Stabiliteti financiar është një shqetësim në rritje i bankave qendrore. Banka qendrore e Kinës ka më shumë arsye për t’u shqetësuar sesa Rezerva Federale apo BQE-ja
Bankierët e bankave më të rëndësishme mblidhen në takimin që mbahet vit për vit në Jackson Hole, Wyoming, gjatë këtyre dhjetë viteve të fundit, me vetëm një qëllim kryesor në mendjet e tyre, shëndetin e ekonomisë globale. Por tubimi i këtij viti është ndryshe nga të tjerët, shkruan The Economist. Shqetësimet e bankierëve po ndryshojnë, nga rimëkëmbja në stabilitetin financiar.
Çuditërisht, shqetësimi në rritje për rreziqet e shumta financiare është një lajm i mirë. Ai pasqyron arritjen e rritjes së parë të sinkronizuar globale ekonomike që nga viti 2010. Rritja e PBB-së në fundin e tremujorit të dytë në qershor, ishte më e shpejta që prej asaj kohe. Sipas JPMorgan Chase, një rritje me ritme të tilla u bë e mundur falë aktivitetit më të fortë në Kinë, Japoni dhe Europë (Britania ishte një përjashtim i dukshëm), që kaloi edhe çdo pritshmëri. Megjithatë çdo lehtësim, mbart me vete edhe ankthin dhe shqetësimet që çuan në krizën e 2007-‘08, me frikën se mos një situatë e tillë do të përsëritet sërish.
Politikëbërësit kanë ndihmuar në mbështetjen e ekonomisë në dekadën e fundit. Por duke mbajtur normat e interesit të ulëta, ato kanë nxitur gjithashtu investitorët që të ndërmarrin rreziqe të shumta në kërkim të kthimeve më të mëdha. Tregu i aksioneve amerikan është në një raport çmim-fitimi të rregulluar ciklik, prej 30, një nivel që u tejkalua vetëm në vitin 1929 dhe në fund të viteve 1990.
Investitorët po nxitojnë për të blerë borxhin e qeverisë nga vendet e rrezikuara. Argjentina ka dështuar gjashtë herë në borxhet e saj në shekullin e kaluar, por gjithsesi e gjeti me lehtësi një blerës për një bono 100-vjeçare në qershor. Në fillim të këtij muaji, blerësit përvetësuan obligacionet e para të pavarura të Irakut në më shumë se një dekadë. Tensioni midis rritjes dhe stabilitetit është më i dukshmi në Kinë.
Gjatë këtij muaji, FMN-ja ka rritur normën e parashikimeve të saj për rritjen ekonomike dhe paralajmëroi gjithashtu se vendi po zhytej gjithnjë e më shumë në borxhe, që shënuan një rritje nga 150% të PBB-së në 2007, në 280% të PBB-së në 2016.
Që nga fillimi i këtij viti, Banka Popullore e Kinës ka kufizuar furnizimin e likuiditetit afatshkurtër ndaj bankave.
Rregullatorët u kanë urdhëruar atyre që të japin llogari për kreditë e fshehura jashtë bilancit të tyre. Deri më tani, kostot e financimit janë rritur, kredia e përgjithshme është ngadalësuar, edhe pse rritja nominale është rimëkëmbur. Por kohët e fundit, ekonomia ka filluar të humbasë vrullin e saj. A do të vazhdojë Kina, me përpjekjet për të kufizuar kreditimin, edhe kur rritja të bjerë poshtë normës së caktuar zyrtare? Frika është se ajo do të veprojë si në të kaluarën dhe rrjedhimisht kredia do të rritet sërish.
Shqetësimet në lidhje me brishtësinë financiare janë të një lloji të ndryshëm në Europë, ku një rimëkëmbje po forcohet gjithnjë e më shumë. Që prej dhjetorit, kur Banka Qendrore Europiane uli objektivin për blerje të aseteve, në 60 miliardë euro (70 miliardë dollarë) në muaj, ka pasur spekulime se programi i lehtësimit sasior i BQE-së (Lehtësimi Sasior, krijimi i parave për të blerë pasuri) do të zbehet shpejt.
Por banka është e shqetësuar për një përsëritje të “zemërimit konik” të vitit 2013, kur tregjet u frikësuan nga sinjalet e Rezervës Federale që do të ndalonte Lehtësimin Sasior. Një tërheqje e nxituar e lehtësimit sasior mund të shkaktojë një rritje të papritur të bonove të thesarit, pasi asetet me flluska janë rivlerësuar. Kjo mund të dëmtojë shtete të tilla si Italia, me një nivel të lartë të borxhit publik.
Rezerva Federale ndodhet midis Kinës dhe Europës. Ekonomia amerikane ka vite që po zgjerohet; vetëm dy herë në historinë e saj, ajo ka shënuar rritje të njëpasnjëshme të tremujorëve të saj. Sistemi i tij financiar duket i fortë. Por edhe këtu, shqetësimet rreth çmimeve të aksioneve dhe gjatësinë në të cilën investitorët do të shkojnë për të blerë bonot me rendiment të mirë, janë bërë pjesë e diskutimeve të saj.
Teksa kriza e 2007-‘08 po zbehet dalëngadalë nga kujtesa, Rezerva Federale po shqetësohet në lidhje me përpjekjet e administratës Trump për të liruar nga prangat dhe për t’i dhënë liri më të madhe bankave. Stanley Fischer, nënkryetari i saj, ka kundërshtuar propozimet e bëra nga Thesari i Shtetit se “testet e stresit” të bankave të mëdha duhet të jenë më të buta.
Kambanat e alarmit
Është e drejtë që bankat qendrore duhet të jenë vigjilente për kërcënimet ndaj stabilitetit financiar. Por Rezerva Federale nuk duhet të shtojë ende shqetësimet në lidhje me sipërmarrjen e rrezikut mbi kërkesat e menjëhershme të ekonomisë. Bankat amerikane janë të mirëkapitalizuara dhe ky është një rast shumë i mirë për thjeshtimin e disa rregulloreve të pas krizës, veçanërisht ato që lidhin huadhënësit më të vegjël të Amerikës.
Për sa i përket Eurozonës, rimëkëmbja e saj sapo ka nisur dhe ajo ka ende nevojë për mbështetje. Gjithsesi BQE-ja në asnjë rast nuk duhet të tërheqë stimujt në mënyrë të menjëhershme.
Për Kinën, prova e vërtetë nuk ka ndodhur ende, ndoshta mund të ndodhë në fillim të vitit të ardhshëm.
Tensionet midis rritjes dhe stabilitetit do të bëhen më akute, me kalimin e kohës. Por, ashtu siç bankierët e bankave më të rëndësishme theksojnë në Wyoming, është shumë shpejt që ata të mos shqetësohen më për shëndetin e ekonomisë botërore.