Përpjekjet e Turqisë për të nxjerrë lirën nga nivelet më të ulëta duket se do të ndodhin në të gjitha vendet në zhvillim, ndërkohë që bankat qendrore luftojnë për të parandaluar një eksod të kapitalit të huaj nxitur nga kthesa në politikën e SHBA-së.
Ishte vetëm një vit më parë, kur eksportuesit e tregjeve në zhvillim po luftonin me rritjen e normave të këmbimit dhe Brazili akuzonte politikëbërësit perëndimorë për luftë monedhash, duke “përmbytur” botën me para të lirë.
Turqia, tani po e shtrëngon politikën e saj, ndërkohë që Rezerva Federale e SHBA-së po shqyrton reduktimin e rrjedhjes së parave të lira që ka ushqyer bumin e investimeve në tregjet e reja financiare.
Tregjet e këmbimit po targetojnë çmime në rritje të normave të interesit në të gjithë botën në zhvillim, në disa raste me qindra pikë bazë, duke reflektuar shqetësimin e ri për bankat qendrore në zhvillim: dobësimi i monedhës.
Të dhënat pozitive të tregut të punës në Shtetet e Bashkuara kanë ngritur aksionet për tregjet në zhvillim, duke kristalizuar besimin se Rezerva Federale do të fillojë të ndërpresë stimulin e saj mujor prej 85 miliardë dollarësh në vjeshtë. Kontratat e së ardhmes për më tepër tani presin rritje të normës bazë të interesit në SHBA që në fillim të 2014.
Një rritje kaq e shpejtë nuk duket e pamundur. Por gjithsesi shton presionin mbi bankat qendrore në vendet në zhvillim për të bërë lëvizjen e parë mbrojtëse, nëse duhet të frenojnë një përmbytje të parave të gatshme nga tregjet e tyre te tregjet e dollarit.
Të hënën, Turqia shiti mbi 2 miliardë dollarë dhe u zotua për “shtrëngime të forta shtesë” për të mbështetur lirën.
Ndërsa banka qendrore thotë se lëvizjet synojnë frenimin e rritjes së kredisë, qëllimi fundor është lira. Dobësia e monedhës parashikon probleme për inflacionin, që targeton në 8 për qind. Por më e rëndësishmja, ajo jep një shtysë të madhe për të huajt që mbajnë pasuri turke t’i lënë dhe të ikin.
“(Banka qendrore turke ka një zgjedhje, të lërë lirën të dobësohet më tej për të ‘dëmtuar’ inflacionin tashmë të lartë, të hedhur në rezervat e pakta FX në mbrojtje të lirës, ose të shtrëngojë politikën”, tha analisti i Standard Bank, Tim Ash.
Në shumicën e botës në zhvillim, daljet po shtohen duke i çuar monedhat në nivelet më të ulëta të disa muajve apo viteve.
Këmbimet janë duke u çmuar në 250 pikë bazë të politikës shtrënguese në Turqi në tre muajt e ardhshëm, 140 pikë bazë në Brazil, 75 pikë bazë në Korenë e Jugut, një gjysmë pikë përqindje në Afrikën e Jugut dhe një e katërta pikë në Poloni.
Ndërsa rritja e normës në të tillë magnitudë mund të jetë e pamundur, fakti është se një shtrëngim në politikën monetare të Fed po ndodh gradualisht. Tregjet në zhvillim mund të shtyhen për të shtrënguar politikën për të shmangur daljet e kapitalit, pranoi Guvernatori i Bankës Qendrore të Koresë së Jugut, Kim Choong-soo muajin e kaluar.
Opsioni “Jo”
Kur ministri i Financave i Brazilit, Guido Mantega, u ankua në lidhje me luftën e monedhës, “ai nuk mendoi se brenda disa muajve, lufta që ai do të ishte duke luftuar do të ishte forcimi i vërtetë”, tha strategjisti i UBS, Manik Narain.
“Tregjet në zhvillim kanë importuar politikën amerikane monetare për pesë vjet, por ata nuk e kanë importuar rikuperimin. Tani Fed po bën politikë shtrënguese në mënyrë efektive që edhe ato (vendet në zhvillim) do të jenë të detyruara ta ndjekin”.
Me dobësimin e ekonomive tashmë, politikëbërësit do të jenë të gatshëm për të shtrënguar politikën. Në vend të kësaj, vendet duke përfshirë Indinë, Rusinë, Indonezinë, Perunë dhe Poloninë kanë shitur dollarë.
Por disa, të tillë si India, Turqia dhe Afrika e Jugut, e kanë pak të vështirë për të shitur për shkak të nevojave për importin dhe borxhit të papaguar të jashtëm, qoftë i korporatave apo i qeverisë.
Ata që kanë një problem të inflacionit apo fatura të mëdha të importit të naftës në dollarë – të tilla si India apo Turqia – thjesht nuk mund të rrezikojnë të lënë që dobësia e monedhës të shkojë “shumë larg”.
Dhe ndërhyrjet e bankës qendrore janë më pak efikase sa herë që “oreksi” i tregut kthehet. Monedha real e Brazilit, për shembull, ka rënë me 10 për qind në dy muajt e fundit, edhe pse banka qendrore ka shitur 20 miliardë dollarë në derivate në këtë periudhë.
Duke pasur parasysh shkallën e flukseve hyrëse të kapitalit në tregjet në zhvillim – 4.2 trilionë dollarë që nga viti i parë që Fed filloi shtypjen e tij të parave, sipas Institutit Ndërkombëtar të Financave – është e lehtë për të parë pse bankat qendrore janë të shqetësuara. Turqia, për shembull, ka një deficit të bilancit të pagesave prej rreth 50 dollarë miliardësh në vit.
Për të parë se çfarë ndryshimi po sjellin lëvizjet e monedhës tek investitorët e pambrojtur, mund të kontrollohen kthimet mbi aktivet turke. Bonot e emetuara në lira janë gjerësisht të sheshta këtë vit në terma të monedhës vendase, tregon indeksi serial i GBI i JPMorgan. Por një investitor me bazë dollarin ka humbur tashmë 3.5 për qind në vitin 2013.
Politika në vijim
Brazili pritet të rrisë normat me gjysmë pikë dhe Indonezia pritet të vendosë një rritje me 25 pikë përqindje pas premtimit për një “përzierje të politikave të forta”. Disa analistë thonë se një rritje e madhe e normave është e mundur në Brazil.
Por shumë të tjerë si Colm McDonagh, kreu i tregjeve në zhvillim në “Insight Investment”, shohin se tregu është shumë agresiv në rritjen e normave. Ndërsa presionet inflacioniste janë më të larta në Indi dhe Brazil, ato janë më të pakta në Afrikën e Jugut ose Meksikë, vuri në dukje ai.
“Nuk është e qartë se ne do të shohim rritje të normës së interesit në të gjitha vendet”, tha McDonagh.
“Kjo varet nga dinamika e inflacionit. Disa vende shikojnë se monedha e tyre mund të shërbejë si mekanizmi i thithjes së ‘shokut’, por nëse ajo do të shkaktojë inflacion, atëherë ata duhet të vijojnë me politikën e rritjes së normave”.