Norma e lartë e shfrytëzimit të kapaciteteve në ekonominë shqiptare mund të jetë tregues i presione të larta inflacioniste.
Në analizën e fundit për Shqipërinë, Raiffeisen Research vëren se intervali optimal i normës së shfrytëzimit të kapaciteteve në ekonomi luhatet midis 73% dhe 75%, që vlerësohet zakonisht si një nivel “natyror” që ndihmon në ruajtjen e inflacionit të qëndrueshëm.
Ndërkohë, të dhënat mbi shfrytëzimin e kapaciteteve në ekonominë shqiptare tregojnë se normat e shfrytëzimit të kapaciteteve në përgjithësi janë përtej këtij diapazoni optimal. Sipas Raiffeisen Research, kjo situatë sugjeron presione të mundshme shtesë inflacioniste me origjinë nga ana e kërkesës.
Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve në sektorin e ndërtimit arriti një rekord historik në tremujorin e dytë 2023, duke arritur një nivel prej 76.1%. Në tremujorin e fundit, ky nivel ra disi, pranë 72%, por ngelet në nivele të larta dhe sipër mesatares historike. Sektori i tregtisë në tremujorin e tretë 2023 shënoi një rritje të konsiderueshme të shfrytëzimit të kapaciteteve, duke arritur në 81%, duke iu afruar maksimumit historik prej 84%.
Gjithashtu, edhe sektori i shërbimeve po operon me një normë shfrytëzimi kapaciteti prej 83%, pranë maksimumit historik prej 85%.
Sipas vrojtimeve periodike të Bankës së Shqipërisë, sektorët e shërbimeve dhe të tregtisë kanë pritshmëri për rritje të qëndrueshme të çmimeve gjatë tre muajve të ardhshëm. Në të kundërt, sektori i industrisë parashikon rënie të çmimeve, ndërsa edhe sektori i ndërtimit parashikon çmime më të larta në tre muajt e ardhshëm, por me ritme më të ngadalta.
Në muajin nëntor, inflacioni në Shqipëri u rrit në 3.9% në terma vjetorë (nga 3.8% në tetor), por megjithatë indeksi i çmimeve u ul me 0.2% në bazë mujore. Rritja e inflacionit vjetor u nxit kryesisht nga një rënie më e ngadaltë e çmimeve brenda grupit të transportit, duke reflektuar edhe zbehjen e efektit bazë.
Në presionin inflacioniste ndikuan edhe çmimet e shërbimeve dhe qirave, të cilat u rritën me një ritëm pak më të shpejtë prej 1.9% në nëntor. Megjithatë, shumica e grupeve të tjera pësuan një ngadalësim të rritjes së çmimeve gjatë të njëjtit muaj.
Inflacioni i ushqimeve u ngadalësua lehtë në 7.1% në nëntor, krahasuar me 7.4% në tetor. Pavarësisht këtij ngadalësimi, ushqimi mbeti nxitësi më i rëndësishëm i inflacionit në muajin nëntor, duke kontribuar me 2.5 pikë përqindje në shifrën totale.
Inflacioni i transportit ishte i vetmi grup që pësoi rënie, duke rënë me 3.9%, duke ulur shtypjen e titullit me 0.3 pikë. Kjo rënie ishte shumë më pak e theksuar se rënia prej 8.3% e vërejtur në muajin tetor. Vlen të theksohet se një efekt bazë i rëndësishëm ka hyrë në fuqi që nga muaji shkurt, i cili pritet të zvogëlohet deri në fund të vitit.
Ndërkohë, inflacioni vjetor bazë ra në 3.7% në tetor, duke reflektuar vetëm një ngadalësim të lehtë nga rritja vjetore prej 3.8% në shtator, dhe ra me 0.1% në bazë. Raiffeisen Research vlerëson se lehtësimi i inflacionit bazë erdhi kryesisht nga rënia e çmimeve në tregjet e huaja, por edhe nga forcimi i ndjeshëm i Lekut.
Gjithashtu, ka ende një efekt bazë të lartë, duke pasur parasysh se deri në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, inflacioni bazë ishte ende në rritje me shpejtësi, duke arritur kulmin në tetor.
Raiffeisen Research parashikon që “beteja” me inflacionin është ende larg fundit, veçanërisht me çmimet e naftës që janë të paqëndrueshme dhe me bankat qendrore globale që ende përballen me pengesa në kthimin e qëndrueshëm të inflacionit në objektiv. Përveç kësaj, në rastin e Shqipërisë, mund të ketë presione inflacioniste shtesë si rezultat i rritjes së pagave.
Pagat janë rritur me ritme të larta gjatë vitit 2023. Për tremujorin III, rritja vjetore rezultoi 16%. Për më tepër, qeveria është angazhuar ta rrisë pagën mesatare mujore në sektorin publik në 900 euro në muaj dhe priten rritje të mëtejshme vitin e ardhshëm.
Rritja e propozuar e pagave prej 25% për sektorë të caktuar të administratës publike në vitin 2024 pritet të çojë në shpenzime më të larta konsumatore, të cilat do të nxisin kërkesën e brendshme dhe do të kontribuojnë në rritjen ekonomike.
Nga ana tjetër, një rritje e tillë e pagave pritet të ushtrojë presion të mëtejshëm mbi inflacionin. Duke qenë se bizneset përballen me kosto më të larta të punës, ato ndoshta do t’i kalojnë kostot tek konsumatorët në formën e çmimeve më të larta.
Raiffeisen Research vlerëson se paga mesatare mujore në ekonomi do të arrijë nivelin e 77 mijë lekëve (rreth 755 euro) në vitin 2023, në rritje vjetore me 16.6%. Kjo pritet të pasohet me një tjetër rritje dyshifrore prej 10.4% të pagave në vitin 2024 (në rreth 85 mijë lekë në muaj).
Pritet që Banka e Shqipërisë do të vazhdojë të shtrëngojë politikën monetare në muajt në vijim, në përpjekje për të ulur inflacionin. Megjithatë, fuqia e vazhdueshme e sektorit të turizmit dhe zgjedhjet e ardhshme parlamentare në 2025 mund të paraqesin sfida për përpjekjet e bankës qendrore.
Raiffeisen Research parashikon që banka qendrore do ta rrisë normën bazë dy herë në gjysmën e parë të vitit të ardhshëm, për të arritur në nivelin prej 3.75% në mesin e vitit 2024.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.