Me hyrjen në fuqi të projektligjit të ri për Auditin dhe Pasqyrat Financiare, bizneset detyrohen të publikojnë bashkë me bilancet në QKB edhe pagat e ekzekutivëve, planet e biznesit dhe analizën e riskut, teksa bizneset me interes publik do të publikojnë edhe rregulloret e brendshme.
Ndryshon klasifikimi i bizneseve për qëllime raportimi, duke i bërë 99% të bizneseve aktuale mikronjësi.
Instituti i Kontabilistëve të Miratuar dhe ekspertë të sektorit pohuan se pragjet e reja të klasifikimit janë të larta për nivelin e njësive tona
Vitin që vjen do të lehtësohet raportimi financiar për personat fizikë dhe ndërmarrjet e vogla. Për kompanitë e mëdha do të shtohet barra e raportimit, ku përveç bilanceve dhe pasqyrave financiare do të publikohen me detyrim edhe planet e biznesit dhe projeksionet e tjera të zhvillimit. Bizneset e huaja do të lehtësohen nga një barrierë ekzistuese, pasi do të kenë mundësi të raportojnë bilancet në valutë. Këto ndryshime mundësohen nga një projektligj i ri për “Kontabilitetin dhe pasqyrat financiare” i cili aktualisht është në fazë konsultimi me grupet e interesit.
Përkrah thjeshtësimit dhe transparencës që sjell për bilancet e bizneseve, baza e re ligjore po kritikohet nga ekspertët për standardin e ri të klasifikimit që sjell për bizneset, i cili nuk i përgjigjet zhvillimit të ekonomisë sonë.
Propozimet e reja ligjore parashikojnë që bizneset të klasifikohen në katër njësi për qëllime raportimi, që marrin në konsideratë xhiron vjetore, numrin e të punësuarve dhe aktivet, duke plotësuar në këtë rast një nga kriteret e anëtarësimit në BE.
Sipas kritereve të reja të klasifikimit do të ketë mikronjësi (deri në 10 të punësuar); njësi ekonomike të vogla (mesatarisht 50 punonjës); njësi të mesme (numër mesatar punonjësish 250) dhe Njësi të mëdha me mbi 250 punonjës. Aktualisht, INSTAT raporton bizneset, sipas grupimeve me 1-4 të punësuar; 5-9 të punësuar; 10-49 të punësuar dhe mbi 50 të punësuar.
Profesori i Kontabilitetit në Universitetin e Tiranës, pranë Fakultetit të Ekonomisë, Sotiraq Dhamo, thotë se klasifikimi i ri i bizneseve për qëllime raportimi nuk i përgjigjet ekonomisë sonë. Duke adoptuar direktivën e BE-së, drafti ka sjellë një klasifikim që ekonomia jonë nuk e ka arritur. Ky klasifikim është normal për vendet e Europës Perëndimore, ku ekonomia është në atë fazë që të konsiderojë mikrondërmarrje bizneset me 10 të punësuar, por ky klasifikim nuk vlen për Shqipërinë, pasi 99 për qind të ndërmarrjeve që operojnë aktualisht klasifikohen si të vogla. Ai thotë se bizneset e vogla në territorin shqiptar kanë xhiro dhe numër të punësuarish realisht shumë më të vogël se klasifikimi i ri. Edhe Instituti i Kontabilistëve të miratuar pohoi se pragjet e klasifikimit janë të larta për nivelin e njësive tona.
Rritet transparenca, raportohen edhe pagat e ekzekutivëve
Ministria e Financave shpjegon se projektligji ka shtuar transparencën, duke kërkuar disa shënime shpjeguese shtesë lidhur me numrin e të punësuarve, kategorizimin e të ardhurave dhe pagesat e bëra për auditimin e pasqyrave financiare. Audituesit gjithashtu pohojnë se projektligji i ri i bën bilancet e bizneseve më të thjeshta, më të lexueshme dhe më transparente. Audituesi Berti Pashko tha se, politikat për kontabilitetin dhe hartimin e pasqyrave financiare po synojnë të bëhen sa më të thjeshta dhe të lexueshme për të gjitha grupet e interesit, kjo për vetë faktin e krizave që po kalon sistemi botëror. Njëkohësisht trendi është që këto pasqyra të japin sa më shumë informacione të hollësishme për bizneset, gjë që do të bëjë që të rriten investimet apo financimet në shoqëritë të cilat kanë parametra pozitivë, tha ai.
Përtej kërkesave të parashikuara në standardet kontabël të aplikueshëm, në shënimet shpjeguese bizneset duhet të paraqesin me ligjin e ri edhe numrin mesatar të punëmarrësve gjatë periudhës raportuese. Gjithashtu bizneset e mesme, të mëdha dhe ato me interes publik, shumën e pagave që u jepet për periudhën raportuese anëtarëve të organeve ekzekutive, drejtuese dhe mbikëqyrëse.
Projektligji i ri detyron bizneset të raportojnë numrin mesatar të punëmarrësve gjatë periudhës raportuese, të zbërthyer sipas kategorive, kostot e personelit në lidhje me periudhën raportuese, të zbërthyera sipas pagave, kostove të sigurimeve shoqërore dhe kostove të pensionit.
Bizneset detyrohen të publikojnë emrin dhe selinë e regjistruar për secilën prej njësive ekonomike në të cilat biznesi ose vetë, ose përmes një personi që vepron në emër të tij, zotëron një interes në pjesëmarrje, duke treguar përqindjen e kapitalit të zotëruar, fitimin ose humbjen për periudhën më të fundit raportuese.
Gjithashtu ligji i detyron njësitë ekonomike të mëdha dhe ato me interes publik, përtej kërkesave të parashikuara në standardet kontabël të aplikueshëm, në shënimet shpjeguese duhet të paraqesin tarifat gjithsej për periudhën raportuese të kërkuara nga secili auditues ligjor apo firmë auditimi në lidhje me auditimin ligjor të pasqyrave financiare vjetore. Bizneset do të publikojnë edhe tarifat gjithsej të kërkuara nga secili auditues ligjor ose firmë auditimi për shërbimet e tjera të dhënies së sigurisë, për shërbime këshillimore tatimore dhe për shërbime të tjera jo auditimi.
Analiza e riskut, publikim me detyrim
Projektligji i ri i detyron bizneset të përgatisin raportin e ecurisë së veprimtarisë i cili, nëpërmjet një analize gjithëpërfshirëse, paraqet në mënyrë të drejtë zhvillimin dhe performancën e njësisë ekonomike, shoqëruar me një përshkrim të risqeve dhe pasigurive kryesore me të cilat njësia mund të përballet.
Me qëllim paraqitjen sa më të kuptueshme të zhvillimit, performancës dhe pozicionit të njësisë, raporti duhet të përmbajë treguesit kryesorë të performancës financiare dhe, nëse është e mundur, jofinanciare të lidhur me aktivitetin, duke përfshirë informacion për çështjet e mjedisit dhe punonjësve. Analiza duhet, kur është e mundur, të përfshijë referenca dhe shpjegime shtesë për shumat e raportuara në pasqyrat financiare të periudhës raportuese.
Projektligji i ri përcakton se, raporti i ecurisë së veprimtarisë duhet të tregojë gjithashtu, edhe zhvillimet e ardhshme, të njësisë ekonomike; aktivitetet në fushën e kërkimit dhe zhvillimit; informacionet që kanë të bëjnë me marrjen e aksioneve të veta; ekzistencën e degëve të njësisë ekonomike; politikat dhe objektivat e menaxhimit të riskut financiar.
Bizneset gjithashtu detyrohen të shpjegojnë ekspozimin ndaj riskut të çmimit, riskut të kreditit, riskut të likuiditetit dhe riskut të flukseve monetare. Përjashtohen nga detyrimi për përgatitjen e raportit të ecurisë së veprimtarisë mikronjësitë dhe njësitë e vogla ekonomike dhe njësitë ekonomike jofitimprurëse për të cilat shifra e aktivit ose e të ardhurave në pasqyrat financiare nuk tejkalon vlerën 30 milionë lekë.
Korporatat do publikojnë planet e biznesit
Njësitë e mëdha ekonomike, të cilat janë me interes publik dhe e tejkalojnë kriterin e numrit mesatar prej 500 të punësuarish gjatë periudhës raportuese, duhet të përfshijnë në raportin e ecurisë së veprimtarisë një raport jofinanciar, i cili përmban informacionin e nevojshëm për një kuptim më të mirë të zhvillimit të vetë njësisë ekonomike, performancës, pozicionit dhe ndikimin e aktivitetit të saj në lidhje me mjedisin, çështjet sociale dhe ato të punësimit, respektimin e të drejtave të njeriut, antikorrupsionin dhe çështje të ryshfetit, thotë projektligji i ri për kontabilitetin. Gjithashtu, kompanitë e mëdha detyrohen të bëjnë një përshkrim të shkurtër të modelit të biznesit dhe një përshkrim të politikave të ndjekura nga njësia ekonomike në lidhje me këto çështje.
Korporatat duhet të publikojnë bashkë me bilancet riskun kryesor në lidhje me çështjet që kanë të bëjnë me aktivitetin e shfrytëzimit të njësisë ekonomike duke përfshirë, kur është e nevojshme, lidhjet e biznesit, produktet ose shërbimet të cilat kanë të ngjarë të shkaktojnë ndikim të ndërsjellë dhe se si njësia ekonomike e menaxhon riskun e tyre. Kërkohet të publikohen treguesit kryesorë të performancës jofinanciare në lidhje me biznese të veçanta.
Kur kompania nuk ndjek politika në lidhje me një ose disa nga çështjet e kërkuara, raporti jofinanciar duhet të japë një shpjegim të qartë dhe të arsyeshëm përse është vepruar kështu. Ky raport duhet të japë referenca dhe shpjegime shtesë të vlerave të raportuara në pasqyrat financiare vjetore.
Audituesi ligjor apo shoqëria e auditimit duhet të verifikojnë nëse është hartuar raporti jofinanciar/raporti i konsoliduar jofinanciar.
Rregulloret e brendshme, tani edhe për publikun
Bizneset me interes publik (të tilla si bankat) sipas projektligjit të ri përshijnë në raportin e ecurisë së veprimtarisë një raport për drejtimin e brendshëm të njësisë ekonomike. Ky raport përmban rregullat dhe kodet për drejtimin e brendshëm të cilat njësia ka vendosur vullnetarisht të zbatojë.
Duhet të publikohen të gjitha informacionet përkatëse për praktikat e drejtimit të brendshëm që biznesi i zbaton përtej kërkesave të legjislacionit dhe një përshkrim të tipareve kryesore të sistemeve të kontrollit të brendshëm dhe menaxhimit të riskut.
Bizneset me interes publik duhet të publikojnë përbërjen dhe funksionimin e organeve ekzekutive drejtuese, mbikëqyrëse dhe i komiteteve të tyre.
Me ndryshimet e reja ligjore, ata gjithashtu duhet të publikojnë bashkë me bilancet edhe një përshkrim të politikave të zbatuara në lidhje me organet ekzekutive drejtuese dhe mbikëqyrëse në lidhje me aspekte të tilla si, për shembull, mosha, gjinia, apo prejardhja arsimore dhe profesionale, objektivat e këtyre politikave të ndryshme, si janë zbatuar dhe rezultatet për periudhën raportuese. Informacioni lidhur me këtë paraqitet si rubrikë më vete e raportit të ecurisë së veprimtarisë dhe publikohet së bashku me raportin e ecurisë së veprimtarisë.
Kur bizneset me interes publik nuk veprojnë sipas rregullave të drejtimit të brendshëm të shoqërisë, ato duhet të japin një shpjegim se cilat janë pjesët e kodit të drejtimit të brendshëm, të cilat nuk i zbaton dhe arsyet për këto shmangie, kur njësia ekonomike ka vendosur të mos bëjë lidhjen me dispozitat e një kodi të drejtimit të brendshëm ajo shpjegon arsyet për këtë.
Bizneset e vogla dhe të mesme me interes publik janë të përjashtuara nga detyrimet e parashikuara të publikojnë rregulloret dhe kodet e brendshme që i kanë vendosur vetë.
Industria nxjerrëse, raporte shtesë
Bizneset që janë aktive në industrinë nxjerrëse ose shfrytëzimin për lëndë drusore të pyjeve duhet të hartojnë dhe publikojnë një raport për pagesat që u bëhen institucioneve shtetërore në mënyrë vjetore, përcakton projektligji i ri për Kontabilitetin. Profesor Sotiraq Dhamo thotë se kjo është një risi që nuk është sanksionuar në ligjin aktual të kontabilitetit që rregullon raportimin.
Bizneset në sektorin e industrisë nxjerrëse dhe me interes publik trajtohen si njësi të mëdha pavarësisht sa i ka të ardhurat nga veprimtaria, aktivin ose numrin mesatar të punëmarrësve gjatë periudhës raportuese.
Projektligji i ri përcakton se nuk është nevoja që në raport të merret në konsideratë çdo pagesë, qoftë në formë pagese të vetme apo në formë vargu pagesash të lidhura, nëse është nën vlerën 13,5 milionë lekë brenda një periudhe raportuese. Raporti i pagesave jep informacionet për shumën gjithsej të pagesave që u bëhen institucioneve shtetërore Këto kompani duhet të publikojnë të drejtat e prodhimit, tatimet sipas legjislacionit tatimor në fuqi, pa përfshirë tatimet mbi konsumin, rentën minerare, dividendët, shpërblimet, tarifa, taksa dhe pagesa të tjera në lidhje me licenca dhe koncesione, pagesa për përmirësime të infrastrukturës.
Kur një institucioni shtetëror i bëhen pagesa në natyrë, ato raportohen në vlerë dhe, sipas rastit, në vëllim jepen shënimet përkatëse për të shpjeguar se si është përcaktuar vlera.
Çdo biznes me interes publik që është aktive në industrinë nxjerrëse ose në shfrytëzimin për lëndë drusore të pyjeve, nëse është objekt i detyrimit për të përgatitur pasqyra financiare të konsoliduara, duhet të përpilojë edhe një raport të konsoliduar për pagesat që u bëhen institucioneve shtetërore.
Njësia mëmë konsiderohet se është aktive në industrinë nxjerrëse ose në shfrytëzimin e pyjeve nëse ndonjëra prej njësive ekonomike të kontrolluara prej saj është aktive në industrinë nxjerrëse ose shfrytëzimin e pyjeve.
Bilancet do të publikohen në internet
Projektligji detyron bizneset e mesme dhe të mëdha të publikojnë në web-et e tyre pasqyrat financiare vjetore. “Njësitë ekonomike të mesme, të mëdha dhe ato me interes publik, duhet të publikojnë pasqyrat financiare vjetore edhe në faqet e tyre zyrtare të internetit jo më vonë se 7 muaj nga data e raportimit”, thuhet në projektligj. Kontabilisti Berti Pashko pohon se, kjo procedurë nuk do të ketë ndonjë kosto të madhe detyrimi për bizneset, pasi ato edhe tani i kanë të publikuara në faqen e web të Qendrës Kombëtare të Biznesit.
Njësitë ekonomike, brenda 7 muajsh nga data e raportimit, depozitojnë për publikim pranë QKB, pasqyrat financiare vjetore, raportin e ecurisë së veprimtarisë/raportin e konsoliduar të ecurisë së veprimtarisë, raportin e auditimit, në rastet kur përgatitja e këtyre dokumenteve është e detyrueshme, konform kërkesave të legjislacionit në fuqi.
Organet drejtuese të bizneseve dhe ato mbikëqyrëse, në varësi të kompetencave që u njeh ligji, janë përgjegjës për të siguruar që pasqyrat financiare vjetore dhe raporti i ecurisë të hartohen dhe publikohen në përputhje me kërkesat e këtij projektligji. Sakaq auditimi ligjor i pasqyrave financiare nuk e çliron organin e drejtimit ekzekutiv dhe atë mbikëqyrës të njësisë ekonomike nga përgjegjësitë, të parashikuara në pikën 1 të këtij neni.
————————
Standardet e reja, 99% e bizneseve bëhen mikronjësi
Projektligji parashikon që njësitë ekonomike (bizneset) do të klasifikohen në 4 njësi për qëllime raportimi, që marrin në konsideratë xhiron vjetore, numrin e të punësuarve dhe aktivet, duke plotësuar në këtë rast një nga kriteret e anëtarësimit në BE.
Sipas kritereve të reja të klasifikimit do të ketë mikronjësi (deri në 10 të punësuar); njësi ekonomike të vogla (mesatarisht 50 punonjës); njësi të mesme (numër mesatar punonjësish 250) dhe njësi të mëdha me mbi 250 punonjës. Aktualisht INSTAT raporton bizneset, sipas grupimeve me 1-4 të punësuar; 5-9 të punësuar; 10-49 të punësuar dhe mbi 50 të punësuar.
Me kriteret e reja rritet ndjeshëm kufiri i numrit të punonjësve kur një ndërmarrje llogaritet si e vogël, me deri në 50 punonjës.
Aktualisht, sipas të dhënave të INSAT, në Shqipëri ka vetëm rreth 1031 ndërmarrje me mbi 50 të punësuar (të dhëna të Anketës Strukturore të Ndërmarrjeve 2015, e fundit e disponueshme), nga rreth 104 mijë subjekte gjithsej. Me këtë kategorizim të ri, 99% të subjekteve në Shqipëri do të jenë mikro, ose të vogla.
NDARJA SIPAS KATEGORIVE TË REJA
Mikronjësi ekonomike
Janë njësitë ekonomike që në datën e raportimit nuk tejkalojnë kufijtë e të paktën dy prej tre kritereve të mëposhtme:
a) Aktivi 15 milionë lekë;
b) Të ardhurat nga veprimtaria ekonomike (qarkullimi) 30 milionë lekë;
c) Numri mesatar i punonjësve gjatë periudhës raportuese 10;
Njësi ekonomike të vogla
Njësitë ekonomike, jo mikro,
Janë ato që në datën e raportimit nuk tejkalojnë kufijtë e të paktën dy prej tre kritereve të mëposhtme:
a) Aktivi 150 milionë lekë;
b) Të ardhurat nga veprimtaria ekonomike (qarkullimi) 300 milionë lekë;
c) Numri mesatar i punonjësve gjatë periudhës raportuese 50;
Njësi ekonomike të mesme
Janë njësitë ekonomike, jo mikro dhe jo të vogla, që në datën e raportimit nuk tejkalojnë kufijtë e të paktën dy prej tre kritereve të mëposhtme:
a)Aktivi 750 milionë lekë;
b) Të ardhurat nga veprimtaria ekonomike (qarkullimi) 1500 milionë lekë;
c) Numri mesatar i punonjësve gjatë periudhës raportuese 250;
Njësi ekonomike të mëdha
Janë njësitë ekonomike që në datën e raportimit tejkalojnë kufijtë e të paktën dy prej tre kritereve të mëposhtme:
a) Aktivi 750 milionë lekë;
b) Të ardhurat nga veprimtaria e shfrytëzimit 1500 milionë lekë;
c) Numri mesatar i punonjësve gjatë periudhës raportuese 250;
Në zbatim të këtij ligji, në varësi të kritereve që përmbushin, grupet e njësive ekonomike klasifikohen në:
Grupe të vogla
Grupet e njësive ekonomike, të cilat në datën e raportimit të njësisë mëmë, pas konsolidimit, nuk tejkalojnë kufijtë e të paktën dy prej tre kritereve të mëposhtme:
a) Aktivi 150 milionë lekë;
b) Të ardhurat nga veprimtaria ekonomike (qarkullimi) 300 milionë lekë;
c) Numri mesatar i punonjësve gjatë periudhës raportuese 50;
Grupe të mesme
Grupet e njësive ekonomike, që nuk janë të vogla, të cilat në datën e raportimit të njësisë mëmë, pas konsolidimit, nuk tejkalojnë kufijtë e të paktën dy prej tre kritereve të mëposhtme:
a) Aktivi 750 milionë lekë;
b) Të ardhurat nga veprimtaria ekonomike (qarkullimi) 1.500 milionë lekë;
c) Numri mesatar i punonjësve gjatë periudhës raportuese 250;
Grupe të mëdha
Grupet e njësive ekonomike, të cilat në datën e raportimit të njësisë mëmë, pas konsolidimit, tejkalojnë kufijtë e të paktën dy prej tre kritereve të mëposhtme:
a) Aktivi 750 milionë lekë;
b) Të ardhurat nga veprimtaria ekonomike (qarkullimi) 1500 milionë lekë;
c) Numri mesatar i punonjësve gjatë periudhës raportuese 250;
Kufijtë për kriteret e shumës së aktivit apo të ardhurave nga veprimtaria ekonomike (qarkullimi), të parashikuara rriten çdo tre vjet, në mënyrë të përpjesëtuar, me qëllim barazimin në vitin 2027 me kriteret e përcaktuara në Direktivën 2013/34/BE të Parlamentit Europian.
Drafti parashikon që kur në datën e raportimit një njësi ekonomike ose grup njësish ekonomike i tejkalon ose bie nën kufijtë e dy prej tre kritereve të parashikuar, kjo gjë cenon klasifikimin sipas standardeve kontabël përkatës vetëm nëse kjo ndodh për dy periudha raportuese radhazi.
Pasi të jenë barazuar kufijtë e Direktivës, konform pikës 3 të këtij neni, për të rregulluar efektet e inflacionit, Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit duhet të paktën një herë në 5 (pesë) vjet të rishikojë dhe, kur është e nevojshme, të propozojë ndryshimet e kritereve bazuar në matjen e inflacionit, të cilët miratohen me Urdhër të Ministrit të Financave.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.