Edhe Dhoma Amerikane e Shqipërisë është treguar e ashpër në komentet që ka bërë për Paketën Fiskale 2018. Shqetësimi i saj kryesor, në linjë me vërejtjet e FMN-së, lidhet me pushtetin e madh që i jepet në vendimmarrjet me taksat e Këshillit të Ministrave:
“Nga leximi i projektligjeve të propozuara si pjesë e Paketës Fiskale 2018, anëtarët e Dhomës janë të mendimit që këto projektligje përcaktojnë vetëm disa parashikime të përgjithshme dhe lënë një hapësirë të madhe për plotësim nga ana e Këshillit të Ministrave.
Sipas nenit 155 të Kushtetutës së Shqipërisë “Taksat, tatimet dhe detyrimet financiare kombëtare e vendore, lehtësimi ose përjashtimi prej tyre i kategorive të caktuara të paguesve, si dhe mënyra e mbledhjes së tyre, caktohen me ligj”.
Më tej, sipas nenit 118 të Kushtetutës, “Aktet nënligjore nxirren në bazë dhe për zbatim të ligjeve nga organet e parashikuara në Kushtetutë. Ligji duhet të autorizojë nxjerrjen e akteve nënligjore, të përcaktojë organin kompetent, çështjet që duhen rregulluar, si dhe parimet në bazë të të cilave nxirren këto akte”.
Si në rastin e dispozitave të projektligjit për ndryshime në ligjin për TVSH, te projektligji për ndryshime në ligjin për tatimin mbi të ardhurat, si dhe te projektligji për ndryshime në ligjin për taksat vendore, autorizohet Këshilli i Ministrave që të përcaktojë “kushtet, kriteret dhe procedurat për zbatimin” e dispozitës ligjore. Por asnjë nga projektligjet nuk parashikon parimet mbi bazën e të cilave do të nxirret akti nënligjor nga Këshilli i Ministrave. Kjo gjë sjell si pasojë lënien e një fushe veprimi të gjerë për Këshillin e Ministrave, për të përcaktuar çfarëdolloj kushti apo kriteri për tatimpaguesit që të detyrohen të paguajnë një tatim apo të përfitojnë lehtësi tatimore.
Në opinionin e anëtarëve të Dhomës, ligji duhet të përcaktojë qartë detyrimin tatimor, duke përcaktuar qartë dhe pa ekuivokë si bazën e tatueshme, ashtu edhe normën tatimore. Aktet nënligjore do të duhet më tej të specifikojnë detaje apo japin sqarime, por jo të vendosin elemente tepër të llogaritjes së detyrimit tatimor.
Shembulli tipik është autorizimi i Këshillit të Ministrave për të vendosur kufirin e regjistrimit në TVSH. Dhoma mendon se kufiri i regjistrimit duhet të caktohet në ligj (qoftë në një shumë të përcaktuar apo një segment ku parashikohet një shumë minimale dhe maksimale, brenda të cilit mund të vendosë Këshilli i Ministrave). Për më tepër, ligji duhet të përcaktojë në mënyrë specifike cilat janë rastet e përjashtimit nga detyrimi për regjistrimin në TVSH, apo cilat janë kategoritë e veçanta ku kufiri minimal i regjistrimit mund të jetë i ndryshëm.
Shembull tjetër është autorizimi i Këshillit të Ministrave që të përcaktojë me vendim “aktivitetet që përfshihen në fushën e prodhimit të software-ve, si dhe procedurat për zbatimin e nenit që lidhet me normën e reduktuar të tatimit mbi fitimin”.
Ashtu siç është formuluar kjo dispozitë, është e paqartë se ku do të bazohet Këshilli i Ministrave për të përgatitur listën e aktiviteteve që përfitojnë nga përjashtimi dhe çfarë procedurash do të rregullojë. Ligji duhej të sanksiononte listën e aktiviteteve sipas Nomenklaturës së Aktiviteteve Ekonomike të cilat do të përfshiheshin në këtë incentivë.
Së fundmi, në projektligjin për taksat vendore lihet e hapur për t’u përcaktuar nga Këshilli i Ministrave miratimi i “metodologjisë për përcaktimin e vlerës së tatueshme të pasurisë së paluajtshme – ndërtesa”, por në kundërshtim me dispozitat kushtetuese të sipërpërmendura nuk parashikohet asnjë parim ku do të bazohet Këshilli i Ministrave për miratimin e metodologjisë”, thotë Dhoma.
Ulja e kufirit të regjistrimit në TVSH
Ulja e kufirit të regjistrimit në TVSH, sipas Dhomës, duhet të ketë parasysh parimet e mëposhtme:
(a) lehtësimi i procedurave të deklarimit të TVSH nga bizneset e vogla me deklarime tremujore, heqje gjobash për vonesë në deklarim etj., si dhe
(b) mosfutja në TVSH e bizneseve shumë të vogla.
Shqetësim për anëtarët tanë përbën kapaciteti i administratës tatimore (dhe sistemit e-tax) për menaxhimin e një numri të madh subjektesh në TVSH. Kostoja e administratës për menaxhimin dhe kontrollin e këtyre subjekteve duhet të justifikohet me të ardhurat që ata do të sjellin në buxhet. Shqetësimi tjetër ka lidhje me faktin se fokusi i administratës tatimore nuk duhet të zhvendoset tek tatimpaguesit e vegjël, pasi dëmi më i madh në buxhet, në shumicën e rasteve bëhet nga të mëdhenjtë.
Nga ana tjetër, iniciativa në uljen e kufirit të TVSh duhet të shoqërohet me masa të tjera në kuadrin e tatimit të thjeshtuar mbi fitimin apo tatimin mbi fitimin. Për shkak të ndryshimeve thelbësore në procedura dhe barrë tatimore ndërmjet këtyre dy lloj tatimeve që ndahen tek xhiro vjetore 8 milionë lekë, ka një shtytje të kuptueshme të subjekteve që të qëndrojnë nën kufirin prej 8 milionë lekësh (përfshirë këtu hapjen dhe mbylljen e NIPT-eve për të njëjtin aktivitet).
Sugjerimi ynë është që ministria të propozojë ndryshimin e ligjit për tatimin mbi të ardhurat dhe atë për taksat vendore, që të vendosë një mënyrë dhe masë tatimi që u lejon këtyre bizneseve të vogla formalizmin e tyre pa barrë fiskale të ekzagjeruar. Në këtë këndvështrim, duhet të trajtohen veçmas aktivitetet e shitjes së mallrave dhe ato të shërbimeve për arsye se tek ofrimi i shërbimeve, xhiro prej 8 milionësh është më pranë fitimit neto të subjektit, ndërsa në rastin e shitjes së mallrave, pjesën më të madhe të xhiros e zë vlera e shitjes së mallrave (dhe jo marzhi i fitimit).
Pra, duke i mbetur filozofisë se kush fiton (jo qarkullon) më shumë, paguan më shumë, klasifikimi i biznesit të bëhet në bazë të fitimit. Kjo e shoqëruar me lehtësim të raportimit/ dokumentimit për bizneset me xhiro të vogël. Duke u tatuar fitimi dhe jo xhiro do të ketë efekt edhe në kërkesën më të madhe për të dokumentuar lëvizjet e mallrave dhe uljen e presionit për të fshehur të ardhurat/qarkullimin.
Njohja e shpenzimeve të zbritshme për individët
Përfshirja në shpenzime të zbritshme për qëllime të të ardhurave personale (vjetore) të më shumë shpenzimeve, përgjithësisht ato lloj shpenzimesh për të cilat të ardhurat zakonisht shkojnë të patatueshme nga ofruesit e këtyre shërbimeve (p.sh. shërbimet dentare dhe shëndetësore, riparimet e automjeteve, kurset trajnuese ose kurseve jashtëshkollore, qirasë së shtëpive etj.). Rimbursimi i tatimit për këto lloj shpenzimesh do të zëvendësohej në buxhet nga tatimi që do t’u merrej furnizuesve.
Futja e taksës së pasurisë së paluajtshme mbi bazën e vlerës së tregut
Taksimi i pasurive të paluajtshme, mbi bazë vlere tregu të pasurisë dhe jo mbi bazë fikse, është i parakohshëm. Niveli dhe standardi i jetesës është shumë i ulët krahasuar me vendet e tjera të rajonit ku aplikohet taksë, si përqindje mbi vlerën. Do të rëndonte shumë buxhetin familjar të një familjeje shqiptare duke ulur nivelin e konsumit dhe do të ketë impakt negativ në ekonomi.
Përpara se të ndërmerren hapa të tillë duhet të analizohet një herë standardi i jetesës dhe mundësia për ta përballuar nga një qytetar shqiptar. Në anën tjetër, vendi ynë vijon të ketë probleme të theksuara me pronën, ku shumë prona janë të paregjistruara, të palegalizuara, janë të zaptuara etj. Duhet të zgjidhen një herë ngërçet e krijuara nga ligji i pronës dhe pastaj të kalohet te taksimi i saj.
Sugjerojmë që taksimi i pasurive të paluajtshme të vijojë të jetë mbi bazë fikse, i cili sërish është i drejtë, sepse bazohet në sipërfaqen që çdo pronar zotëron. Shteti duhet t’u krijojë mundësi rezidentëve përmes punësimit, zgjidhjes së problemeve me pronën dhe rritjes së standardit të jetesës përpara sesa të kërkojë të vjelë prej tyre.
Mospërfshirja e uljes së tatimit mbi dividendin dhe tatimit mbi të ardhurat personale
Pavarësisht premtimit të qeverisë shohim se Paketa Fiskale 2018 nuk përmban ndonjë dispozitë për uljen e tatimit mbi dividendin, si dhe uljen e tatimit mbi të ardhurat personale. Është tashmë e pranuar nga të gjithë që ulja e këtyre dy normave do të jepte një efekt pozitiv në rritjen e investimeve dhe trajtim më të favorshëm të punëmarrësve.
-Incentivimi i ekspertëve të IT dhe i ekspertëve të tjerë
Nëse shteti shqiptar synon të mbajë pjesën intelektuale në vend nuk zgjidhet kjo vetëm me uljen e tatimfitimit për kompanitë, sepse impaktin final e ka në biznes dhe jo në të ardhurat e individit. Nëse do incentivohen intelektualët të rrinë në Shqipëri kjo bëhet duke ulur tatimin mbi të ardhurat personale, i cili është shumë i lartë në vendin tonë.
Mund të vijojë të jetë një taksim progresiv, por niveli i tretë, ku futen dhe pjesa intelektuale, është shumë i lartë 23%, mund të sugjerohet diçka më e moderuar që ruan përsëri progresivitetin. Kjo do të ishte një incentivë për të ruajtur njerëzit intelektualë në vend.
Gjithashtu një mënyrë për të incentivuar kompanitë që operojnë në fushën e teknologjisë do të ishte që pajisjet informatike të kenë një metodë amortizimi lineare për këto lloj pajisjesh të cilat jo vetëm që amortizohen shpejt, por teknologjia avancon dhe i zëvendëson shumë shpejt. Propozojmë amortizim linear me normë 25%.
-Nevojiten sqarime në ligj në lidhje me tatimfitimin e shoqërive që prodhojnë software.
Ndryshimet e fundit të propozuara në draftin e ligjit “Për tatimin mbi të ardhurat” shprehen që kompanitë që prodhojnë software do të kenë një tatimfitim në masën 5%. Në fakt, tregu njeh kompani, të cilat nuk kanë aktivitet të vetëm prodhimin e software, por edhe aktivitete të tjera tregtare, si shitje hardware, distribucion etj.
Si do të funksionojë në praktikë zbatimi i kësaj mase tatimi? Pra do të ndahet tatimi në varësi të objektit të veprimtarisë, apo do të zbatohet vetëm një tatim?
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.