Kur Grupi i 20 ministrave të Financave i kërkoiditët e fundit Rezervës Federale të ‘minimizojëpasojat negative’ nga rritjet e mundshme të normës së interesit, ata neglizhuan një shifër të rëndësishme: 9 trilionë dollarë.
Kjo është shuma e borxhit në dollarë tëhuamarrësvejobankarë jashtë SHBA-së, e cila është rritur në 50% që nga kriza financiare, sipas Bankës për Zgjidhje Ndërkombëtare. Nëse Fed rrit normat e interesit sikundër është parashikuar këtë vit për herë të parë që nga 2006, kosto më tëlarta të huamarrjes për kompanitë dhe qeveritë, sëbashku me një dollar më të fortë amerikan, ka të ngjarë të rrisin rreziqet e një rimëkëmbjetë brishtë globale.
Borxhi në dollar është vetëm një shembull se si shtrëngimi i Fed do të ndihet në të gjithë ekonominë botërore. Duke filluar nga tregjet e strehimit në Kanada dhe Hong Kong në flukset e kapitalit brenda dhe jashtë Kinës dhe Turqisë, pyetja nuk shtohet nëse do të ketë pasoja – por se sa të mëdha do të jenë ato, dhe se ku do të godasin më rëndë.
‘Kushtet e likuiditetit do të fillojnë të shtrëngohen në nivel global’, deklaron Paul Sheard, shefi i ekonomisë botërore në Standard&Poor’s në Nju Jork. ‘Tregjet në zhvillim nuk do të jenë të vetmit aktorë.
Do të ekzistojë një ekonomi amerikane, e cila po rritet më fort dhe që po ofron gjithashtu rritje të normave të interesit dhe të ardhura në kapital, që ka nisurgarën për alternativa të reja në mbarë botën’.
Dollari i ponderuar në tregti gjerësisht është forcuar 12.3% që nga qershori, dhe parashikohet të avancojë në vazhdim teksa Fed shtrëngohet, ndërsa Banka Qendrore Europiane po fillon blerjen e borxhit kombëtar dhe Japonia po zgjeronstimujt në nivel rekord. Një dollar më i fortëamerikan do të jetë kanali kryesor përmes të citit pjesa tjetër e botës do të ndiejë efektet e një politike më të shtrënguar nga Fed, sipas Joseph Lupton, një ekonomist i lartë global në JPMorgan Chase &Co. në Nju Jork.
Lëvizje të paqëndrueshme
“Për ekonomitë e zhvilluara si Europa dhe Japonia, unë mendoj se është diçka pozitive – zhvlerëson monedhën e tyre dhe mbështet ekonomitë e tyre”, – tha Lupton, i cili më parë ka punuar si ekonomist nëFed. “Për tregjet në zhvillim, situata është pak e ndryshme, sepse kjo ka të ngjarë të nxisë një zinxhir lëvizjesh shumë tëshpejta të paqëndrueshme rëniesh në monedha që kanë implikime inflacioniste jo aq të dëshirueshme.
Indeksi MSCI Emerging Markets i aksioneve të tregjeve në zhvillim ka rënë rreth 1% që nga 5shkurti,një ditë përpara raportit qëtregoi se borderotë e SHBA-së u rritën më shumë se sa ishte parashikuar në janar, duke intensifikuar spekulimet se Fed do të rrisë normat e interesit në fillim të qershorit.
Shumica e zyrtarëve të Bankës Qendrore parashikojnë se ata do ta rrisin normën referencë të fondeve federale këtë vit deri afër zeros, ku ka qëndruar që nga dhjetori 2008. Probabiliteti i rritjes së Fed nëqershor, në bazë të tregtimit të kontratave të së ardhmes dhe opsioneve, ishte rreth 23%të enjten, me shanset për t’u rritur në 56% në shtator, tregojnëtë dhënat e hartuara nga Bloomberg.
Normat vendore
Një studim mbi borxhin e denominuar në dollar nga BIS në Basel, Zvicër, ka zbuluar se huamarrësit jashtë shtetit rritën ‘emetimin’ e detyrimeve në dollarë më shumë në vendet ku normat e interesit ishin më të larta se sa yield-et e SHBA-së. Me yield-et amerikanë në nivele të ulëta historike për pjesën më të madhe të viteve të fundit, diferencat kanë siguruar një nxitje të fortë për të marrë hua në dollarë në vend të monedhave vendase.
Kina ka pjesën më të madhe të huave, një shumë që arrin 1.10 trilionë dollarë, ndërsa stoku i kredive të dollarit në Brazil arrin në më shumë se 300 miliardë dollarë, sipas raportit të BIS.
Me rritjen e normave amerikane të interesit, huamarrja në dollar do të bëhet më e shtrenjtë. Një dollar më i fortë nënkupton se një kompanie apo qeverie i nevojitenmë shumë monedha vendase në mënyrë që të shlyejë borxhin, nëse ajo ka mungesë të ardhurash në dollarë.
‘Realitet i ri’
Rritja e pritshme në normat e interesit të SHBA e kthen borxhin e denominuar në dollar të tregjeve në zhvillim ‘një burim shqetësimi’, sipas drejtorit administrativ tëBankës Botërore, Sri Mulyani Indrawati. Vendet në zhvillim ‘do të duhet të përballen me këtë realitet të ri’ të normave më të larta, deklaroi në një intervistë me Bloomberg Television, Indrawati, ish-ministri indonezian i Financave.
Shtrëngimi iFed mund të rezultojë veçanërisht problematik për Kinën, ku hartuesit e politikavejanë ndeshur tashmë me rrjedhjete kapitalit dhe mund t’i përkeqësojnë ato me masat lehtësuese, duke rezultuar në një ‘kurth rrethor’, – tha Manik Narain, strateg i monedhës në UBS AG në Londër.
Banka qendrore e SHBA duhet të marrë në konsideratë ndikimin global të çdo vendimi mbi normën e interesit, tha zv.ministri i Financave të Kinës, Zhu Guangyao, në takimin e G-20së fundmi.Në një tjetër shembull, Turqia ka të ngjarë të përballet me një mjedis ‘më të përzier’ për flukset e kapitalit, pjesërisht për shkak të rritjes sënormës së FED, e cila do të mund të reduktonte flukset në tregjet e reja, referoi Fondi Monetar Ndërkombëtar në një raport tëdhjetorit. Flukset neto të Turqisë arritën në rreth 9% të Prodhimit të Brendshëm Bruto në vitin 2013, sipas fondit.
Çmimet e mallrave
Tregjet e zhvilluara nuk janë domosdoshmërisht imune, veçanërisht ato si Kanadaja dhe Australia, të cilat mbështeten fort në eksportet e naftës, mineralin e hekurit dhe mallra të tjera. Çmimet e këtyre mallrave, të cilat janë të denominuara në dollarë, kanë rënë ndërsa është forcuar dollari amerikan dhe dobësuarkërkesa.
Efektet mund të vihen re në Kanada, ku guvernatori i bankës qendrore, Stephen Poloz,tha javën e kaluar se rritja e normave të interesit të SHBA mund të ketë një efekt shtesë shtrëngues, me një raport të veçantë të FMN-së në janar, në të cilin thuhej se mund të ‘zbehet’ riorganizimi i tregut të strehimit.
Hong Kongu, i cili ka fiksuar monedhën e tij ndaj dollarit amerikan që nga 1983, ka rritur në mënyrë tipike kostot e huamarrjes në linjë me Fed. Çmimet e pronës në qytet mund të bien gati 20% këtë vit për shkak të një perspektive më tëdobët të marrjes me qira dhe potencialit të rritjes së normave të interesit, sipas raportit tëdhjetorit nga banka e investimeve Bocom International Holdings Co.
Cikli i mëparshëm
Nga viti 2004 deri 2006, Fed rriti normënbazë të interesit nga 1 në 5.25%.
Gjatë kësaj shtrirje,yield-et e obligacioneve të korporatës në SHBA ‘shpërthyen’ në rritje nga niveli i ulët historik i asaj periudhe, prej 4.9% në gati 6.9% në muajin qershor të vitit 2006, sikundër tregonë të dhënat e indeksit të Bank of America Merrill Lynch.
Komiteti i Tregut të Hapur të FED në janar shtoi ‘zhvillimet ndërkombëtare’ në listën e çështjeve që ai merr parasysh për të vendosur mbi politikën, krahas shqetësimeve të brendshme të tilla si inflacioni dhe tregu i punës.
Ndërsa mjedisi global nuk ka gjasa të ndalë Fed nga rritja e normave, niveli i trazirave të tregut mund të ndikojë në ritmin dhe shkallën e lëvizjeve të mëvonshme, tha Edwin Truman, ish-kreu i divizionit të financave ndërkombëtare të FED.
‘Ose ajo do të jetë një ngjarje me pak ndikim, qëka të ngjarë të udhëheqë drejt lëvizjeve të mëtejshme të vogla shumë shpejt dhe jo vonë, ose në qoftë se do të përfaqësojë një event me rëndësi, ata do të rrinë duarkryq’, – tha Truman, i cili është një studiues në Institutin Peterson për Ekonomi Ndërkombëtare në Uashington.