Flet Blodin Çuçi, administrator i Caesar Investment Advisory Services
Emetimi i Eurobondit tashmë është një proces i mbyllur dhe fokusi i ri duhet të jetë te transparenca dhe komunikimi që duhet të bëhet me publikun për hapin e radhës.
Blodin Çuçi, administrator i Caesar Investment Advisory Services, tha se ashtu sikurse ndodhi në 2015 dhe në fillim të vitit 2016-s, pritet të ketë rënie të normës së interesit te letrat me vlerë të qeverisë si një efekt post-eurobond çka mund t’i bënte më pak atraktive investimet që bëjnë aty fondet e investimit dhe ato të pensioneve.
Për të përgatitur tregun ndaj surprizave dhe për të rritur besimin, Ministria e Financave dhe Ekonomisë duhet të ketë një komunikim të qartë me publikun dhe pse jo duke përçuar edhe sinjale për mënyrën sesi do të procedojë ajo në tregun e brendshëm dhe ku do të emetojë.
Si e gjykoni daljen e fundit të Shqipërisë në tregjet e kapitalit dhe emetimin e eurobondit 500 milionë euro? Përtej konsiderimit të suksesshëm të këtij transaksioni ka pasur një debat për krahasimin me Maqedoninë, e cila doli po këtë vit në treg, por e siguroi më lirë borxhin e saj?
Në radhë të parë, do të doja të theksoja se emetimi i eurobondit 7-vjeçar të qeverisë shqiptare, në terma normash interesi ishte një sukses, sidomos nëse u referohemi kushteve aktuale të tregut dhe ecurisë së treguesve makroekonomikë në krahasim me vendet e rajonit dhe në veçanti me Maqedoninë.
Nëse i referohemi Maqedonisë dhe emetimit të saj të muajit janar, norma e interesit ishte 3% dhe kuponi fiks 2.75%, ndërsa norma e interesit që do të paguajë Shqipëria është 3.55%. Kjo diferencë në normat e interesit prej 0.55% është më se e argumentueshme duke krahasuar parametrat makroekonomikë dhe të performancës së Maqedonisë kundrejt Shqipërisë, ecurisë së reformave buxhetore, etj., që tek e fundit përmblidhen të gjithë bashkë si një panoramë e përgjithshme në renditjet përkatëse që u kanë dhënë këtyre shteteve agjencitë e renditjes. Kujtojmë se Maqedonia me renditje BB- pozicionohet më mirë se Shqipëria ku renditja është B+.
Gjithsesi do të doja të tërhiqja vëmendjen te një karakteristikë historike që ka mbizotëruar në vitet e fundit në tregjet dytësore për sa i përket Eurobondit 5-vjeçar shqiptar dhe atij maqedonas. Nëse do të krahasonim rendimentet e tyre, duke ju referuar Bloomberg, rezulton që Eurobondi shqiptar është tregtuar me një normë interesi (rendiment) më të ulët se ai maqedonas, me një mesatare historike prej 0.38%.
Kjo do të thotë që investitorët në tregjet dytësore kanë preferuar obligacionin shqiptar përkundrejt atij maqedonas. Sigurisht këtu duhet të sqarohet që një pjesë e mirë e kërkesës në Eurobondin shqiptar vjen nga brenda sistemit. Pra institucionet financiare shqiptare preferojnë të blejnë pikërisht Eurobondin shqiptar për arsye rregullatore, likuiditeti dhe sepse tek e fundit, njohin më mirë dinamikat e ekonomisë vendase.
Në këtë këndvështrim, kjo tendencë e vënë re në histori mund të ishte shfrytëzuar drejt një norme ndoshta edhe më të ulët në çastin e emetimit në rastin e Obligacionit Shqiptar.
Ministria e Financave vendosi që të shlyente në mënyrë të menjëhershme 200 milionë euro nga eurobondi i 2015 dhe 300 milionë të tjera janë mbështetje buxhetore. Ju, në këndvështrimin tuaj, shihni ndonjë efekt nga kjo sasi euroje që do të injektohet?
Për sa i përket diferencës prej 300 milionë eurosh, në vijim edhe të deklaratave të Ministrisë së Financave, shuma do të përdoret për mbështetje buxhetore duke bashkërenduar punën me Bankën e Shqipërisë me qëllimin e reduktimit të eksesit të likuiditetit të monedhës europiane në tregun vendas. Duket gjithsesi pasur parasysh se një shtim i tepricës së likuiditetit në treg do të reflektohej edhe te normat e interesit tek ankandet e letrave me vlerë në monedhë lokale. Ndonëse një pjesë e madhe e fondeve të përfituara nga eurobondi mund të përdoren për të shlyer detyrime që burojnë jashtë vendit, një pjesë e tyre do të përdoren edhe për të reduktuar shumat e ankandeve të ardhshme me një ulje të huamarrjes me qëllim reduktimin e financimit të deficitit me borxh në një moment të dytë.
Kjo do të thotë që Ministria e Financave do të ulë shumat e kërkuara në ankandet në Lek të letrave me vlerë duke bërë zëvendësimin për nevoja buxheti me fondet e përfituara nga Eurobondi.
Ndonëse ky është një faktor pozitiv, pasi është bërë një diversifikim i financimit të borxhit ku tashmë janë edhe investitorët ndërkombëtarë që kontribuojnë, mund të sjellë si pasojë një rënie të mëtejshme të normave të interesit për investitorin shqiptar, duke ulur atraktivitetin e ankandeve të letrave me vlerë të qeverisë shqiptare.
Pra kemi dy anët e një medalje, në njërën ulet kosto e shërbimit të borxhit por, nga ana tjetër, duhet pasur parasysh edhe volatiliteti që pritet në rritje te normat e interesit në Lek.
E them këtë nisur nga historiku i efektit te norma e interesit në Lek i përdorimit të fondeve të përfituara nga Eurobondi 5-vjeçar, i emetuar në vitin 2015, ku në fillim të vitit 2016-s u vu re një volatilitet i rritur si pasojë e rënies së normave të interesit në muajt e parë të vitit 2016 dhe pastaj një rritje e tyre në muajt në vijim.
Ndaj është e rëndësishme që lëvizje të tilla të shoqërohen me një komunikim paraprak shumë të mirë dhe të detajuar të Ministrisë së Financave me publikun, në ndjekje edhe të tendencave ndërkombëtare të rritje së komunikimit. Kjo politikë komunikimi jam i bindur do t’i shërbente gjithë sistemit.
Në përgjithësi si është shfaqur situata në tregje gjatë 2018 nga çfarë është përkufizuar?
Në përgjithësi, në tregjet financiare shqiptare, gjatë 2018-s është vënë re një tendencë rënëse e normave të interesit, e cila për mendimin tim ka ardhur kryesisht si rrjedhojë e një likuiditeti të lartë në sistem. Për investitorët lokalë, ky likuiditet i lartë, shoqëruar me një rënie të ofertës si pasojë e uljes së shumave në ankandet e letrave me vlerë të qeverisë dhe pamundësisë së sektorit financiar për t’u drejtuar në alternativa të tjera investimesh në lekë, do të kontribuojë, që në vijim, normat të bien edhe më tej ose të stabilizohen në nivele më të ulëta sesa ato aktualet.
Ka pasur edhe një lloj diskutimi se çfarë lloj bondi i leverdis Shqipërisë në këndvështrimin e monedhës në të cilën emetohet. Ju si e shihni këtë debat?
Unë mendoj që bondi duhet të jetë në të njëjtën monedhë të borxhit për t’i shërbyer pikërisht këtij. Nëse ne marrim strukturën e borxhit dhe detyrimet që ka Ministria e Financave vihet re që ato janë kryesisht në euro. Për mua nuk do të kishte logjikë që Ministria e Financave të dilte në dollarë për shembull, kryesisht për dy arsye.
E para, është se emetimi në euro është një mbrojtje natyrale ndaj rrezikut të kursit të këmbimit kundrejt pagesës së detyrimeve që ka Ministria e Financave, pikërisht në këtë monedhë duke shmangur ekspozimin e panevojshëm. Dhe e dyta, aktualisht normat bazë të interesit në zonën e dollarit janë më të larta sesa normat bazë në Eurozonë, çka bën më të favorshme emetimin në monedhën euro. Për mua nuk do të kishte asnjë dyshim përzgjedhja e monedhës Euro në kushtet e këtyre diferencave mes normave bazë.
Diskutimi do të mund të lindte vetëm nëse kushtet e tregut për Shqipërinë do të ishin të pafavorshme si pasojë e ndonjë krize besimi, siç ndodhi për shembull me Slloveninë në vitet 2012-2013, ku si pasojë e krizës së borxhit sovran në Eurozonë, u detyrua të emetonte në dollarë, edhe pse nevoja për emetim ishte në euro.
Si transaksion nga fillimi i njoftimit te road show e mbyllja si e cilësoni procesin?
Menaxherët udhëheqës të procedurës së transaksionit janë ndër lojtarët më të mëdhenj në tregjet ndërkombëtare me një eksperiencë shumëvjeçare në këto tregje. Në këtë aspekt transaksioni ka qenë brenda të gjithë parametrave dhe standardeve ndërkombëtare. Ndoshta një formulë më e qartë e publikuar paraprakisht që lidhet me alokimet përfundimtare të shumave të fituesve do të kishte rezultuar në të mirë të të gjithë procesit.
Çfarë avantazhi ka kalimi nga 5-vjeçar në 7-vjeçar sa i përket maturimit?
Normalisht sa më i lartë është maturimi në një ambient me norma të ulëta interesi, aq më e vogël është kosto e borxhit për t’u shërbyer gjatë gjithë periudhës. Pra praktikisht, qeveria shqiptare mori sot një borxh, ndaj të cilit do të paguaje interesa në masën 3.55% për 7 vitet e ardhme. Zgjatja e maturimit nga 5 në 7 vite rezulton me një efekt pozitiv shtesë, në një kohë që pritet një tendencë rritëse e normës bazë në vitet në vijim.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.