Flet Flutura Veipi, Drejtoresha e Përgjithshme e Union Bank
Drejtoresha e Përgjithshme e Union Bank, Flutura Veipi, tha se rreth 20% e klientëve të Bankës po kërkojnë ristrukturim të kredisë, por ndërsa kriza zgjatet, kjo mund të ketë efekte zinxhir në të gjithë sektorët.
Ajo tha se, 40% e kërkesave për ristrukturim janë përtej afatit tremujor, e përkthyer në një volum portofoli, mund të shkojë dhe në 15-20%.
Në Union Bank, mbi 60% e kërkesave janë në një situatë pezullimi të përkohshëm aktiviteti apo të ardhurash, por pjesa tjetër tregon ndikim në ulje të të ardhurave, e cila do të prekë aktivitetin tregtar apo dhe njësinë familjare në një periudhë përtej majit.
A kanë filluar kërkesat nga biznesi për ristrukturim të kredive sipas orientimeve të BSH-së?
Që në datën 9 mars, me konfirmimin e të infektuarit të parë në vend, në Union Bank u aktivizua një Grup Emergjence, në zbatim të politikës së vazhdueshmërisë së biznesit, nën kushtet e pandemisë, e cila parashikonte të parën, nevojën për të siguruar shërbimin ndaj klientëve, duke garantuar mbrojtje për stafin dhe për klientët, duke u fokusuar në masa sigurie dhe në vijueshmërinë e të qenët operacional në bankë. Që situata do të jepte ndikim dhe në pagesat e kredive, ishte e pritshme dhe e parashikueshme nga bankat. Thjesht nuk adresohej e para, duke pasur parasysh dy prioritetet e cituara më lart, por pritej.
Klientët tanë reaguan menjëherë pas njoftimit për shtyp të datës 12 mars 2020, të Guvernatorit të Bankës së Shqipërisë, ku bëri të ditur për vendimin e marrë nga Këshilli Mbikëqyrës, i cili miratonte një ndryshim në rregulloren “Për administrimin e rrezikut të kredisë nga bankat dhe degët e bankave të huaja”, duke krijuar një lehtësim të përkohshëm për bankat, të cilat të mos klasifikojnë dhe krijojnë provigjone për vonesa të shkaktuara nga vështirësitë aktuale për periudhën mars-maj 2020.
Për shumë nga klientët tanë u perceptua si një miratim paraprak i mospagesës së detyrimeve kreditore për këtë periudhë. Në fakt, vendimi është lehtësi për bankat, që të mos kenë asnjë pengesë financiare për të ofruar te klientët atë të cilën kanë më shumë nevojë dhe në këtë rast është mbështetje në pamundësi pagese të përkohshme.
Në fillim pranuam kërkesat e klientëve dhe i risiguruam që kërkesat e tyre do të vlerësoheshin dhe një komunikim me bankën në vijim ishte shumë i rëndësishëm për të dhënë më shumë qartësi. Në javën pasuese, si dhe nga shumë institucione të tjera, u saktësua me deklaratë, dhe në kanalet komunikuese të bankës me publikun, qëndrimi i bankës për këtë çështje. Kërkesat më pas kanë ardhur më të strukturuara dhe deri më sot, kemi regjistruar dhe po procesojmë 1,300 të tilla.
Megjithatë duhet të them se presim edhe më shumë në ditët në vijim. Duke vëzhguar sjelljen e klientëve në pagesat e kësteve të kredisë në gjysmën e dytë të marsit, një numër jo i vogël klientësh, kryesisht klientë me bazë të ardhura nga punësimi, nuk kanë bërë kërkesë në bankë me idenë që shtyrja është bërë automatikisht. Do të duhet të komunikojmë me të gjithë këta klientë, për të pasur një bisedë më të plotë rreth vështirësive të këtyre momenteve dhe zgjidhjeve potenciale. Parashikojmë që, pavarësisht se mund të kërkojnë vetëm 20% e klientëve shtyrje, është proces operacionalisht i ngarkuar për bankat që në 2-3 muaj të procesojnë kaq shumë kërkesa dhe kjo, përtej aktivitetit normal që kanë. Theksoj që në ditët e para të prillit, transaksionet janë kthyer në një nivel normal si para situatës së pandemisë.
Në volum portofoli, kjo i përket një përqindje dhe më të lartë e cila mund të shkojë dhe në 40% të portofolit. Por të kemi parasysh që riformatimet e plan-pagesave sipas kushteve të pagesës së klientit janë një proces, ku bankat kanë përvojë dhe është ndër përgjegjësitë primare që kanë në administrim portofoli dhe në vendosjen e një marrëdhënie cilësore me klientët kredimarrës. Si pasojë, ky proces ka nevojë për gjykimin dhe lirinë e bankave në ekzekutim të këtij procesi pasi kanë njohuri të mjaftueshme të plota për klientët, të cilët kanë kredituar.
Kuptoj që tregu ka nevojë dhe për një unifikim dhe këtë e siguron dhe Banka e Shqipërisë, nëpërmjet një udhëzuesi, që është ndihmë e vlerësuar nga ky institucion. Por çdo institucion financiar ka elemente që e bëjmë dhe të ndryshëm nga të tjerët. Është nevoja që çdo kredimarrës të fokusohet në gjetjen e zgjidhjes me bankën ku ka kredi dhe të kuptohet që këto zgjidhje nuk mund të jenë uniforme për çdo bankë.
Nëse keni dijeni, çfarë natyre kanë kërkesat e klientëve?
Është e rëndësishme të kuptojmë që një kërkesë klienti e bërë nëpërmjet një aplikimi me email apo me letër, gjithmonë do të jetë e thjeshtë, në përmbajtje. Në këtë situatë dominon kërkesa për shtyrje pagese të kësteve të kredisë, për një periudhë tremujore, e ndikuar nga një perceptim masiv që kjo është urdhëresë për bankat, sidomos pas deklaratës urdhëruese në datën 17 mars. Kjo urdhëresë ka parasysh dhe miratimin e bankës që kjo shtyrje të ndodhë, çka implikon dhe një vlerësim që kërkesa ka bazë.
Është me rëndësi për klientët tanë të kuptojnë që për hir të marrëdhënies që kanë me ne, ata janë të lirë të prezantojnë situatën e tyre dhe të kërkojnë atë që është më e mirë për ta. Ne kemi strukturuar kërkesat, sipas arsyeve të pamundësisë së pagesës. Ka arsye që tregojnë një ndërprerje të përkohshme të të ardhurave apo dhe një rënie të ardhurash dhe problem në likuiditet. Mbi 60% e kërkesave janë në një situatë pezullimi të përkohshëm aktiviteti apo të ardhurash, por pjesa tjetër tregon ndikim në ulje të të ardhurave, e cila do të prekë aktivitetin tregtar apo dhe njësinë familjare në një periudhë përtej maj 2020.
Ky identifikim i jep bankës mundësi të bëjë një monitorim më të mirë të këtyre klientëve përtej maj 2020, të përllogarisim ndikimin në portofol, të mendojmë paraprakisht për zgjidhje që mund të ofrojmë, ku nuk përjashtohet një kreditim shtesë për të mbështetur aktivitetin në shpenzime dhe pagesa, apo dhe për të sjellë aktivitetin në statusin e mëparshëm. Ky identifikim, që besoj të gjitha bankat po e bëjnë, na ndihmon që në nivel sistemi dhe në bashkëpunim me Bankën e Shqipërisë, të vlerësohet dhe të merren masat më optimale për të mbështetur klientët për një periudhë më të gjatë dhe për të ruajtur sigurinë e sistemit financiar.
Për aktivitete ku ndikimi është i qartë që nuk është afatshkurtër, ka dhe kërkesa që tani për shtyrje 6-mujore të pagesave të kredisë, apo dhe kreditim shtesë për të qenë korrekt me detyrime operacionale, kur aktiviteti preket dhe nga vonesa në arkëtime, kur është aktivitet eksportues dhe vështirësitë vijnë prej bllokimeve globale, si pasojë e shtrirjes së pandemisë në çdo cep të botës sot.
A parashikojnë bankat ndikim në afatgjatë të këtij procesi?
Nuk është plotësuar as një muaj i plotë kur ky proces nisi dhe një rritje kërkese do të vijë dhe me kohën dhe plotësimin e një periudhe të paktën njëmujore, ku të identifikohen faktikisht në mospagesë klientët të cilët kanë pasur vështirësi reale. Në këtë periudhë, do të identifikojmë edhe ata që nuk kanë vështirësi, por një perceptim të gabuar për shtyrjen e pagesës së kësteve të kredisë. Saktësoj që, nëse një klient që nuk ka qenë në vonesë para kësaj situate të jashtëzakonshme dhe nuk ka bërë kërkesë në bankë për riformatim të pagesës së kredisë, do të përballet me një detyrim ndaj bankës. Detyrimi nuk krijon penalitete shtesë për të dhe as nuk i rëndon klasifikimin në regjistrin e kredisë, por nuk është shtyrë në mënyrë automatike.
Situata pritet të sjellë ngërç në ekonomi, jo vetëm prej parashikimeve makroekonomike, por dhe sepse në një kozmos më të vogël, siç është Union Bank, ne faktikisht kemi 40% të kërkesave me një ndikim më afatgjatë. Kërkesa, e përkthyer në një volum portofoli, mund të shkojë dhe në 15%-20% të portofolit total të kredisë. Kjo, jo vetëm është një peshë që konfirmon rrezik më të lartë në sistemin bankar, por do të ndikojë në rritjen ekonomike, pasi ul kërkesën për investime, krijon një ndjesi më pesimiste dhe do të sjellë tkurrje më tej në kreditim, si pasojë dhe në ekonomi.
Megjithatë, duhet theksuar se ka dhe optimizëm në këtë situatë dhe aktivitete që vazhdojnë të investojnë dhe janë të bindur se kjo është një periudhë afatshkurtër, që do të kalojë dhe gjatë saj përpiqen të tregohen të kursyer dhe të kujdesshëm, por aspak pesimistë. Është me rëndësi që bankat të jenë gati për të mbështetur klientët, jo vetëm në ristrukturime kredish, me qëllim pagesën e kredisë, por të japin një këshillim me vlerë se si kreditimi, apo dhe ristrukturimi, i vlen përmirësimit të aktivitetit tregtar apo njësisë familjare me qëllim kthimin në kushte performance të mirë për të dy partnerët; bankë dhe klientë.
Cilët klientë përfshihen? Të gjithë lejohen të kërkojnë këtë trajtim? (Klientë retail, biznes i vogël e biznes i madh)?
Të gjithë klientët janë të përfshirë dhe të prekur nga kjo situatë. Si klientë individë me të ardhura nga paga, si dhe aktivitete biznesi, të vogël dhe të madh. Dhe nuk ka dallime të dukshme mes grupimeve të bazës së klientëve. Për Union Bank, me një shtrirje të gjerë gjeografike, me një bazë klientele të diversifikuar, si në madhësi dhe në burim të ardhurash, shohim një shpërndarje uniforme.
Cilat janë arsyet për aplikim? (Ndërprerja e punës me urdhër të Qeverisë, ndërprerja e punës për mosplotësim të kushteve të punës, ndërprerja e kontratës për subjektin aplikues)?
Arsyet janë nga më të ndryshmet. Fola që në numër kërkesash dominojnë arsyet e një ndërprerje afatshkurtër, si ndërprerje punësimi e përkohshme, por dhe aktivitete të mbyllura, si pasojë e vendimeve të qeverisë. Të gjitha aktivitetet që janë mbyllur japin ndikim të gjerë, që konfirmon reaksionin zinxhir dhe efektin e kësaj situate në ekonomi dhe në afatgjatë. Mbyllja e një restoranti jo vetëm ul nivelin e të ardhurave të këtij aktiviteti, prek të punësuarit në këtë aktivitet, por dhe tregtarët që furnizonin me lëndë të para këtë restorant.
Çfarë përfiton klienti nga shtyrja e pagesave për periudhën në fjalë?
Klienti fiton kohën dhe qetësi për kreditë që të ketë mundësi të fokusohet në elementet më të rëndësishme në këtë situatë. Ky është kujdesi për veten dhe familjarët dhe të qëndruarit pozitivë për të ardhmen. Kjo periudhë do të kalojë, do të lërë një shenjë, por prapë do të kalojë dhe do ketë nevojë për më shumë optimizëm, guxim dhe sipërmarrje, si dhe përgjegjësi për të gjetur zgjidhjet dhe për të ulur ndikimin sa më shumë dhe më shpejt nga shumë aktorë në ekonominë reale.
Klienti do të ketë zgjidhje të personalizuara, do të ketë mundësi të marrë kredi me interesa tërheqëse, me instrumente garancie që përtej garancisë sovrane të ofruar nga Ministria e Financave dhe Ekonomisë që mbulon pagesën e pagës për aktivitetet e prekura, me specifikat që ka si në vlera minimale dhe maksimale dhe ata që do të përfitojnë nga kjo skemë, ne po ndërtojmë produkte dhe oferta specifike për klientët tanë, që vijnë nga njohja që kemi si e bazës së klientëve, nevojave të tyre dhe do të kenë dhe ofrimin e zgjidhjeve që do të ndikojnë pozitivisht në periudhën post pandemisë.
Banka e shqyrton në detaje kërkesën e klientit dhe a mund të bjerë dakord me të për më shumë se sa kaq, nëse e gjykon të nevojshme?
Banka, e bazuar në njohurinë për aktivitetin dhe besimin reciprok mes palëve të testuar në vite, ka dëshirën, logjikën dhe mundësinë të ofrojë zgjidhje përtej shtyrjeve afatshkurtra. Ka raste për të dhënë një kredi shtesë për likuiditet, apo dhe një ristrukturim kredie për një periudhë përtej 2-3 muajve shtyrje. Bankave do t’u duhet mbështetja maksimale e Bankës së Shqipërisë.
Dhe, jam e bindur që do ta kenë, e dukshme kjo dhe nga takimet dhe diskutimet mes aktorëve në sektorin bankar këto kohë, në krijimin e lehtësive për provigjonim dhe klasifikim për këta klientë që do t’i ndiejnë gjatë pasojat e kësaj periudhe të jashtëzakonshme. Çdo bankë do të jetë pjesë në garancinë sovrane të përmendur më sipër, dhe këto kreditime janë pjesë e masave shtesë që bashkërisht bankat dhe klientët e tyre marrin për të gjetur zgjidhje për këtë situatë.
Në momentin që pasiguria do të kalojë dhe do të kthehemi të gjithë në jetën aktive, sociale dhe ekonomike, pa kufizimet aktuale, do të ketë dhe zgjidhje të tjera, ku parashikoj më shumë ristrukturim, por dhe më shumë kreditim. Sugjeroj që klientët të komunikojmë me bankën ku kanë kreditë, të shohin opsione dhe mundësi dhe të mos kërkojnë vetëm shtyrje tremujore se jo detyrimisht është më e mira për ta, por patjetër jo e vetmja. Ne jemi përgjegjës t’i dëgjojmë, të ofrojmë zgjidhje, por komunikimi është i rëndësishëm që të jetë i qartë në këto kohë kur dhe takimet fizike janë pakësuar.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.