë duke mbuluar obligacione, derivativë dhe instrumente të tjera, duke përfshirë këtu edhe aksionet. Tregtia në bonot e thesarit dhe derivatet e saj aktualisht kryhen gjerësisht në mënyrë jotransparente (jashtë shkëmbimeve të centralizuara). Ligji i ri e shtyn atë drejt tregtimit në mënyrë elektronike dhe kërkon transparencë më të madhe të çmimeve.
Në të njëjtën mënyrë, ajo kufizon tregtimin e aksioneve në shkëmbimet private të mbyllura për investitorët me pakicë. Rezultati që pritet nga ky ligj është që ndërmjetësit t’u kalojnë më shumë përfitime klientëve të tyre. Në mënyrë të ngjashme, bankave të investimeve do t’u kërkohet të “ndajnë” koston e shënimeve të tyre kërkimore tejet sensitive. Menaxherët e fondeve duhet t’i paguajnë ato veç e veç, në vend që t’i mbulojnë me anë të komisioneve dhe tarifave të tjera.
Të lavdërueshme ashtu siç është edhe pjesa më e madhe e qëllimeve të ligjeve, po nga ana tjetër zbatimi i tij po shndërrohet në një makth sa herë që afrohet afati. Industria financiare duhet të fajësojë pjesërisht veten për të gjitha vështirësitë apo problemet e parashikueshme, sidomos në veprimin me shumë vonesë për t’i rregulluar ato. Por nuk janë më pak fajtorë edhe rregullatorët, të cilët kanë pjesën e tyre të fajit. Disa prej vendeve të BE-së ende nuk e kanë finalizuar interpretimin e tyre të rregullave (edhe pse Britanisë po i afron afati i Brexit, rregullatori i saj është në të vërtetë ai që është përgatitur më mirë). Qëllimi i një regjimi të ri për firmat që tregtojnë për llogari të tyre, për sa i përket funksionimit të ligjit, u qartësua vetëm në muajin gusht.
Më shqetësuese në këtë drejtim janë përplasjet ndërkufitare. Rregullat e BE-së bien ndesh me ato amerikane që ndalojnë ngarkimin e investitorëve institucionalë për kërkime dhe për mbrojtjen e investitorëve për disa derivate të transaksioneve.
Ndërmarrja e disa masave mund të jetë më e dëmshme brenda vendit sesa jashtë tij. Ligji kërkon që rregullatorët e BE-së të deklarojnë vende “ekuivalente” të tregtisë së jashtme për europianët që ata të vazhdojnë të tregtojnë atje. Asnjë deklaratë e këtij lloji nuk është bërë ende për Amerikën.
Një prej arsyeve mund të jetë se çdo vendim i marrë mbi “ekuivalencën” tani mund të vendosë një precedent për diskutimet me Britaninë, pasi ai largohet nga BE-ja. Edhe një humbje e përkohshme e aksesit që europianët kanë në tregjet më të rëndësishme të likuiditetit, aksionet e listuara në bursën e NASDAQ-it, ose të ardhurat e tregtuara në Exchange in Mercantile të Çikagos, mund t’u shkaktojnë atyre dëmtime tepër serioze. Ashtu si edhe reforma Dodd-Frank, edhe Direktiva e Instrumenteve Financiare është një ligj që po përpiqet të jetë një manual udhëzues për çdo qëllim që mbulon çdo eventualitet.
Kjo largohet nga qëllimet të cilat kanë vërtet rëndësi dhe ka shumë mundësi që ai të ketë pasoja të padëshiruara. Për shembull, paraardhësi i tij, Direktiva e Instrumenteve Financiare 1, e arriti qëllimin e saj për të prishur monopolin e bursave kombëtare duke inkurajuar krijimin e vendeve të reja tregtare për aksionet. Por ishte pikërisht kjo ajo që nxiti rritjen e tregtimit të aksioneve në shkëmbimet private të mbyllura. Tani, irritimi dhe shpenzimet e pajtueshmërisë të kërkuara nga Direktiva e Instrumenteve Financiare 2 mund të përshpejtojnë konsolidimin në vendet tregtare, duke përmbysur disa prej këtyre fitimeve.
Dhe, nëse rregullatorët e BE-së nuk i zgjidhin përplasjet e tyre me homologët e tyre amerikanë, disa pjesë të tregjeve financiare rrezikojnë fragmentarizmin, njësoj siç ndodhi në Ballkan. Në një botë ideale, Direktiva e Instrumenteve Financiare 2, do të kishte qenë më e thjeshtë, duke lënë më shumë hapësirë për diskrecionin rregullator. Problemet ndërkufitare mund të ishin shmangur nëpërmjet bashkëpunimit më të madh ndërkombëtar që duhet të kishte ndodhur që shumë kohë më parë.
Por tani që zbatimi i ligjit po afrohet gjithnjë e më shumë, mundësitë janë të kufizuara. Prezantimi i tij duhet të kishte ndodhur që përpara një viti dhe një vonesë tjetër do ta përkeqësonte këtë situatë. Është më mirë që ligji të miratohet dhe të fillojë të funksionojë tani, por sipas fleksibilitetit rregullator, duke lejuar një periudhë tranzicioni në të cilën investitorët kanë qasje në shkëmbimet amerikane, edhe nëse “ekuivalenca” formale nuk është finalizuar.
Ndërkohë që pastaj shqyrtimi i Direktivës së Instrumenteve Financiare 2 do të jetë në vitin 2020. Në këtë pikë, Komisioni Europian duhet të jetë i pamëshirshëm në heqjen ose ndryshimin e copave që nuk funksionojnë siç është planifikuar. Ligji i ri nuk duhet parë vetëm si një barrë, por si një mundësi. Ai është edhe një prezantim me tregjet më transparente që Europa ka pasur ndonjëherë.