Ekonomist në Zyrën e Bankës Botërore në Shqipëri.
Raporti rekomandon që gjashtë vendet e Europës Juglindore të tregojnë më shumë maturi fiskale, të rindërtojnë amortizatorët fiskalë dhe të vazhdojnë konsolidimin. çfarë do të thotë kjo më saktë? Cila është këshilla juaj për vendimmarrësit në Shqipëri?
Periudha e rimëkëmbjes në Bashkimin Europian është ndalur dhe pasiguria për të ardhmen është rritur. Gjashtë vendet e Europës Juglindore kanë marrëdhënie shumë të ngushta me BE-në në tregti, prurjet financiare dhe transfertat private dhe në mënyrë të pashmangshme do të prekë ciklin ekonomik të këtyre vendeve. Ajo çka në fillim u shpresua të jetë përkeqësim i përkohshëm i normës së rritjes për vendet e Europës Juglindore, tashmë po bëhet një rënie më e qëndrueshme, e cila po rëndon në të ardhurat fiskale. Si fillim, gjashtë vendet lanë stabilizatorët automatikë të punojnë në mënyrë që të zbusin ndikimin e krizës 2008 (nuk i përshtatën shpenzimet aq sa ngadalësimi i të ardhurave). Gjithsesi, stabilizatorët automatikë mund të mbështeten nëse aplikohen në mënyrë simetrike në kohë të këqija e të mira. Në një periudhë të mirë, para krizës 2008, gjashtë vendet rritën shpenzimet e tyre fiskale, me të njëjtin ritëm sa të ardhurat, në vend që të reduktonin deficitin dhe borxhin në linjë me stabilizatorët ekonomikë. Kjo do të thotë se politika prociklike, e ndjekur para krizës, po dikton një politikë prociklike edhe tani kur një politikë kundërciklike do të kishte qenë më e përshtatshme. Ajo çfarë i mban larg këto vende nga ndjekja e një politike kundërciklike Type text or a website address or translate a documen
English to Albanian translation
është fakti se ajo duhet të jetë e financuar nëpërmjet huamarrjes dhe kostot e huamarrjes varen nga niveli aktual i borxhit. Sa më shumë borxhe të ketë një vend, aq më shumë ngarkesë ka nga tregjet për rifinancimin e borxhit. Sigurisht që perspektiva e rritjes ekonomike luan rol edhe më kritik në vendosjen e kostos së borxhit. Kur niveli i borxhit është i lartë dhe perspektiva e rritjes është e pasigurt, ndjeshmëria e tregjeve mund të ndryshojë shumë shpejt për t´i lejuar të ndjekin një politikë fiskale kundërciklike të rregullt.
Me një politikë kundërciklike, që nuk është një opsion i lehtë, gjashtë vendet mbeten në zgjidhjen e vështirë të sistemimit në të njëjtën linjë me valë ekonomike. Por këto valë mund të jenë të ashpra, siç kanë treguar ngjarjet e fundit në Europë. Politika fiskale duhet të luajë ende rol butësimi dhe të parashikojë shpenzime eficiente. Prandaj, mesazhi i raportit tonë është se pavarësisht kohëve të vështira, gjashtë vendet e Europës Juglindore duhet të ndërtojnë amortizatorët fiskalë për të siguruar se njëfarë niveli shpenzimesh është i mundur pavarësisht performancës së të ardhurave dhe kushteve të financimit. Si mund të arrihet kjo, varet nga zgjedhjet e çdo qeverie dhe nuk ka role fikse për këtë. Vende të ndryshme po adoptojnë një kombinim të shkurtimit të shpenzimeve në projekte që mund të shtyhen, përshtatje të taksave, privatizim të aseteve shtetërore dhe reformimin e skemës së sigurimeve shoqërore.
Për vende si Shqipëria, përmirësimi i mëtejshëm i administrimit të taksave dhe ulja e informalitetit janë gjithashtu me vlerë për t´u ndjekur.
Si mund t´i harmonizojë Shqipëria politikat afatshkurtra të uljes së ndikimit të krizës së BE-së me politikat afatgjata të integrimit. Cilat janë disa nga pikat e forta të ekonomisë sonë ku mund të mbështetemi?
Mesazhi i Bankës Botërore në memorandumin ekonomik por edhe ai në raportin e fundit ekonomik të gjashtë vendeve të Europës Juglindore është të mos humbet vështrimi nga reformat strukturore të lidhura ngushtë me procesin e integrimit dhe të përpiqen t´i përshpejtojnë këto reforma me qëllim që të kompensojnë ndikimin e krizës në një periudhë afatmesme dhe afatgjatë. Përveç sfidës për mbajtjen e një kuadri të qëndrueshëm makroekonomik, Shqipëria tani përballet me sfida që dalin nga suksesi i zhvillimit të saj ekonomik. Progresi i arritur në dekadën e fundit, nënkupton se duhet të ketë më shumë kërkesa për inputet e nevojshme në procesin e zhvillimit, çka mund të jetë gjithashtu një mundësi për të rritur kërkesën e brendshme, për të kompensuar ndikimin negativ të klimës së jashtme në një periudhë afatshkurtër.
Kufizimet më të mëdha duket të jenë te kapitali njerëzor (veçanërisht aftësitë e tregtueshme) dhe infrastrukturë (lidhja dhe furnizimi me energji elektrike dhe në një shkallë më të ulët në transport). Këto kufizime janë bërë më të rëndësishme në vitet e fundit, pasi nivelet e të ardhurave janë rritur dhe kërkesa për prodhimin e mallrave dhe shërbimeve të sofistikuara është rritur.
Kështu, si një vend me të ardhura të mesme, këta janë faktorët të cilët, nëse nuk trajtohen, ulin të ardhurat ose rrisin koston e investimit. Për më tepër, në këtë mjedis më të ndërlikuar, infrastruktura institucionale, e cila përgjithësisht bie nën “sundimin e ligjit”, dhe aftësia për të zbatuar ligjet dhe politikat bëhet më e rëndësishme.
Shqipëria është vendi me lidhjet më të forta me Italianë e Greqinë (vendet më problematike sot në BE). A e bën kjo Shqipërinë më të ndjeshmen ndaj krizës së BE-së?
Po. Këto janë dy vende me një rëndësi domethënëse për remitancat shqiptare, investimet e huaja direkte dhe tregtinë. Të ardhurat private janë kanali më direkt përmes të cilit këto vende prekin kërkesën e brendshme shqiptare. Në mes të ndikimeve makroekonomike të përmendura më sipër, remitancat kanë qenë veçanërisht të rëndësishme në zbutjen e varfërisë. Ky është një tjetër zhvillim që duhet të shihet me vëmendje, Banka po punon ngushtë me qeverinë në një projekt të mbështetjes së sistemit të asistencës shoqërore në përmirësimin e targetimit të ndihmës ekonomike me një fokus të veçantë në grupet më të ndjeshme të popullsisë.
Sa për pjesën tjetër të kanaleve: Investimeve të Huaja Direkte, kreditimit të bankave të huaja dhe të tregtisë, përpjekjet për të përmirësuar më tej klimën e biznesit dhe konkurrencën në Shqipëri mund të luajnë rol më të rëndësishëm se paqëndrueshmëria e jashtme.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.