A është e mundur që struktura e Europës t’i japë zgjidhje falimentit të bankave? Likuidimi i dy bankave italiane ngre pyetje të vështira. Por kritika është e ekzagjeruar
Një prej qëllimeve kryesore që ka gjallëruar reformën e financave që nga kriza e 2007-‘08, ka qenë kryesisht si pasojë e një dëshire për t’i kursyer taksapaguesit nga barra e marrjes përsipër të kostove të dështimeve të bankave.
Rregullatorët kanë paraqitur teste të stresit në mënyrë të tillë që të shikojnë sesi bankat mund ta përballojnë një situatë të keqe. Raundi i fundit i testeve të stresit të bankave në Amerikë përfundoi javën e kaluar, shkruan The Economist.
Ata i kanë detyruar bankat të financohen me një sasi të lartë kapitali në mënyrë që, borxhi që do të emetohet në rast trazirash të mëdha, të jetë i mjaftueshëm.
Rregullatorët u kanë kërkuar bankave që të hartojnë plane për ndarjen e tyre në rast dështimi.
Dhe padyshim që testet e para të vërteta të stresit të kësaj makinerie pas krizës do të ndodhnin në Europë, e cila ka vepruar në mënyrë shumë të ngadaltë dhe mbi të gjitha të dëmshme me situatën mjaft të keqe të bankave të saj.
Një proces i tillë ndodhi në fillim të qershorit, kur Banka Qendrore Europiane (BQE) deklaroi se Banco Popular, një huadhënës i madh spanjoll, falimentoi ose ishte në prag falimenti. Në atë rast, makineritë u pastruan.
Një agjenci e re europiane, “Single Resolution Board” (SRB) mori përsipër drejtimin. Aksionerët e bankës “Banco Popular” dhe zotëruesit e vjetër të bonove i humbën paratë. Një tjetër bankë spanjolle, Santander, mblodhi të gjitha fondet e veta për të financuar blerjen e Banco Popular.
Testi i fundit ishte më shumë në kujtesë të Heath Robinson. Më 23 qershor, BQE-ja deklaroi të njëjtin vendim “faliment ose në prag falimenti” edhe për dy huadhënës të mesëm në Itali, Bankën Veneto dhe Bankën Popullore të Vinçencës. Por këtë herë rezultati ishte shumë më ndryshe.
SRB-ja deklaroi se kjo dyshe nuk përbënte kërcënim për stabilitetin financiar dhe ia dorëzoi ato autoriteteve italiane për t’u marrë me procedurat e falimentimit kombëtar.
Në vend që të ishin zotëruesit e vjetër të bonove, ata që duhet të humbnin, siç do të kishte ndodhur edhe në çdo rast tjetër, në këtë rast taksapaguesit përsëri e gjetën veten të detyruar për të paguar. Paratë publike do të subvencionojnë blerjen e aseteve të mira të dy bankave nga Intesa Sanpaolo, një rivale e madhe italiane. Deri në 17 miliardë euro (19 miliardë dollarë) të fondeve shtetërore mund të jenë në rrezik, edhe pse vlera e faturës aktuale mund të jetë më e ulët.
Çfarë përfundimesh mund të nxirren nga këto rezultate divergjente? Optimistët i shohin frytet e reformës në të dy episodet, ndërsa pesimistët i mëshojnë faktit se premtimet për të mbrojtur taksapaguesit janë thyer pas marrëveshjes italiane dhe se shpresat për të shkuar drejt një bashkimi të vërtetë bankar nuk ekzistojnë më. Por e vërteta qëndron diku në mes.Reformat e Europës pas krizës kanë dhënë rezultate pozitive reale.
Së pari, fuqitë mbikëqyrëse të BQE-së mbi bankat e Eurozonës u mirëpritën.
Autoritetet rregullatore kombëtare ishin të prira për të parë mënyrën tjetër, kur bankat u përplasën; BQE-ja, që mori pushtetin në vitin 2014, edhe pse iu desh shumë kohë deri sa të tregonte forcën e saj, ishte një gjykatëse më e besueshme në lidhje me probleme financiare.
Së dyti, zotëruesit e rinj të obligacioneve mund të jenë të sigurt tani se ato do të fshihen kur bankat të kenë probleme të mëdha (diçka që nuk ishte e garantuar gjatë krizës). Instrumentet e reja të tilla si obligacionet e “konvertueshme të kushtëzuara”, të cilat janë projektuar në mënyrë eksplicite për të shkaktuar humbjet nga pronarët e tyre në kohëra të këqija, po bëjnë punën e tyre.
Ka një arsye të tretë e cila i shton shpresat. Italia prej kohësh ka marrë një qëndrim mbrojtës ndaj aseteve me probleme që pengojnë bankat e saj, të vlerësuara prej 349 miliardë euro (bruto) nga Banka e Italisë. Një arsye për vonesën ka qenë një kthesë politike e financuar nga financat italiane, fakti se investitorët me pakicë janë ndër borxhlinjtë më të mëdhenj të sistemit bankar italian.
Imponimi i humbjeve ndaj kreditorëve është më pak tërheqës nëse efekti i saj është që të fshihen kursimet e qytetarëve të zakonshëm. Likuidimet dhe një burim i mëparshëm i Monte dei Paschi di Siena, një bankë më e madhe, e kanë shmangur këtë rezultat, gjë që ka shkaktuar pakënaqësi tek shumë veta.
Javën e fundit, një masë e rrezikut të parazgjedhur në bankat e Europës ra në nivelin e saj më të ulët, madje më i ulëti që prej 2010-s. Dhe problemi i bonove me pakicë po venitet pasi ato maturohen.
Por rastet e Banco Popular, Monte dei Paschi dhe dy bankat italiane të nivelit të mesëm kanë zbuluar se shkurtimet e larta në strukturën e rezolutës së Europës janë si pasojë e shmangies së imponimit të humbjeve ndaj kreditorëve të lartë, të cilët renditen mbi aksionerët dhe zotëruesit e rinj të obligacioneve në strukturat kapitale të bankave.
Por shmangia e “dhimbjes së tyre” është e gabuar në parim. Nuk ka asnjë arsye pse investitorë të tillë të jenë të mbrojtur nga rreziku. Dhe kjo gjë do të shkaktojë përkeqësim të shqetësimeve në Gjermani dhe vende të tjera, se një bashkim i plotë bankar, i mbështetur nga një fond europian i garancisë së depozitave, është një mënyrë për të shpenzuar paratë e taksapaguesve, dhe jo për t’i mbrojtur ato.
Megjithatë, shpërndarja e humbjeve si pasojë e falimentimit të një banke, është një gjykim i brendshëm politik. Kjo është arsyeja pse depozituesit e zakonshëm janë të mbrojtur. Ngurrimi për të goditur investitorët e lartë shoqërohet me një frikë të sinqertë e cila mund të shkaktojë, ndoshta, edhe një gjendje paniku. Rregullatorët financiarë duhet ta pranojnë këtë dilemë dhe të jenë pragmatikë në përgjigje.
Ata duhet të sigurohen që bankat të japin barazi dhe niveli i borxhit në mënyrë të veçantë ai me risk ndaj investitorëve institucionalë (që kanë sasi të konsiderueshme) të minimizohet dhe të mos bjerë në kurriz të dikujt tjetër. Veproni në këtë mënyrë dhe tatimpaguesit do të përfitojnë edhe më shumë nga rishikimi i pas krizës.